Trên thực tế, sau khi có quyết định của Thủ tướng về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời, hai năm qua đã có 365 dự án điện mặt trời tập trung với công suất 29.000 MW được đăng ký đầu tư, trong đó 141 dự án được bổ sung vào quy hoạch. Và đã có 95 dự án, với công suất đặt 6.100 MW đã được EVN ký hợp đồng mua bán điện.
Tuy nhiên, hiện nhà đầu tư đang lựa chọn đầu tư quá nhiều các khu vực có cường độ bức xạ lớn. Chỉ tính riêng các tỉnh Khánh Hoà, Ninh Thuận, Bình Thuận, Bình Phước, Lâm Đồng đã có 75 dự án, dự kiến là sẽ tiếp tục tăng nhanh, lưới điện truyền tải không thể truyền tải được hết lên hệ thống nên lượng điện này sẽ không thể kịp bổ sung cho các địa bàn đang có nguy cơ thiếu điện.
Vì thế, EVN cho rằng, thay vì đầu tư các dự án điện mặt trời công suất lớn thì có thể áp dụng điện mặt trời áp mái vì có nhiều lợi ích thiết thực. Điện mặt trời áp mái có thể nối trực tiếp vào lưới điện hạ thế và trung thế, không gây quá tải. Đối với các hộ dân, khi lắp đặt điện mặt trời áp mái có thể làm cho nhiệt độ trong nhà mát hơn, tiết kiệm chi phí và có thể bán lại điện cho EVN khi dư thừa.
Tính đến nay, các đơn vị trực thuộc EVN đã lắp đặt được 54 công trình điện mặt trời áp mái với tổng công suất 3,2 MW. Công suất này là quá nhỏ so với tiềm năng. Bởi theo nghiên cứu của Ngân hàng thế giới, riêng các mái nhà ở TP HCM có thể cho tổng công suất khi lắp đặt điện mặt trời áp mái lên đến khoảng 6.000 MW, tương đương công suất của 4-5 nhà máy nhiệt điện; ở Đà Nẵng, tiềm năng điện mặt trời áp mái cũng đạt đến khoảng 3.000 MW.
Do đó, trong bối cảnh hệ thống điện đang chịu nhiều áp lực về bảo đảm cung ứng điện, đặc biệt sau năm 2020, khi cả nước không có nguồn khai thác mới thì việc phát triển các dự án năng lượng mặt trời; trong đó, có điện mặt trời áp mái được xem là một trong những giải pháp góp phần giảm áp lực cho ngành Điện. Đặc biệt, có thể giảm áp lực truyền tải điện vào miền Nam khi dự báo miền Nam có thể thiếu điện trầm trọng do các nhà máy nhiệt điện ở miền Nam đang chậm tiến độ.
Trao đổi với PLVN, ông Đinh Quang Tri, Phó Tổng Giám đốc EVN cũng khẳng định, giải pháp điện mặt trời áp mái là giải pháp tối ưu để có thể giải được bài toán thiếu điện trong vài năm tới. Tuy nhiên, loại nguồn điện này chưa được triển khai do gặp nhiều khó khăn về cơ chế.
Theo báo cáo của EVN, những khó khăn mà điện mặt trời áp mái vướng phải khá nhiều, bao gồm: chưa thể ký kết hợp đồng mua bán điện với khách hàng do chưa có hướng dẫn chính thức về cách thức thanh, quyết toán tiền điện cho khách hàng. Chi phí thiết bị và chi phí lắp đặt hệ thống này vẫn còn cao, chưa khuyến khích khách hàng đầu tư, lắp đặt; Chưa có các giải pháp, mô hình đầu tư, kinh doanh để thúc đẩy phát triển thị trường điện mặt trời áp mái. Đặc biệt, giá mua điện mặt trời áp mái đã đủ hấp dẫn để người dân cảm thấy có lợi mà tham gia?
Ông Nguyễn Ninh Hải, Trưởng phòng Năng lượng mới và Năng lượng tái tạo, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho hay, cơ chế điện mặt trời áp mái thực hiện trước tháng 6/2019 đã có. Theo đó, điện mặt trời áp mái sau khi các hộ dân tự sử dụng, còn dư sẽ được cộng dồn đến cuối năm để bù trừ (thanh toán lại) cho người dân.
Lượng điện phát lên lưới sẽ được EVN thanh toán với giá 9,35cent/kWh. Ông Hải cho rằng, tiềm năng điện mặt trời áp mái lớn nhưng người dân không nhất thiết phải là đối tượng ký hợp đồng mua bán với EVN mà có thể xuất hiện đơn vị thứ 3, đứng ra thuê các mái nhà của nhà dân để tiến hành tích điện, bán lại cho EVN.
Theo vị này, đã có chính sách khuyến khích loại nguồn điện này, áp dụng cho giai đoạn từ tháng 7/2019. Theo đó, sẽ áp dụng nhiều khung giá cho 4 vùng với công thức “vùng bức xạ thấp mua với giá cao”, “vùng bức xạ cao mua với giá thấp”. Nhưng theo ông Tri, giá quy định của Bộ Công Thương chưa hợp lý khi giá điện ở miền Nam thì mua với giá quá thấp, trong khi giá mua điện ở khu vực miền Bắc lại khá cao.
Trước mắt, để khuyến khích người dân tham gia đầu tư và sử dụng điện mặt trời áp mái, EVN sẽ cam kết hỗ trợ tối đa các yêu cầu lắp đặt của người dân, doanh nghiệp, cũng như các thủ tục đấu nối, mua bán điện. “EVN sẽ triển khai nhanh việc đấu nối, các công tơ hai chiều, EVN chịu toàn bộ chi phí phần đo sản lượng, bán lên lưới điện để người dân yên tâm đầu tư và sử dụng điện mặt trời áp mái”, Tổng Giám đốc EVN nói.
