Tuổi chịu trách nhiệm hình sự: Quy định còn bất cập!

Thực tiễn thi hành pháp luật cho thấy một số quy định trong điều luật của phần chung và phần các tội phạm của Bộ luật Hình sự (BLHS) hiện hành về vấn đề “tuổi chịu trách nhiệm hình sự” và “người đã thành niên” đang là vướng mắc không nhỏ cho các cơ quan tiến hành tố tụng bởi sự quy định không rõ ràng, mâu thuẫn trong các điều luật.

Tuổi chịu trách nhiệm hình sự (TNHS) mặc dù không được ghi nhận chính thức dưới góc độ lập pháp là một đặc điểm (dấu hiệu) cơ bản của tội phạm trong Điều 8 BLHS, tuy nhiên, dấu hiệu này lại có ý nghĩa rất quan trọng trong việc làm sáng tỏ TNHS của người phạm tội. Đây cũng như là dấu hiệu không thể thiếu trong yếu tố chủ thể của tội phạm bên cạnh dấu hiệu “năng lực TNHS”. Ngoài ra, độ tuổi chịu TNHS cũng là một vấn đề quan trọng có ý nghĩa quyết định đối với quá trình giải quyết vụ án hình sự.

Điều 12 BLHS về “Tuổi chịu TNHS” quy định như sau: “1. Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu TNHS về mọi tội phạm;  2. Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu TNHS về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng”. Như vậy, pháp luật hình sự Việt Nam quy định độ tuổi chịu TNHS theo hai mức: từ đủ 14 đến dưới 16 và từ đủ 16 tuổi trở lên.

Căn cứ vào nội dung Điều 12 BLHS cho thấy có sự chưa thống nhất giữa quy định của điều luật này với nội dung của quy định trong Phần các tội phạm của BLHS. Cụ thể, theo khoản 1 Điều 12 BLHS thì: “Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm...”. Nhưng tại khoản 1 Điều 115 BLHS về Tội giao cấu với trẻ em lại quy định: “1.Người nào đã thành niên mà giao cấu với trẻ em từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi, thì bị phạt tù từ 1 năm đến 5 năm...”.

Theo đó, nếu một người 17 tuổi mà giao cấu với trẻ em từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi thì không phải chịu TNHS vì theo khoản 1 Điều 115 BLHS quy định chủ thể phải là người “đã thành niên” nghĩa là đủ 18 tuổi. Trong khi đó nếu theo khoản 1 Điều 12 BLHS thì người này lại phải chịu TNHS, vì các nhà làm luật đã quy định người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm nghĩa là bất kỳ tội phạm nào được quy định trong Phần các tội phạm của BLHS - trong đó có cả tội giao cấu với trẻ em.

Thiết nghĩ, để pháp luật được hiểu  và áp dụng một cách thống nhất, đồng bộ thì tại khoản 1 Điều 12 BLHS phải được sửa đổi, bổ sung thành: “Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, trừ trường hợp điều luật trong Phần các tội phạm BLHS có quy định khác”.

Lê Nguyễn