Tử vong vì... uống cồn thay rượu

Ngộ độc methanol vì uống cồn sát trùng “rởm”

Bệnh nhân trên nhập viện đêm 29/1/2023, bị ngộ độc, hôn mê, tụt huyết áp, tổn thương não nặng sau khi uống cồn sát trùng mua ở hiệu thuốc. Kết quả xét nghiệm máu cũng cho thấy nồng độ methanol trong máu cao. Bệnh nhân tử vong sau 1 ngày nhập viện.

Một trường hợp khác, bệnh nhân nam 52 tuổi do nghiện rượu nên thường giấu gia đình ra hiệu thuốc mua cồn y tế để uống. Nhưng cách đây 3 ngày, ông thấy tự nhiên mắt tối sầm, gần như không nhìn thấy gì.

Sau khi đi khám mắt, bệnh nhân được chuyển vào Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, xét nghiệm thấy nồng độ methanol ở mức cao, phải lọc máu cấp cứu. Chai cồn khiến ông ngộ độc là loại dùng để lau kính được mua ở hiệu thuốc.

Thực trạng tồn tại các sản phẩm cồn sát trùng “rởm” chứa methanol hoặc các chai hóa chất lau chùi hoặc làm nhiên liệu nhưng lại được đóng chai và bán nhập nhèm gây nhầm lẫn với cồn sát trùng. Khi các loại cồn “rởm” này được đưa vào sử dụng sát trùng, không có tác dụng và không thể bảo vệ người dân trước nguy cơ nhiễm trùng, đồng thời khi sát trùng methanol lại ngấm qua da vào cơ thể và nguy cơ gây ngộ độc.

Các loại cồn "rởm" này giá rẻ nên rất dễ trúng thầu. Hậu quả là nhiều bệnh nhân nặng, bệnh nhân phải phẫu thuật, trẻ sơ sinh, sản khoa… sẽ phải chịu hậu quả.

Ngộ độc methanol do uống phải rượu "rởm"

Ngoài những bệnh nhân ngộ độc methanol do uống cồn sát trùng thì cũng có nhiều trường hợp ngộ độc methanol do uống phải rượu "rởm" có chưa methanol.

Cụ thể, thời gian gần đây, tình trạng ngộ độc cồn công nghiệp methanol có chiều hướng gia tăng. Chỉ vài ngày sau Tết nguyên đán,Trung tâm đã tiếp nhận và điều trị cho gần chục ca ngộ độc cồn công nghiệp methanol.

Đáng báo động là vụ ngộ độc rượu tại Thái Bình. Cách đây 4 ngày, 7 người đã cùng uống loại rượu mà kết quả xét nghiệm phần rượu còn lại cho thấy có tới 58% là methanol - tức là cồn công nghiệp, chỉ có 1% là ethanol - rượu thông thường.

“Anh N.V.M. là trường hợp nhập viện đầu tiên bị hôn mê, tụt huyết áp, co giật, nhiễm toan chuyển hóa rất nặng, nồng độ methanol trong máu tới 134 mg/dL. Bệnh nhân vẫn đang hôn mê, phải lọc máu cấp cứu, dùng thuốc giải độc, tiên lượng rất nặng”, TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc cho biết.

Những người cùng uống còn lại không có biểu hiện gì, sau khi được biết có người bị ngộ độc nặng đã đi khám kiểm tra bằng các xét nghiệm cơ bản ở bệnh viện gần nhà thấy kết quả bình thường.

Tuy nhiên, Trung tâm chống độc đã tư vấn cần khẩn cấp đến trung tâm để khám và lấy máu xét nghiệm. Kết quả là ngay trong đêm sau khi anh N.V.M nhập viện, 4 người khác cùng uống đã được kiểm tra tại Trung tâm chống độc, mặc dù không có biểu hiện gì đặc biệt, nhưng trong số này có 2 người có nồng độ cồn methanol trong máu cao, bắt đầu gây rối loạn trong máu, 2 người cùng đi có nồng độ cồn thấp ở mức không ảnh hưởng sức khỏe.

May mắn 2 bệnh nhân tiếp theo này đã được nhập viện cấp cứu kịp thời, được lọc máu cấp cứu và dùng thuốc giải độc, tránh được các hậu quả đáng tiếc. Tuy nhiên, còn 2 người nữa vẫn chủ quan không tới Trung tâm chống độc kiểm tra hoặc gửi máu tới xét nghiệm.

Lý giải cho hiện tượng có nồng độ cồn công nghiệp methanol trong máu cao mà chưa có biểu hiện ngộ độc, TS. Nguyên cho biết, methanol khi vào cơ thể cần được cơ thể chuyển hóa thành a xít formic, đây là chất gây tổn thương não, mù mắt và một loạt hậu quả khác. Quý trình chuyển hóa gây độc của methanol lại chậm, sẽ càng đặc biệt chậm khi trong máu có cả thành phần rượu thông thường là ethanol, do ethanol cạnh tranh chuyển hóa với cồn nghiệp methanol.

Thực tế này hay gặp ở Việt Nam khi uống rượu rởm chứa cồn công nghiệp methanol pha trộn với rượu thông thường là ethanol, hoặc sau uống rượu rởm lại uống tiếp các bữa rượu thông thường.

Tuy nhiên, cồn công nghiệp methanol cũng được đảo thải rất chậm, kết hợp với chuyển hóa bị chậm nên chất độc cứ tồn tại trong cơ thể tới hàng tuần sau và nguy cơ gây tổn thương mắt và não ở nhiều ngày sau nếu không được điều trị.

Nhận diện methanol và rượu ethanol

BS. Nguyễn Trung Nguyên cho biết: “Về nhận diện, methanol rất giống với rượu ethanol thông thường, thậm chí còn ngọt, dễ uống hơn. Khi mới uống, bệnh nhân cũng có cảm giác giống với say rượu nên dễ bị nhầm lẫn. Tuy nhiên, khoảng 1-2 ngày sau uống, bệnh nhân sẽ có biểu hiện mờ mắt, lơ mơ, thở nhanh và thở sâu giống như khó thở do nhiễm toan chuyển hóa (do có quá nhiều a xít formic được chuyển thành từ methanol), co giật, hôn mê. Khi đến viện, hầu hết các trường hợp này đã tổn thương não, mù mắt và tụt huyết áp, ở trong tình trạng nguy kịch”.

Trong những ngày tết hoặc vui xuân như thế này, khi bệnh nhân đã uống phải rượu chứa cồn công nghiệp methanol nhưng lại uống tiếp các bữa rượu thông thường thì do hiện tượng ethanol làm trì hoãn việc gây độc của methanol, sẽ không thể biết lúc nào tình trạng ngộ độc methanol mới phát tác, và chắc chắn sẽ bị ngộ độc. Vấn đề khó là khi tình trạng ngộ độc xuất hiện chậm sau nhiều ngày thì rất dễ nhầm với nhiều bệnh lý khác như bệnh mắt, bệnh khó thở, tai biến mạch não…, dẫn tới bị bỏ sót và chữa muộn, chữa không đúng, dẫn tới bị tử vong hoặc di chứng mù, hôn mê đáng tiếc.

Để phòng tránh ngộ độc cồn công nghiệp methanol, đầu tiên là khâu quản lý hóa chất phải "chặt". Thứ hai, người dân nên hạn chế uống rượu tối đa và khi mua rượu uống hoặc mua cồn sát trùng cần chọn các sản phẩm có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, có đảm bảo, thông tin trên nhãn mác cụ thể, rõ ràng và đầy đủ về cản thành phần, công dụng và thông tin nhà sản xuất.