Khoảng trống trong truyền thông chính sách
Hiện nay, pháp luật đã quy định tương đối đầy đủ, hoàn thiện về việc phổ biến, thông tin, truyền thông về chính sách trong quá trình xây dựng VBQPPL. Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) và các văn bản hướng dẫn thi hành đã quy định nguyên tắc xây dựng, ban hành VBQPPL theo hướng bảo đảm tính minh bạch trong quy định của VBQPPL, tính công khai, dân chủ trong tiếp nhận, phản hồi ý kiến, kiến nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức (khoản 3, 6 Điều 5) và việc lấy ý kiến đối với dự thảo VBQPPL là yêu cầu bắt buộc trong quá trình xây dựng VBQPPL.
Luật PBGDPL năm 2012 quy định các thông tin pháp luật phải được đăng tải trên trang thông tin điện tử của bộ, ngành, đoàn thể trung ương, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (cấp tỉnh), trong đó có dự thảo VBQPPL để lấy ý kiến theo quy định của pháp luật. Luật Tiếp cận thông tin năm 2016 quy định về việc thực hiện quyền tiếp cận thông tin của công dân, trong đó xác định những thông tin phải được công khai rộng rãi bao gồm cả các dự thảo VBQPPL theo quy định của pháp luật về ban hành VBQPPL.
Tuy nhiên, trong thực tế, hoạt động truyền thông về chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng VBQPPL chưa được triển khai đồng bộ, có hiệu quả; việc lấy ý kiến đề nghị xây dựng chính sách và dự thảo VBQPPL chủ yếu được thực hiện thông qua đăng tải trên Cổng/Trang thông tin điện tử của bộ, ngành, địa phương, hiệu quả còn hạn chế. Bên cạnh đó, công tác PBGDPL chưa thực sự gắn kết chặt chẽ với công tác xây dựng pháp luật, chủ yếu thực hiện phổ biến, tuyên truyền đối với các VBQPPL đã được ban hành.
Thực tiễn nêu trên đã và đang tạo ra khoảng trống đối với hoạt động truyền thông các chính sách có tác động lớn đến xã hội từ sớm, từ xa, ngay từ khâu lập đề nghị và soạn thảo VBQPPL một cách đồng bộ, bài bản, hiệu quả. Sự thiếu hụt này đã ảnh hưởng đến chất lượng soạn thảo của VBQPPL và trách nhiệm giải trình, tiếp thu, hoàn thiện dự thảo VBQPPL của các cơ quan chủ trì soạn thảo; làm ảnh hưởng trực tiếp đến tính công khai, minh bạch của văn bản, giảm hiệu lực, hiệu quả thực thi chính sách sau khi được ban hành, qua đó tác động đến sự phát triển của đời sống, kinh tế, xã hội…
Một số VBQPPL mặc dù đã thực hiện xong quy trình xây dựng dự thảo nhưng không được thông qua và ban hành do chất lượng soạn thảo và tính đồng thuận xã hội còn hạn chế, có VBQPPL do chưa thực hiện truyền thông định hướng, dẫn dắt ngay từ khâu soạn thảo nên ngay sau khi được ban hành đã xuất hiện ý kiến trái chiều, phản ứng chính sách từ cộng đồng xã hội, từ đó làm giảm đến hiệu quả thi hành và chất lượng của văn bản.
Xuất phát từ thực tiễn trên và kinh nghiệm quốc tế, để đáp ứng yêu cầu, nâng cao chất lượng công tác xây dựng pháp luật và tăng cường hiệu quả thi hành pháp luật hiện nay, hoạt động truyền thông chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng VBQPPL được coi là giải pháp quan trọng cần được ưu tiên thực hiện. Vì vậy, việc xây dựng, tổ chức thực hiện Đề án “Tổ chức truyền thông chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật giai đoạn 2022 – 2027” là rất cần thiết và cấp bách.
Truyền thông từ sớm, từ xa
Theo đó, mục tiêu của dự thảo Đề án là tổ chức truyền thông từ sớm, từ xa các chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng VBQPPL nhằm cung cấp thông tin chính sách, pháp luật đến người dân, doanh nghiệp. Tăng cường trách nhiệm tiếp thu, giải trình; tạo đồng thuận xã hội, góp phần nâng cao chất lượng công tác xây dựng VBQPPL cũng như ý thức tuân thủ pháp luật của người dân, doanh nghiệp, đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng – an ninh của đất nước trong giai đoạn hiện nay.
Đề án cũng xác định các mục tiêu cụ thể bao gồm: Thiết lập cơ chế, cách thức thực hiện truyền thông chính sách có tác động lớn đến xã hội trong quá trình xây dựng VBQPPL; tăng cường trách nhiệm của cơ quan chủ trì soạn thảo VBQPPL và sự phối hợp của cơ quan thông tấn báo chí, cơ quan chỉ đạo, quản lý báo chí, bảo đảm hoạt động truyền thông chính sách pháp luật hiệu quả.
Từ năm 2023, 100% chính sách có tác động lớn đến xã hội (trừ nội dung bí mật nhà nước theo quy định của pháp luật) được cơ quan chủ trì soạn thảo tổ chức truyền thông nhằm cung cấp kịp thời, đầy đủ thông tin về xây dựng và hoàn thiện pháp luật đến các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và người dân từ khâu lấy ý kiến đối với đề nghị xây dựng VBQPPL đến quá trình soạn thảo VBQPPL.
Để thực hiện các mục tiêu trên, Đề án tập trung vào 08 nhóm nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu gồm: Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp, các ngành về vị trí, vai trò của công tác truyền thông dự thảo chính sách; Hoàn thiện thể chế, chính sách về truyền thông dự thảo chính sách; Phát huy vai trò chủ động của cơ quan chủ trì soạn thảo trong tổ chức thực hiện truyền thông dự thảo chính sách; Tăng cường công tác chỉ đạo, hướng dẫn của Hội đồng phối hợp PBGDPL trung ương, Hội đồng phối hợp PBGDPL cấp tỉnh về truyền thông dự thảo chính sách; Xây dựng nội dung truyền thông dự thảo chính sách; Tổ chức triển khai các hình thức truyền thông về dự thảo chính sách; Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ thực hiện truyền thông dự thảo chính sách. Bên cạnh đó, dự thảo Đề án xác định nhiệm vụ, giải pháp huy động nguồn lực xã hội tham gia vào công tác truyền thông dự thảo chính sách.
