Từ đại sứ trở thành... ăn xin đúng nghĩa

Việc Taliban đột ngột trở lại nắm quyền đã khiến hàng trăm nhà ngoại giao Afghanistan ở nước ngoài rơi vào tình trạng lấp lửng: hết tiền để tiếp tục hoạt động các sứ mệnh, lo sợ cho các gia đình ở quê nhà và tuyệt vọng tìm nơi ẩn náu ở nước ngoài.

8 nhân viên đại sứ quán nói chuyện với Reuters (trong điều kiện giấu tên), ở các quốc gia bao gồm Canada, Đức và Nhật Bản, đã mô tả sự rối loạn và tuyệt vọng của họ thời gian chuyển tiếp này.

"Các đồng nghiệp của tôi ở đây và ở nhiều quốc gia đang cầu xin các quốc gia sở tại chấp nhận họ", một nhà ngoại giao Afghanistan ở Berlin (Đức) cho biết và bày tỏ lo sợ điều gì có thể xảy ra với vợ và 4 cô con gái ở lại Kabul.

"Tôi đang ăn xin theo đúng nghĩa đen. Các nhà ngoại giao sẵn sàng trở thành người tị nạn", ông nói và cho biết sẽ phải bán mọi thứ, bao gồm cả một ngôi nhà lớn ở Kabul, và "bắt đầu lại từ đầu".

Afzal Ashraf, một chuyên gia về quan hệ quốc tế tại Đại học Nottingham (Anh), cho biết các sứ mệnh của Afghanistan ở nước ngoài phải đối mặt với một thời kỳ " chờ đợi kéo dài" khi các nước quyết định có công nhận Taliban hay không.

Vì vậy, "hiện các đại sứ quán không đại diện cho chính phủ, không có chính sách để thực hiện. Các nhân viên đại sứ quán có thể sẽ được tị nạn chính trị do lo ngại về an toàn nếu họ quay trở lại Afghanistan", ông nói.

Người phát ngôn Taliban đã trấn an người Afghanistan rằng họ không ra tay để trả thù và sẽ tôn trọng quyền của mọi người, bao gồm cả phụ nữ. Nhưng các báo cáo về việc khám xét từng nhà và trả thù các cựu quan chức và người dân tộc thiểu số đã khiến người dân cảnh giác. Taliban đã tuyên bố sẽ điều tra bất kỳ hành vi lạm dụng nào.

Một nhóm đặc phái viên của chính phủ bị lật đổ đã đưa ra một tuyên bố chung đầu tiên thuộc loại này, được Reuters đưa tin vào hôm thứ Tư trước khi phát hành công khai, kêu gọi các nhà lãnh đạo thế giới phủ nhận sự công nhận chính thức của Taliban.

Các sứ mệnh của Afghanistan ở nước ngoài phải đối mặt với một thời kỳ "kéo dài thời gian lấp lửng" Ảnh: REUTERS

Quyền Bộ trưởng Ngoại giao Afghanistan Amir Khan Muttaqi nói trong một cuộc họp báo ở Kabul hôm thứ Ba rằng Taliban đã gửi tin nhắn tới tất cả các đại sứ quán Afghanistan yêu cầu họ tiếp tục làm việc. Ông nói: “Afghanistan đã đầu tư vào các bạn rất nhiều, các bạn là người đại diện của Afghanistan".

Một nhà ngoại giao cấp cao của Afghanistan ước tính có khoảng 3.000 người đang làm việc trong các đại sứ quán của nước này hoặc phụ thuộc trực tiếp vào họ.

Chính quyền bị lật đổ của cựu Tổng thống Ashraf Ghani cũng đã viết một lá thư cho các cơ quan đại diện nước ngoài vào ngày 8/9 gọi chính phủ mới của Taliban là "bất hợp pháp" và kêu gọi các đại sứ quán "tiếp tục các chức năng và nhiệm vụ bình thường của họ".

Nhưng những lời kêu gọi liên tục này không phản ánh tình trạng hỗn loạn của giới ngoại giao Afghanistan, nhân viên đại sứ quán cho biết. "Không có tiền. Không thể hoạt động trong hoàn cảnh như vậy. Tôi hiện không được trả lương", một nguồn tin tại đại sứ quán Afghanistan ở thủ đô Ottawa (Canada) cho biết.

Hai nhân viên đại sứ quán Afghanistan ở New Delhi (Ấn Độ) cho biết họ cũng đang cạn kiệt tiền mặt cho nhiệm vụ phục vụ hàng nghìn người Afghanistan đang cố gắng tìm cách trở về nhà để đoàn tụ với gia đình hoặc cần giúp đỡ xin tị nạn ở các nước khác.

Cả hai nhân viên cho biết họ sẽ không trở lại Afghanistan vì sợ bị nhắm mục tiêu do có mối liên hệ với chính phủ trước đó và sẽ đấu tranh để được tị nạn ở Ấn Độ. Một người cho biết: “Hiện giờ tôi chỉ ở trong khuôn viên đại sứ quán và chờ xuất cảnh đến bất kỳ quốc gia nào sẵn sàng chấp nhận tôi và gia đình tôi".

Manizha Bakhtari, đại sứ Afghanistan tại Áo, thường xuyên đăng các cáo buộc Taliban vi phạm nhân quyền trên Twitter, trong khi đặc phái viên ở Trung Quốc Javid Ahmad Qaem cảnh báo không nên tin những lời hứa của Taliban đối với các nhóm cực đoan.

Các chiến binh Taliban đang nỗ lực hoàn thiện công việc quản trị sau khi tiếp quản Kabul ngày 15/8/2021. Ảnh: AP

Những người khác đang thấp thỏm, hy vọng rằng các nước chủ nhà của họ sẽ không khiến họ gặp rủi ro.

Một số nhà ngoại giao Afghanistan cho biết họ sẽ theo dõi chặt chẽ cuộc họp thường niên của các nhà lãnh đạo thế giới tại Liên Hợp Quốc ở New York vào tuần tới, nơi có sự không chắc chắn về việc ai sẽ là người ngồi vào ghế đại diện của Afghanistan.

Nghị quyết của Liên hợp quốc có ý nghĩa quan trọng đối với một chính phủ, và chưa có ai chính thức tuyên bố chủ quyền của Afghanistan. Các nhà ngoại giao cho biết, bất kỳ động thái nào được coi là hợp pháp hóa Taliban có thể cho phép nhóm này thay thế các nhân viên đại sứ quán bằng người của chính họ.

Ở Tajikistan, một số nhân viên đại sứ quán đã cố gắng đưa gia đình của họ qua biên giới trong những tuần gần đây và họ đang xem xét chuyển đại sứ quán thành cơ sở dân cư để làm nơi ở cho họ, một nhà ngoại giao cấp cao ở đó cho biết.

Trên toàn cầu, đa số người Afghanistan, trong đó có các nhà ngoại giao, không có kế hoạch trở về nhà khi Taliban trở lại nắm quyền.

Một quan chức ngoại giao cấp cao của Afghanistan tại Nhật Bản cho biết: “Rõ ràng là không một nhà ngoại giao Afghanistan nào ở nước ngoài muốn quay trở lại. Tất cả chúng tôi quyết tâm ở lại nơi chúng tôi đang ở và có thể nhiều quốc gia sẽ chấp nhận chúng tôi là một phần của chính phủ lưu vong".