Tìm ra cách vận hành việc dẫn dắt Asean
Năm 2020, dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do virus Corona gây ra đã đẩy cả thế giới vào tình trạng rất đặc biệt. Nhịp sống bình thường của con người trên thế giới bị thay đổi rất cơ bản. Kinh tế thế giới, khu vực và quốc gia bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Thế giới ngoại giao mất đi sự biểu hiện đặc thù là các hoạt động ngoại giao trực tiếp. Các quốc gia và vùng lãnh thổ phải phong toả biên giới hoặc hạn chế đáng kể giao thương và thông thương trực tiếp với bên ngoài. Năm 2020 là năm Việt Nam bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai là thành viên không thường trực của Hội đồng bảo an Liên Hợp quốc và là năm Việt Nam đảm trách cương vị Chủ tịch Asean.
Việt Nam đảm nhiệm những trọng trách nói trên trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực không được thuận lợi bởi tác động của dịch bệnh. Làm Chủ tịch Asean đúng vào thời điểm 25 năm sau khi tham gia Asean, Việt Nam thể hiện cho Asean và thế giới thấy Asean đã làm Việt Nam thay đổi như thế nào, đồng thời Việt Nam cũng đã và đang có thể làm thay đổi Asean như thế nào. Việt Nam đã chủ động chuẩn bị từ rất sớm cho việc đảm trách cương vị chủ tịch Asean và đã có kinh nghiệm phong phú từ lần đầu tiên đảm nhiệm cương vị Chủ tịch Asean cũng như từ quá trình nhiều năm hội nhập khu vực và quốc tế.
Nhưng sau khi dịch bệnh bùng phát và lây lan ra khắp thế giới, làm hoạt động ngoại giao phải chuyển từ trực tiếp sang chủ yếu là trực tuyến, vấn đề đặt ra cho Việt Nam, nếu muốn đảm trách thành công cương vị Chủ tịch Asean, là thành công trong việc ứng phó hiệu quả và đẩy lùi dịch bệnh cũng như thành công trong việc tìm ra cách thức vận hành việc dẫn dắt Asean và điều phối hoạt động của Asean thích hợp với bối cảnh tình hình mới. Ở đây có thể thấy thành công nổi bật đạt được trong công cuộc đối phó dịch bệnh là một trong những đảm bảo rất quyết định cho thành công trong việc thực thi trọng trách Chủ tịch Asean.
Trong năm làm Chủ tịch Asean, Việt Nam đã chủ trì rất nhiều hoạt động chung của Asean và đã kịp thời đưa ra nhiều sáng kiến mới để vừa củng cố Asean vừa thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa sự phát triển chung của Asean trên mọi phương diện. Chương trình nghị sự cho năm Chủ tịch Asean đã được Việt Nam kịp thời chỉnh sửa và bổ sung để Asean kết hợp được việc giải quyết những vấn đề cấp thiết hiện tại với việc kiên định thực thi những mục tiêu chiến lược lâu dài.
Có thể thấy được điều này một cách rõ nét nhất ở chỗ Việt Nam vừa đóng vai trò tăng cường sự thống nhất quan điểm và phối hợp hành động giữa các nước thành viên Asean trong việc ứng phó dịch bệnh, vừa thúc đẩy mạnh mẽ để có thể kết thúc thành công quá trình đàm phán và ký kết Hiệp định về quan hệ đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) giữa Asean với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand, gây dựng nên khu vực mậu dịch tự do lớn nhất trên thế giới. Dấu ấn nổi bật của Việt Nam trên cương vị Chủ tịch Asean là tiếp tục thúc đẩy sự phát triển của Asean trong bối cảnh tình hình khó khăn phức tạp hơn và trong tình cảnh bị thách thức rất quyết liệt, đồng thời còn tạo dựng được những dấu mốc mang ý nghĩa lịch sử đối với Asean.
Trở thành nhân tố thành công cho ASEAN
Với những thành quả đã đạt được trong năm làm Chủ tịch Asean, Việt Nam không những chỉ thể hiện một cách hết sức sinh động và thuyết phục là thành viên có trách nhiệm của Asean mà còn năng lực và bản lĩnh trên thực tế dẫn dắt Asean đi qua thời kỳ dông bão, định hướng phát triển cho Asean nói chung khi môi trường chính trị an ninh, đối ngoại và kinh tế đối ngoại nói chung trở nên phức tạp và tiềm ẩn nhiều thách thức hơn.
Năm qua, Việt Nam cũng phải trực diện nhiều thách thức và khó khăn trên nhiều phương diện như các nước thành viên khác của Asean và trên thế giới. Nhưng Việt Nam vẫn đảm trách thành công vai trò và nhiệm vụ Chủ tịch Asean, vẫn chủ động và tích cực đóng góp rất hiệu quả cho các mục tiêu phát triển chung của Asean. Có thể nói, sau 25 năm tham gia Asean và với thành công của năm Chủ tịch Asean 2020, Việt Nam đã xác lập và khẳng định được vị thế xứng đáng trong Asean và đã trở thành một nhân tố thành công cho Asean. Vai trò và ảnh hưởng của Việt Nam trong Asean ngày càng được tăng cường mạnh mẽ.
Vai trò, vị thế và ảnh hưởng của Việt Nam trong Asean là thành tố rất quan trọng của vai trò, vị thế và ảnh hưởng của Việt Nam trên thế giới. Sự phát triển mạnh mẽ của đất nước về kinh tế và xã hội cũng như hội nhập quốc tế thực chất tạo động lực và tiền đề cần thiết cho Việt Nam tăng cường vị thế, vai trò và ảnh hưởng trong Asean và trên thế giới. Việt Nam hoà nhập vào xu thế phát triển chung của thế giới để định vị cho mình thế đứng có lợi nhất và đồng thời từ đó không ngừng nâng cao vị thế quốc tế cho đất nước. Bước tiến dài xa hơn là đảm nhận những trọng trách đối với Asean và khu vực, đối với châu lục và thế giới.
Những trọng trách ấy giúp nâng tầm vóc của đất nước, vị thế và ảnh hưởng quốc tế của đất nước. Bằng cách đảm nhận những trọng trách ấy, Việt Nam góp phần tích cực vào việc làm chuyển biến Asean, khu vực, châu lục và thế giới. Vị thế quốc tế của đất nước phản ánh mức độ tin cậy và tín nhiệm của thế giới dành cho đất nước.
Để ASEAN thực sự "Cùng hội cùng thuyền"
Một mình Việt Nam không thể giải quyết được mọi vấn đề cấp thiết đang đặt ra cho Asean. Nhưng bằng thành công năm Chủ tịch Asean 2020, Việt Nam đã chứng minh, Asean đủ khả năng giải quyết những vấn đề ấy và vượt qua thách thức hiện tại hoặc có thể nảy sinh trong tương lai nếu tất cả thành viên Asean luôn thống nhất quan điểm cũng như thành viên đảm trách cương vị Chủ tịch Asean có cách tiếp cận thích hợp, định hướng đúng đắn và quyết tâm tạo động lực mới, hứng khởi mới để các thành viên Asean thật sự “cùng hội cùng thuyền” trong giải quyết những vấn đề đó.
Đại sứ Trần Đức Mậu
Nguyên Vụ trưởng Vụ Chính sách đối ngoại, Bộ Ngoại giao
