Trợ giúp pháp lý trong hoạt động tố tụng có gì mới?

Ảnh minh họa
Ảnh minh họa
(PLO) - Để bảo vệ quyền con người, quyền công dân được quy định trong Hiến pháp năm 2013, Luật Trợ giúp pháp lý (TGPL) năm 2017 và trong các Bộ luật, luật về tố tụng mới được Quốc hội ban hành thời gian gần đây đã có nhưng quy định cụ thể, đảm bảo quyền được TGPL của người được TGPL khi tham gia tố tụng với tư cách là bị can, bị cáo, nguyên đơn, bị đơn, người có quyền và nghĩa vụ liên quan…

 Quy định của Luật TGPL năm 2017 về tham gia tố tụng

Điều 31 Luật TGPL năm 2017 quy định: Trợ giúp viên pháp lý (TGVPL), luật sư (LS) tham gia tố tụng với tư cách là người bào chữa/bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho người được TGPL. Còn cộng tác viên TGPL, tư vấn viên pháp luật thì không được tham gia tố tụng mà chỉ thực hiện tư vấn pháp luật. 

Khi người được TGPL yêu cầu cử người thực hiện TGPL tham gia tố tụng thì trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày thụ lý vụ việc, tổ chức thực hiện TGPL có trách nhiệm cử TGVPL hoặc LS để thực hiện bào chữa/bảo vệ cho người được TGPL.

Trường hợp người được TGPL là người bị bắt, người bị tạm giữ yêu cầu cử người thực hiện TGPL, trong thời hạn 12 giờ kể từ thời điểm thụ lý, tổ chức thực hiện TGPL có trách nhiệm cử TGVPL hoặc LS thực hiện TGPL. 

Trong thời hạn 12 giờ kể từ thời điểm nhận được yêu cầu TGPL của người bị bắt, người bị tạm giữ hoặc trong thời hạn 24 giờ kể từ thời điểm nhận được yêu cầu TGPL của bị can, bị cáo, người bị hại là người được TGPL theo quy định của pháp luật về tố tụng, cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng (THTT) có trách nhiệm thông báo cho Trung tâm TGPL nhà nước tại địa phương. 

Ngay sau khi nhận được thông báo của cơ quan, người có thẩm quyền THTT, Trung tâm TGPL nhà nước có trách nhiệm thụ lý và cử TGVPL hoặc LS tham gia tố tụng bằng quyết định và gửi cho người được TGPL, cơ quan THTT có liên quan.

Trong trường hợp người yêu cầu TGPL chưa thể cung cấp đầy đủ hồ sơ như giấy tờ chứng minh là người được TGPL và các giấy tờ có liên quan đến vụ việc nhưng cần thực hiện TGPL ngay do vụ việc sắp hết thời hiệu khởi kiện, sắp đến ngày xét xử, cơ quan THTT chuyển yêu cầu TGPL cho Trung tâm TGPL nhà nước hoặc để tránh gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của người được TGPL thì người tiếp nhận yêu cầu báo cáo người đứng đầu tổ chức thực hiện TGPL và thụ lý ngay, đồng thời hướng dẫn người yêu cầu TGPL bổ sung các giấy tờ, tài liệu cần thiết (khoản 4 Điều 30 Luật TGPL).

Phạm vi thực hiện TGPL hình thức tham gia tố tụng được quy định tại Điều 26 Luật TGPL là người được TGPL đang cư trú tại địa phương, vụ việc TGPL xảy ra tại địa phương, vụ việc TGPL do cơ quan có thẩm quyền về TGPL ở Trung ương yêu cầu.

Quy định về TGPL trong các bộ luật, luật tố tụng 

Bên cạnh quy định của Luật TGPL năm 2017 “Trợ giúp pháp lý là trách nhiệm của Nhà nước”, Bộ luật tố tụng dân sự (BLTTDS) năm 2015 (khoản 3 Điều 9), Luật tố tụng hành chính (khoản 3 Điều 19) quy định: “Nhà nước có trách nhiệm bảo đảm TGPL cho các đối tượng theo quy định của pháp luật để họ thực hiện quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp trước Tòa án”. Đây là những quy định hoàn toàn mới so với các bộ luật, luật về tố tụng trước đây.  

Thẩm phán là người được Nhà nước giao có trách nhiệm bảo đảm quyền được TGPL cho người thuộc diện được TGPL trong các vụ việc dân sự, hành chính. Khi được Chánh án phân công giải quyết vụ việc, Thẩm phán có trách nhiệm “Giải thích, hướng dẫn cho đương sự biết để họ thực hiện quyền được yêu cầu trợ giúp pháp lý theo quy định của pháp luật về TGPL” (khoản 6 Điều 48 BLTTDS; khoản 6 Điều 38 Luật TTHC). Không ai được hạn chế quyền bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự trong tố tụng dân sự và trong TTHC (khoản 13 Điều 70 BLTTDS; khoản 4 Điều 19 Luật TTHC). 

Bộ luật Tố tụng Hình sự (BLTTHS) năm 2015 (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018) quy định trong vụ án hình sự, người được TGPL có thể là: Người bị buộc tội (người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can, bị cáo), người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án, họ có quyền tự mình bào chữa/bảo vệ hoặc nhờ người khác bào chữa/bảo vệ cho mình. 

Cơ quan, người có thẩm quyền THTT có trách nhiệm thông báo, giải thích và bảo đảm thực hiện quyền và nghĩa vụ của người tham gia tố tụng theo quy định. Cơ quan, người có thẩm quyền THTT có trách nhiệm thông báo, giải thích và bảo đảm thực hiện quyền và nghĩa vụ của người tham gia tố tụng, đồng thời có trách nhiệm thông báo cho Trung tâm TGPL nhà nước các trường hợp người bị buộc tội, người bị hại thuộc diện được TGPL theo quy định của Luật TGPL nếu họ đề nghị được TGPL (khoản 1 Điều 71 BLTTHS).

 Việc chỉ định người bào chữa theo Điều 76 BLTTHS  cho bị can, bị cáo về tội mà Bộ luật hình sự quy định mức cao nhất của khung hình phạt là 20 năm tù, tù chung thân, tử hình; Người bị buộc tội có nhược điểm về thể chất, người có nhược điểm về tâm thần hoặc là người dưới 18 tuổi, nếu họ thuộc diện người được TGPL thì cơ quan có thẩm quyền THTT chỉ định Trung tâm TGPL nhà nước cử người chữa cho họ (TGVPL hoặc LS). 

Nếu trong quá trình khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, cơ quan, người có thẩm quyền THTT không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ các trình tự, thủ tục do BLTTHS quy định và đã xâm hại nghiêm trọng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người tham gia tố tụng (trong đó có người được TGPL là người bị buộc tội, người bị hại, đương sự: nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan) hoặc làm ảnh hưởng đến việc xác định sự thật khách quan, toàn diện của vụ án thì được coi là “Vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng” (điểm o khoản 1 Điều 4 BLTTHS).

Để đảm bảo quyền được TGPL và đảm bảo mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, Trung tâm TGPL nhà nước được cử người bào chữa/bảo vệ cho người được TGPL trong cả trường hợp họ có quyền lợi đối lập nhau trong cùng một vụ án như: bị cáo với bị hại; nguyên đơn với bị đơn…(một bên có thể là TGVPL, bên kia là LS).

Tin cùng chuyên mục

Tinh gọn bộ máy theo tinh thần Nghị Quyết 18-NQ/TW: Cần giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính, tiết kiệm chi phí cho người dân và doanh nghiệp

Tinh gọn bộ máy theo tinh thần Nghị Quyết 18-NQ/TW: Cần giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính, tiết kiệm chi phí cho người dân và doanh nghiệp

(PLVN) -  Cải cách tinh gọn bộ máy hiện nay đang thực hiện mạnh mẽ từ trung ương xuống, do vậy, nên cải cách theo hướng phân quyền mạnh hơn cho cấp địa phương, còn Trung ương chỉ làm những việc điều phối xuyên quốc gia. Trung ương kiên quyết không làm các nhiệm vụ thuộc phạm vi của địa phương, nhằm giảm thiểu việc can thiệp hay chồng chéo nhiệm vụ. Đây là một nội dung trong bài viết của GS.TS Võ Xuân Vinh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh doanh (ĐH Kinh tế).

Đọc thêm

Nắm bắt cơ hội để tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật

Nắm bắt cơ hội để tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật
(PLVN) - Để triển khai kịp thời, hiệu quả các chủ trương, đường lối được đề ra tại Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới gắn với Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, thời gian qua, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) đã được tăng cường tổ chức thực hiện và đạt được những kết quả bước đầu quan trọng.

Thứ trưởng Mai Lương Khôi dự hội nghị triển khai công tác của Cục Thi hành án dân sự TP. Hồ Chí Minh

Thứ trưởng Mai Lương Khôi dự hội nghị triển khai công tác của Cục Thi hành án dân sự TP. Hồ Chí Minh
(PLVN) - Ngày 12/12, Cục Thi hành án Dân sự (THADS) TP HCM tổ chức hội nghị triển khai thực hiện chỉ tiêu nhiệm vụ theo dõi THADS, theo dõi thi hành àn hành chính năm 2025 và ký kết quy chế phối hợp liên ngành trong công tác THADS tại TP. HCM. Thứ trưởng Bộ Tư pháp Mai Lương Khôi dự, chỉ đạo hội nghị và chứng kiến lễ ký kết.

Chi cục Thi hành án dân sự quận Gò Vấp: Triển khai công tác năm 2025

Toàn cảnh Hội nghị.
(PLVN) -Chiều 10/12, Chi cục Thi hành án dân sự quận Gò Vấp tổ chức Hội nghị triển khai thực hiện chỉ tiêu, nhiệm vụ công tác thi hành án dân sự và theo dõi thi hành án hành chính năm 2025. Ông Trần Phương Hồng, Ủy viên Thường vụ Đảng ủy, Phó Cục trưởng Cục Thi hành án dân sự TP.HCM tham dự và chỉ đạo Hội nghị.

Hình thành thiết chế Luật sư công sẽ tăng cường nguồn lực cho tổ chức Trợ giúp pháp lý

Luật sư Nguyễn Hồng Bách, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật Hồng Bách và Cộng sự.
(PLVN) -Thiết chế Luật sư công ở Việt Nam đang được hiểu như thế nào và sự cần thiết của Luật sư công trong giai đoạn hiện nay, đặc biệt xuất phát từ thực tế, tại Việt Nam không phải đối tượng nào cũng có điều kiện nhờ luật sư khi gặp các vấn đề pháp lý. Xung quanh vấn đề này Báo PLVN phỏng vấn Luật sư Nguyễn Hồng Bách, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật Hồng Bách và Cộng sự.

“Cẩm nang pháp luật” giúp giảm tải công việc cho cán bộ tư pháp địa phương của chị Phạm Thị Trang Đài

Chị Phạm Thị Trang Đài, Phó Chánh Thanh tra Sở Tư pháp tỉnh Lâm Đồng
(PLVN) - Thấu hiểu nỗi vất vả của cán bộ Tư pháp - hộ tịch cấp xã nói chung và cán bộ ngành tư pháp nói riêng, chị Phạm Thị Trang Đài (SN 1972, Phó Chánh Thanh tra Sở Tư pháp tỉnh Lâm Đồng) không ngừng nghiên cứu, cải tiến liên quan đến công tác theo dõi thi hành pháp luật giúp “giảm tải” cho cán bộ cũng như dễ dàng phổ biến đến người dân.

184 luật cần sửa đổi, bổ sung khi tinh gọn bộ máy

Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh
(PLVN) -  Chiều 11/12, tại TPHCM, phát biểu tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Thành ủy TP. HCM, Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết: Bộ Tư pháp đang được Chính phủ giao rà soát toàn bộ hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy theo Nghị quyết 18- NQ/TW

TP.Hồ Chí Minh: Tập trung hơn nữa nguồn lực cho công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế

Lễ kí kết Chương trình phối hợp công tác về tăng cường hợp tác trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành công tác Tư pháp trên địa bàn TP.HCM giai đoạn 2025 - 2030 giữa Bộ trưởng Bộ Tư pháp và Chủ tịch UBND TP. HCM
(PLVN) - Chiều 11/12, Đoàn Công tác Ban Cán sự Đảng Bộ Tư pháp do Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh, Uỷ viên Ban chấp hành TW Đảng dẫn đầu đã có buổi làm việc với Ban Thường vụ Thành ủy TP.Hồ Chí Minh về nâng cao hiệu quả phối hợp công tác lãnh đạo, chỉ đạo đối với công tác tư pháp và thi hành án dân sự trên địa bàn Thành phố.

Hết sức cần thiết hình thành thiết chế luật sư công

Thạc sĩ Đỗ Thu Hương. (Ảnh PV)
(PLVN) -  Trong bối cảnh xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng như hiện nay, việc hình thành thiết chế luật sư công là hết sức cần thiết và nên được sớm thông qua trong lần sửa đổi, bổ sung Luật Luật sư sắp tới.

Phú Yên: Sáng kiến cấp phiếu lý lịch tư pháp qua VNeID đạt giải ba cuộc thi về cải cách hành chính

Bà Phan Thị Hoa, Phó Giám đốc Sở Tư pháp (thứ ba từ phải qua) đại diện Sở nhận giải.
(PLVN) - Sáng kiến giải pháp “Tiết kiệm thời gian, chi phí cho người dân và doanh nghiệp thông qua ứng dụng VNeID khi thực hiện thủ tục cấp phiếu lý lịch tư pháp” của Sở Tư pháp tỉnh Phú Yên mới đây đã được trao giải ba tại cuộc thi Tìm kiếm sáng kiến, giải pháp cải cách hành chính năm 2024 của tỉnh.