Triển khai Nghị quyết 173, 'siết' chặn buôn lậu thuốc lá điện tử qua cửa khẩu quốc tế Móng Cái

- Ông có thể cho biết, các đối tượng thường sử dụng những thủ đoạn gì để đưa thuốc lá điện tử, shisha hay thuốc lá nung nóng qua biên giới?

Ông Phạm Văn Minh: Từ đầu năm 2025 đến nay, trên địa bàn quản lý của Chi cục Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái chưa phát sinh vụ việc vi phạm liên quan đến thuốc lá điện tử hay thuốc lá nung nóng. Tuy nhiên, qua công tác nắm tình hình, thu thập và phân tích thông tin, chúng tôi nhận thấy nguy cơ tiềm ẩn vẫn còn rất lớn.

Một số đối tượng có xu hướng lợi dụng đặc thù địa hình biên giới phức tạp, nhất là các đường mòn, lối mở nằm ngoài phạm vi kiểm soát trực tiếp của lực lượng hải quan, để tìm cách vận chuyển trái phép các mặt hàng này vào nội địa. Những thủ đoạn thường thấy gồm việc chia nhỏ hàng, vận chuyển nhỏ lẻ, lợi dụng đêm tối, sử dụng người dân khu vực biên giới làm trung chuyển, hoặc cất giấu hàng trong hàng hóa khác để tránh bị phát hiện.

Trước nguy cơ tiềm ẩn nêu trên đặt ra yêu cầu lực lượng chức năng cần tiếp tục duy trì, nâng cao cảnh giác, tăng cường nắm tình hình, tích cực chủ động phối kết hợp trong trao đổi thông tin, tuần tra, kiểm soát, nhằm kịp thời phát hiện và ngăn chặn hoạt động vận chuyển trái phép thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng qua biên giới.

- Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái đã triển khai những biện pháp nghiệp vụ nào để kiểm soát, phát hiện và ngăn chặn hành vi buôn bán, vận chuyển thuốc lá trái phép? Ông chia sẻ về một số vụ việc điển hình liên quan đến thuốc lá điện tử hoặc thuốc lá nung nóng mà đơn vị đã xử lý thời gian qua?

Ông Phạm Văn Minh: Bám sát các quy định của pháp luật và chỉ đạo của Cục Hải quan cũng như Chi cục Hải quan khu vực VIII, Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái đã và đang chủ động triển khai 2 nhóm nhiệm vụ trọng tâm nhằm kiểm soát chặt chẽ và ngăn chặn việc vận chuyển trái phép thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng qua biên giới.

Thứ nhất, triển khai đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát, tập trung: Tăng cường công tác thu thập, phân tích thông tin, xác định đối tượng trọng điểm, từ đó nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát. Sử dụng tối đa, hiệu quả trang thiết bị kỹ thuật hiện đại, như máy soi chiếu, hệ thống camera giám sát, để phát hiện kịp thời các dấu hiệu nghi vấn. Phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng trong và ngoài ngành, đặc biệt là hợp tác trao đổi thông tin với Hải quan Đông Hưng (Trung Quốc), nhằm nắm bắt sớm phương thức, thủ đoạn mới của các đối tượng buôn lậu, từ đó chủ động xây dựng phương án phòng ngừa, đấu tranh ngăn chặn.

Thứ hai, phối hợp với cấp uỷ, chính quyền và các tổ chức đoàn thể địa phương để đẩy mạnh công tác tuyên truyền, chú trọng: Phổ biến Nghị quyết 173/2024/QH15 của Quốc hội về cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Tuyên truyền về tác hại đối với sức khoẻ, cũng như những rủi ro pháp lý khi tham gia vận chuyển, tàng trữ hoặc tiếp tay cho hoạt động buôn lậu các sản phẩm này. Vận động Nhân dân khu vực biên giới không tham gia, không hỗ trợ các đối tượng buôn lậu và tích cực tố giác hành vi vi phạm.

Từ đầu năm 2025 đến nay, tại địa bàn đơn vị quản lý không phát sinh vụ việc vi phạm liên quan đến thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Đây là tín hiệu tích cực, phản ánh hiệu quả của các biện pháp nghiệp vụ mà đơn vị đã và đang triển khai.

- Lực lượng Hải quan gặp những khó khăn gì trong đấu tranh với hoạt động buôn lậu thuốc lá điện tử, shisha, thuốc lá nung nóng, thưa ông?

Ông Phạm Văn Minh: Địa bàn quản lý của Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái có tính chất đặc thù và phức tạp, với hệ thống cửa khẩu, lối mở đa dạng, cùng lưu lượng hàng hóa xuất nhập khẩu, hành khách và phương tiện xuất nhập cảnh ngày càng gia tăng. Thực tế trên đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với công tác kiểm tra, giám sát và kiểm soát hải quan trên địa bàn.

Khó khăn lớn nhất là nguy cơ các đối tượng lợi dụng cơ chế thông thoáng trong hoạt động thương mại biên giới, cũng như chính sách ưu tiên đối với cư dân biên giới, để trá hình, trà trộn và cất giấu thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong hàng hóa, hành lý hoặc phương tiện. Việc che giấu tinh vi này gây nhiều thách thức cho công tác phát hiện, ngăn chặn, đặc biệt khi các đối tượng thường xuyên thay đổi phương thức, thủ đoạn nhằm đối phó với lực lượng chức năng.

Chính vì vậy, công tác tuần tra, kiểm soát tại cửa khẩu luôn đòi hỏi sự chủ động, linh hoạt, sử dụng tối đa trang thiết bị kỹ thuật và tăng cường phối kết hợp với lực lượng chức năng để kịp thời nhận diện, xử lý các nguy cơ buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, hàng giả, ma túy nói chung và mặt hàng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nói riêng ngay từ tuyến biên giới.

- Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái phối hợp như thế nào với Đồn biên phòng, Công an, chính quyền địa phương trong công tác kiểm soát, xử lý thuốc lá lậu và sản phẩm thuốc lá thế hệ mới?

Ông Phạm Văn Minh: Để quản lý hiệu quả địa bàn và chủ động phòng ngừa, đấu tranh với hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa, ma túy qua biên giới nói chung, mặt hàng thuốc lá cũng như các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới nói riêng, Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái luôn xác định công tác phối hợp liên ngành là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, cần duy trì thường xuyên, liên tục và hiệu quả.

Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái đã và đang duy trì phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng như Bộ đội Biên phòng, Công an, Quản lý thị trường… trong trao đổi thông tin, nắm bắt tình hình, tổ chức tuần tra, kiểm soát tại khu vực biên giới và cửa khẩu. Việc chia sẻ dữ liệu, thông tin nghiệp vụ và phương thức thủ đoạn mới của các đối tượng giúp lực lượng chức năng chủ động triển khai các biện pháp phòng ngừa, kịp thời phát hiện và ngăn chặn các hành vi vận chuyển, buôn bán trái phép thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Song song với đó, Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái cũng duy trì và tăng cường phối hợp với chính quyền địa phương để đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật nói chung, pháp luật về hải quan nói riêng tới người dân và doanh nghiệp. Nội dung tuyên truyền tập trung vào việc nâng cao nhận thức về quy định pháp luật, tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và trách nhiệm của cộng đồng trong phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới nói chung, hàng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nói riêng. Qua đó, góp phần hạn chế tình trạng tiếp tay cho các đối tượng, đồng thời vận động người dân kịp thời phát hiện, tố giác hành vi vi phạm, góp phần giữ vững an ninh kinh tế, trật tự an toàn xã hội tại khu vực biên giới.

- Theo ông, việc thuốc lá điện tử giá rẻ nhập lậu vào Việt Nam có thể gây những hệ lụy gì, đặc biệt với nhóm người trẻ, với học sinh - sinh viên?

Ông Phạm Văn Minh: Trong thuốc lá điện tử có chứa nicotin và nhiều chất phụ gia khác, ngoài việc có thể gây ảnh hưởng thần kinh như loạn thần, ảo giác, kích động, còn có nguy cơ gây ung thư, tổn thương phổi. Đối với lứa tuổi học sinh, thiếu niên, khi cơ thể đang trong giai đoạn phát triển, sử dụng thuốc lá điện tử gây tác động trực tiếp tới não bộ, gây suy giảm chú ý và tập trung, thay đổi tính cách, hành động thất thường, ảnh hưởng tới trí nhớ và khả năng học tập.

Đặc biệt, ngoài nicotine là chất có khả năng gây nghiện cao tương tự như ma tuý, thì trong thuốc lá điện tử còn có rất nhiều chất hoá học khác không xác định được rõ ràng, hoặc các kim loại nặng, các phân tử siêu mịn và các thành phần độc hại có thể gây nên ảo giác, khiến người hút mất đi năng lực hành vi. Chưa kể, do chủ yếu nhập lậu nên trong điếu hút có thể bị trộn lẫn các chất kích thích, điều này ảnh hưởng rất lớn đến hệ thần kinh trung ương.

Chính vì vậy, việc kiểm soát chặt chẽ và ngăn chặn nguồn cung thuốc lá điện tử nhập lậu có ý nghĩa rất quan trọng.

- Ông có đề xuất gì với cấp, ngành liên quan để nâng cao hơn nữa hiệu quả phòng, chống buôn lậu thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại khu vực biên giới? 

Ông Phạm Văn Minh: Để nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống buôn lậu thuốc lá nói chung và thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nói riêng tại khu vực biên giới, theo tôi, cần sớm xem xét hoàn thiện khuôn khổ pháp lý theo hướng siết chặt và đồng bộ hơn.

Trước hết, cần nghiên cứu, bổ sung quy định “cấm đầu tư kinh doanh” đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng vào Luật Đầu tư (sửa đổi). Việc đưa nội dung này vào luật sẽ tạo ra cơ sở pháp lý thống nhất, rõ ràng, giúp các lực lượng chức năng có căn cứ trong kiểm tra, xử lý vi phạm, đồng thời tăng tính răn đe đối với các tổ chức, cá nhân có ý định lợi dụng kẽ hở pháp luật để kinh doanh các sản phẩm này.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện chế tài xử phạt, bảo đảm mức xử lý đủ sức ngăn chặn hành vi buôn lậu, kinh doanh trái phép thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Tăng cường cơ chế phối hợp liên ngành giữa các lực lượng Hải quan, Biên phòng, Công an, Quản lý thị trường và chính quyền địa phương trong chia sẻ thông tin, quản lý địa bàn, kiểm soát chặt chẽ người, phương tiện, hàng hóa qua biên giới. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền để người dân, đặc biệt là cư dân biên giới, hiểu rõ quy định pháp luật, nhận thức được tác hại của sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, từ đó không tham gia, không tiếp tay cho các đối tượng buôn lậu và tích cực tham gia tố giác tội phạm.

Cần sự vào cuộc đồng bộ từ cơ quan lập pháp đến lực lượng thực thi và chính quyền địa phương, để công tác phòng, chống buôn lậu thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đạt hiệu quả cao hơn, góp phần giữ vững an ninh - trật tự và bảo vệ sức khoẻ cộng đồng.

- Ông có thể chia sẻ các giải pháp Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái tiến hành trong thời gian tới để nâng cao nhận thức của người dân vùng biên về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và trách nhiệm tố giác hành vi buôn lậu?

Ông Phạm Văn Minh: Thời gian tới, Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương và các lực lượng chức năng trong và ngoài ngành, trong và ngoài địa bàn để triển khai đồng bộ, hiệu quả, linh hoạt, sáng tạo hoạt động truyền thông, chú trọng khai thác thế mạnh công nghệ để nâng cao hiệu quả công tác truyền thông đến người dân và doanh nghiệp.

Chúng tôi sẽ tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm như: Tăng thời lượng và đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, kết hợp truyền thống và hiện đại, chú trọng truyền thông số về quy định cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng theo Nghị quyết của Quốc hội, giúp người dân nắm rõ và tự giác chấp hành pháp luật. Phổ biến rộng rãi thông tin về tác hại đối với sức khỏe khi sử dụng các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, nhất là nguy cơ gây nghiện và ảnh hưởng lâu dài đến thanh thiếu niên, học sinh - sinh viên. Vận động doanh nghiệp và người dân nhất là Nhân dân khu vực biên giới nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm, không tham gia, không tiếp tay cho các đối tượng buôn lậu, đồng thời tích cực phát hiện, tố giác hành vi vận chuyển, kinh doanh trái phép thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Thông qua các hoạt động tuyên truyền đồng bộ, linh hoạt, hiệu quả, Hải quan cửa khẩu quốc tế Móng Cái hướng tới chung tay cùng các cấp, các ngành, chính quyền địa phương xây dựng vùng biên giới an toàn, kỷ cương, góp phần bảo đảm an ninh trật tự và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.