Vườn trong phố
Nếu có dịp ghé thăm công viên Bercy (quận 12) phía nam Paris, sẽ thấy khá nhiều vườn rau dành cho những người dân thành thị nào không có điều kiện, nhưng lại thích trồng cây làm vườn. Họ đăng ký với các hiệp hội chuyên về các “nông trại trong thành phố”. Các hiệp hội này hoạt động theo mô hình của các hợp tác xã. Các thành viên có thể luân phiên nhau trồng rau trong những mảnh vườn chung.
Điều đáng ghi nhận ở đây là thay vì trồng trọt trên những mảnh đất thông thường, có thể người ta lại biến những kho chứa hàng thành vườn trồng rau sạch. Tại công viên Bercy, các vườn rau hiện thời trước kia là những hầm trữ rượu.
Còn tại công viên Kellermann (quận 13) hay là vườn Suzanne Lenglen (quận 15), các phòng ốc nằm gần những sân chơi quần vợt hay các sân thể thao không còn được sử dụng, cũng đã được biến thành vườn trồng rau hay trại nuôi gà.
Một trường hợp tiêu biểu là trụ sở hợp tác xã “La Générale” nằm ở đại lộ Parmentier (quận 11). Ở các tầng phía dưới, các gian phòng được dành cho triển lãm và các sinh hoạt văn hóa. Còn ở tầng trên là một góc vườn sân thượng, khi xưa dùng để cất bàn ghế hay trữ đồ đạc. Giờ đây, sân thượng đã được biến thành một góc vườn, nóc nhà lợp đầy rau thơm và hoa quả.
Cô Candice Gendré, một trong những thành viên của hợp tác xã này cho biết: “Các loại rau quả được trồng ở đây chủ yếu nhằm để nấu các bữa ăn mỗi lần chúng tôi có tổ chức các sự kiện quan trọng.
Mục đích của hiệp hội không phải là để kinh doanh thực phẩm mà là để giúp cho thực khách cũng như người tiêu dùng khám phá lại hương vị thật của các loài rau quả. Năm ngoái, chúng tôi được mùa và có đủ loại cà chua, có một số giống cà chua hiếm được trồng nhưng hương vị thơm ngon hơn nhiều so với những gì tôi từng được nếm”.
Tuy diện tích khu vườn chỉ có vỏn vẹn 50m2, nhưng cách sắp đặt khéo léo giúp cho hợp tác xã trồng được nhiều loại rau quả, ngoài cà chua, còn có đậu đũa, đậu hà lan, ớt tây, rau thơm và thậm chí hoa bia. Tuy không bán các nông phẩm, nhưng hợp tác xã này trồng thử nghiệm vườn rau, bất cứ ai muốn học cách trồng rau, ở sau nhà hay trên ban công đều có thể được hướng dẫn.
 |
| Nông trại trong một công viên có nuôi thỏ, gà tây, ngỗng vịt |
Anh Benjamin Paradis thuộc hiệp hội “Les Houblonnierrs Parisiens” của những người chuyên trồng hoa bia trong thành phố, giải thích trồng hoa bia để làm gì: “Hoa bia là một giống cây leo có thể cao tới 10 thước. Chúng tôi trồng cây này chủ yếu là để tự sản xuất bia.
Chỉ cần một gốc hoa bia duy nhất, bạn có thể làm tới 30 lít bia. Cây hoa bia rất dễ trồng và thích hợp với môi trường thành phố. Chúng tôi chỉ thu hoạch loài hoa cái chưa thụ phấn rồi đêm đến xưởng chế biến, nấu với lúa mạch để làm thành bia”.
Mùa nào thức ấy
Đối với những ai thích trồng rau nhưng nhà lại không có vườn mà cũng chẳng có ban công, cô Johana Morel, thành viên hợp tác xã cho biết là hiệp hội La Générale cung cấp một thiết bị làm sẵn, tựa như vườn treo, chiều dài 60cm chiều ngang 30cm. Cô cho biết thêm chi tiết: “Trong khay này, đã có trồng sẵn các loại húng quế, cà rốt, ớt tây… Chúng tôi chọn những giống cây nhỏ để dễ chăm sóc và tưới nước.
Người dân thành phố chỉ quen mua rau quả ở ngoài siêu thị quanh năm suốt tháng, đôi khi các loại rau đã được chế biến sẵn rồi đóng gói, cho nên ít còn để ý tới việc trồng hoa quả tự nhiên. Các kiểu vườn treo như thế này ít ra giúp cho ta ý thức được một điều: Rau quả còn tùy theo mùa, không phải lúc nào cũng có, cũng dễ trồng”.
Trong số các hiệp hội chủ trương phát triển các nông trại trong thành phố có tổ chức mang tên La Caverne. Dựa theo mô hình của các vườn trồng rau sạch dưới lòng đất ở thủ đô Berlin (Đức), anh Jean Noel Gertz đã dựa trên một ý tưởng khá đơn giản để đồng sáng lập nông trại La Caverne nằm ở Porte de la Chapelle, Paris quận 18.
"Nông trại chúng tôi chủ yếu trồng rau sạch chủ yếu là cải xoắn và nấm trắng. Trong một thành phố đông dân cư như Paris không dễ gì tìm thấy đất trồng, cho nên chúng tôi tận dụng các diện tích bị bỏ trống trong vòng nhiều năm. Với La Caverne, nông trại trước kia là một bãi đậu xe xây dưới lòng đất. Thông thường, đối với các cơ sở xây dựng bằng bê tông, người ta tái tạo bằng cách xây lại, chứ ít khi nào tính đến chuyện biến đổi thành nông trại.
Dự án của chúng tôi đã được Hội đồng TP Paris chấp nhận, vì nông trại dưới lòng đất được dùng để trồng nấm. Công việc này không đòi hỏi phải có đất, chúng tôi chủ yếu dùng rơm hoàn toàn để trồng nấm sạch, chúng tôi không dùng bất cứ chất hóa học nào trong quá trình sản xuất nấm nâu hay nấm trắng".
 |
| Hiệp hội "La Maison du Jardinage" chuyên hướng dẫn cách trồng rau làm vườn |
Cũng như Paris và Berlin, thủ đô của Anh, Luân Đôn cũng có nhiều cơ sở xây dưới lòng đất bị bỏ trống. Đó thường là những hầm trú bom có từ thời Thế chiến 2. Kể từ năm 2016, hiệp hội Growing Ungderground chủ trương biến những hầm trú bom thành những nông trại để sản xuất rau sạch.
AnhSteven Dring, đồng sáng lập tổ chức Growing Ungderground cho biết: "Để thực hiện được điều này, chúng tôi phải khắc phục được một số khó khăn chẳng hạn như tạo ra những nguồn ánh sáng mà không tốn quá nhiều năng lượng. Về điểm này chúng tôi dùng ánh sáng nhân tạo với những bóng đèn LED (điốt phát quang) tỏa ra ánh sáng cần thiết cho rau quả phát triển.
Dĩ nhiên, chúng tôi chọn những loại rau dễ trồng như cải xoắn, khoai tây, hay là rau mâche hợp với canh tác mùa đông, chỉ cần một thời gian ngắn là có thể thu hoạch. Chúng tôi cũng dùng phương thức thủy canh trên không, các loại rau được trồng chủ yếu là các loại có thể phát triển mà không cần đất, nhưng đổi lại chúng tôi phải kiểm soát được độ ẩm và nhiệt độ môi trường, tương tự như cách trồng rau trong nhà kính".
Nông dân thành thị
Những dự án mở rộng vườn rau, xây thêm nông trại trong thành phố đã trở nên khá phổ biến ở Hà Lan, Thụy Điển, Canada hay Hoa Kỳ. Chẳng hạn như tại Newark (Mỹ), các nông trại thay vì nằm sâu dưới lòng đất lại được xây theo chiều cao, để giảm diện tích mặt bằng.
Trong các vườn kính làm bằng thép và thủy tinh, cây được trồng mà không cần đất, chỉ cần tưới bằng hơi nước và đúng theo nhu cầu của từng giống cây, phần hơi nước còn dư một khi đọng lại, sẽ được tái sử dụng.
Phương thức trồng rau này trong một môi trường “tuần hoàn” tiết kiệm đến 90% nước, đặc biệt thích hợp cho những vùng khô cằn hay là những xứ sở không giàu tài nguyên cũng như không có nhiều nguồn nước ngọt. Yếu tố này giải thích vì sao Singapore là nước châu Á đầu tiên từ năm 2012, đã xây dựng hơn 120 nông trại theo kiểu này để trồng rau sạch, vừa tiết kiệm nước vừa giảm diện tích trồng trọt.
Ở Pháp, hội đồng thành phố Paris cam kết sẽ sớm có hơn 30 hécta nông trại trồng rau sạch trong thành phố. Nhiều dự án đã được khởi xướng để ủng hộ chương trình trồng cây Parisculteurs nhằm tăng thêm các mảng cây xanh trong thành phố, đồng thời phổ biến điều được gọi là “nông nghiệp thành thị”.
Nông trại lớn đầu tiên được đưa vào hoạt động là tại vùng ngoại ô Romainville, mùa hè năm 2019. Trên một diện tích 1000m2, nông trại này dự kiến sản xuất 12 tấn rau quả thường niên, đủ để cung cấp cho 200 hộ gia đình tiêu dùng mỗi năm.
Không phải người dân thành thị nào cũng thích trồng rau làm vườn trong những lúc nhàn rỗi, do vậy khái niệm “nông dân trong thành thị” có lẽ vẫn còn là chuyện xa vời đối với đại đa số. Tuy nhiên đối với những ai thích ngắm nhìn những góc trời trong sáng, thoáng mát quang đãng, thì ở thành phố vẫn có những không gian xanh mướt dành cho họ.
Tận dụng những góc bỏ hoang, con người đã trồng rau quả bằng nhiều cách độc đáo và khác lạ, vườn rau đôi khi rất nhỏ bé nhưng do khéo sắp xếp, bài trí cho nên lúc nào cũng xanh mướt các loài rau thơm, những dàn cây leo khéo được chăm sóc nên trĩu quả. Giữa chốn đô thị huyên náo, những người nào thật mát tay có thể biến các luống rau nụ hoa thành những ốc đảo bình yên, bóng mát dạt dào.
