Không phải thuốc lá điện tử nào cũng giống nhau
Thuốc lá điện tử (TLĐT) gồm 2 loại: hệ thống đóng và hệ thống mở. Với hệ thống đóng, người dùng không thể pha trộn thêm bất cứ thứ gì khác vào sản phẩm. Thậm chí tinh dầu cũng được đóng gói sẵn với lượng nicotin cụ thể đã được cấp phép.
Hệ thống mở là sản phẩm đang phổ biến tại Việt Nam thông qua đường xách tay, buôn lậu. Không ít người đã tự mua chất cấm để trộn và sử dụng chung với TLĐT hệ thống mở. Đây cũng là nguyên nhân khiến cho nhiều trường hợp được ghi nhận là ngộ độc với chất cấm có trong TLĐT lậu.
Giảm thiểu tác hại vẫn cần được quản lý
Đến nay, chỉ có 32 nước công nhận TLĐT là giải pháp giảm thiểu tác hại, nhưng có tới 79 nước đưa sản phẩm này vào quản lý, cho phép lưu hành trên thị trường.
Cuối tháng 11 năm ngoái, Trung Quốc chính thức đưa TLĐT và các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (TLTHM) vào Luật độc quyền ngành thuốc lá, chấm dứt tình trạng TLTHM trôi nổi ngoài vòng pháp luật. Các chuyên gia cho biết các sản phẩm TLTHM đang trở thành giải pháp thay thế thuốc lá điếu ở Trung Quốc do ngày càng nhiều người biết nguy hại của thuốc lá điếu.
 |
Ngày càng nhiều quốc gia đưa TLĐT và các sản phẩm thuốc lá không khói khác vào quản lý. |
Tại NewZealand, sự xuất hiện của TLTHM đã tạo động lực cho quốc gia này đi một bước tiến mang tính lịch sử đó là công bố kế hoạch xóa bỏ khói thuốc vào năm 2025, trong đó sẽ cấm thế hệ trẻ mua thuốc lá điếu, nhưng lại không áp dụng quy định này đối với các sản phẩm vape (TLĐT). Thủ tướng Jacinda Ardern cho rằng đây là một cách hiệu quả để ngăn chặn giới trẻ tiếp cận thuốc lá điếu đốt cháy.
Còn ở Mỹ, các sản phẩm thuốc lá không khói được FDA sử dụng như một công cụ để thay thế dần thuốc lá điếu đốt cháy, vốn là sản phẩm gây hại nhất. Theo đó, FDA từng bước cho phép kinh doanh cho các sản phẩm không khói với hàm lượng các chất gây hại thấp hơn thuốc lá điếu dựa trên kiểm nghiệm và căn cứ khoa học, bao gồm: một sản phẩm thuốc lá làm nóng (heated tobacco product); một sản phẩm TLĐT hệ thống đóng (Closed END system) và tinh dầu hương thuốc lá đi kèm; bốn sản phẩm TLTHM sử dụng qua đường uống (oral tobacco).
FDA tuyên bố cấm hầu hết các sản phẩm TLĐT có hương vị nhằm hạn chế việc thanh thiếu niên Mỹ sử dụng loại thuốc lá này.
Điểm chung của các quốc gia kể trên là không cấm thuốc lá làm nóng hay TLĐT, mà kiểm soát bằng cách quản lý chặt chẽ dưới sự giám sát của Chính phủ, chỉ cho phép các sản phẩm đáp ứng tiêu chí giảm tác hại được lưu hành. Đồng thời cấm giới trẻ tiếp cận và xử phạt nặng đối với những cá nhân, đơn vị đã bán sản phẩm cho giới trẻ hoặc cấm hương vị gây thu hút đến giới trẻ. Các chuyên gia đánh giá, chính sách này đáp ứng nhu cầu thực tế và hợp pháp của người dùng, đồng thời hỗ trợ tốt cho công tác chống buôn lậu.
Tại Việt Nam, theo khảo sát thực hiện năm 2021 của một tờ báo điện tử với 5.000 nam giới hút thuốc trên 25 tuổi, có tới hơn 90% quan tâm đến việc giảm thiểu tác hại của thuốc lá điếu. Kết quả này lý giải cho việc gia tăng đáng kể nhu cầu chuyển đổi từ thuốc lá điếu thông thường sang các sản phẩm không khói với hàm lượng các chất gây hại thấp hơn.
Giới quan sát cho rằng việc ngăn chặn sự tràn lan của các sản phẩm TLĐT, thuốc lá làm nóng đang lưu hành trên thị trường chợ đen hiện nay nhất định cần phải có chính sách cân bằng giữa nhu cầu thực tiễn của xã hội với năng lực, chế tài kiểm soát của hệ thống luật hiện hành.
Theo đó, cần xác định rõ đâu là yếu tố cần hạn chế (như tinh dầu có mùi hương thu hút giới trẻ), cùng với các chính sách, chế tài tội phạm buôn lậu, các chương trình ngăn chặn giới trẻ tiếp cận mọi sản phẩm thuốc lá, các biện pháp kiểm soát hoạt động kinh doanh sai quy định pháp luật…
