Tại xã Kiến Thiết (Tiên Lãng) hiện còn bảo tồn được những dấu ấn lịch sử liên quan đến họ ngoại của Nguyễn Bỉnh Khiêm, có vai trò quan trọng với sự nghiệp của danh nhân văn hóa này. Bởi vậy, việc tôn tạo, nâng tầm giá trị khu di tích này là việc làm mang nhiều ý nghĩa thiết thực.
 |
| Từ đường họ Nguyễn được nâng cấp, bảo tồn |
Còn đây những dấu ấn thiêng
Sinh thời, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm cử người con trai thứ 7 là Nguyễn Ngọc Liễn dẫn người cháu đội bát hương sang sinh cơ lập nghiệp ở làng An Tử Hạ, xã Kiến Thiết để trông coi phần mộ và thờ phụng cụ ngoại là Tiến sĩ- Thượng thư Nhữ Văn Lan, vốn được người đời ghi nhớ về việc sinh thành nuôi dạy con, cháu thành đạt. Tiến sĩ Nhữ Văn Lan sinh được 3 người con, trong đó có 2 người con trai đều thành danh. Con gái là Nhữ Thị Thục được sử sách ghi nhận có công sinh thành, nuôi dạy và ảnh hưởng lớn đến nhân cách Nguyễn Bỉnh Khiêm. Trong gia phả của họ Nguyễn ở thôn Nam Tử còn ghi lại: “phu nhân hồi An Tử Hạ, ỷ phụ thân giáo dưỡng đạt nhi tam tuế”, cho thấy Tiến sĩ, Thượng thư Nhữ Văn Lan là người nuôi dạy Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm lúc còn nhỏ.
Từ nhiều đời trước, họ Nguyễn đã xây dựng khu từ đường, trong đó bày nhang án và bát bộ binh khí được sắp đặt theo thứ tự gian giữa thờ Tiến sĩ, Thượng thư Nhữ Văn Lan, bên phải thờ họ Nguyễn (từ đời Nguyễn Ngọc Liễn đến các đời sau), bên trái thờ vọng Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, từ đường bị giặc đốt phá trong trận càn cuối năm 1948. Đến năm 1958, trên nền cũ, họ Nguyễn tiếp tục xây từ đường tại nhà ông trưởng họ Nguyễn Văn Ngạn, trong đó có thờ Tiến sĩ , Thượng thư Nhữ Văn Lan.
 |
| San lấp mặt bằng cho dự án tôn tạo khu di tích quê ngoại Nguyễn Bỉnh Khiêm |
Khắc ghi công đức của Tiến sĩ, Thượng thư Nhữ Văn Lan, sau khi ông qua đời, dân làng suy tôn ông là thành hoàng làng và thờ phụng ông tại đình Vồng Si. Bên cạnh đó, ngay tại khu đất thổ cư của Tiến sĩ, Thượng thư Nhữ Văn Lan, dân làng cũng lập đình thờ để tưởng nhớ công đức của ông. Tuy nhiên, trong cuộc kháng chiến chống Pháp, các đình Vồng Si, đình Đông bị bom đạn phá hủy, chỉ còn lại nền đình. Sau này, trên nền đình Đông, dòng họ Nhữ ở thôn An Tử xây một lầu thờ vọng Tiến sĩ, Thượng thư Nhữ Văn Lan tại đây .
Theo truyền miệng của nhân dân địa phương qua nhiều thế hệ, tại cánh đồng phía Bắc thôn Nam Tử ngày nay vẫn lưu giữ khu mộ thiêng mà dân làng quen gọi là mả Nghè. Nơi đây có 3 ngôi mộ của Tiến sĩ, Thượng thư Nhữ Văn Lan và phu nhân, con gái Nhữ Thị Thục là mẹ của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Trải qua nửa thiên niên kỷ nhưng khu đất này không đổi thay, vẫn to, cao, cỏ mọc dày. Do tương truyền đây là ngôi mộ thiêng nên nhiều năm qua không có người dân địa phương nào đặt mộ gần khu mả Nghè. Toàn bộ khu mả Nghè vẫn là khu đất trống, rộng.
Chung tay vì khu di tích lớn
Ý thức được giá trị lịch sử của khu di tích họ ngoại Nguyễn Bỉnh Khiêm, dòng họ Nguyễn ở xã Kiến Thiết lâu nay vẫn gìn giữ, phát huy giá trị di tích này đến các thế hệ con cháu đời sau. Ông Nguyễn Văn Ngạn, trưởng họ Nguyễn cho biết: “Dòng họ thường xuyên quan tâm đến việc giáo dục truyền thống, động viên con cháu làm việc thiện, học hành tiến bộ. Hằng năm, tại nhà thờ họ, các cụ cao tuổi trao quà tặng các cháu học sinh có thành tích cao trong học tập. Đặc biệt, dòng họ phát huy cao tinh thần đoàn kết trong một số công việc chung của họ”. Từ năm 1997 đến nay, được sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, dòng họ Nguyễn vận động con cháu đóng góp tu bổ một số công trình di tích của dòng họ trong đó có mả Nghè và khu từ đường dòng họ. Đặc biệt, trong năm 2008, dòng họ vận động con cháu xây nhà thờ họ ra vị trí đất mới nhờ đóng góp của con cháu và vận động những người dân địa phương, khách thập phương hảo tâm.
Trong năm 2010, khu di tích họ ngoại Nguyễn Bỉnh Khiêm ở xã Kiến Thiết tiếp tục được đầu tư, tôn tạo với quy mô lớn hơn trên nền đất cũ của dòng họ Nguyễn. Để kịp tiến độ hoàn thiện công trình cùng lúc với dự án bảo tồn, tôn tạo khu di tích Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, những ngày này, công trình tu bổ, tôn tạo khu di tích họ ngoại Nguyễn Bỉnh Khiêm ở xã Kiến Thiết đang được sẵn sàng. Toàn bộ vị trí chung quanh từ đường dòng họ đang được san lấp, mở rộng mặt bằng sẵn sàng cho các công trình sắp xây dựng. Theo quy hoạch, dự án gồm 3 hạng mục công trình chính là tôn tạo khu từ đường; xây dựng đình Đông nơi thờ Tiến sĩ, Thượng thư Nhữ Văn Lan; quy hoạch và tu bổ khu mả Nghè. Khu từ đường quy hoạch trên diện tích đất khoảng 2700m2 sẽ xây dựng thêm 5 gian nhà tiền tế, nhà sắp lễ, nhà bán đồ lưu niệm, cổng tam quan, sân vườn, ao sen, ngõ đi 2 bên…Khu đình Đông xây dựng lại mới kiến trúc hình chữ đinh bằng gỗ lim, gồm cả nhà sắp lễ, cổng tam quan, tường rào cao 2,2m… Khu mả Nghè quy hoạch, mở rộng diện tích lên 6000m2, 3 ngôi mộ chính được ốp lát đá khang trang hơn. Khu khuôn viên xây tường rào thấp bao quanh, trồng cây xanh, xây nhà sắp lễ, cây hương, lầu hóa vàng; mở rộng đường vào, tạo bãi đỗ xe…
Trưởng ban quản lý các dự án của huyện Tiên Lãng nhấn mạnh tầm quan trọng của công trình này thiết thực trong việc giáo dục truyền thống lịch sử cho các thế hệ đời sau trên quê hương. Đặc biệt, khi các công trình này được tu bổ, tôn tạo xứng tầm, kết nối với khu di tích Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm ở huyện Vĩnh Bảo, sẽ là điểm đến hấp dẫn khách du lịch trong tua du lịch văn hóa, du khảo đồng quê, đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế, xã hội của địa phương. Vì vậy, đây được xác định là công trình văn hóa lớn của huyện trong năm 2010 và 2011, được đầu tư quy mô và xứng tầm nhất từ trước đến nay. Công trình vừa tranh thủ nguồn vốn của dự án đầu tư khu di tích lịch sử Nguyễn Bỉnh Khiêm ở Vĩnh Bảo và nguồn vốn của huyện, đồng thời phát huy cao tinh thần xã hội hóa của nhân dân địa phương và khách thập phương.
Bài và ảnh An Hương
