'Toàn cảnh' giải thưởng Nobel năm 2017

Nhịp sinh học lên “bục vinh quang”

Chiều 2/10/2017, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã công bố tên đồng chủ nhân của giải Nobel Y học 2017 là 3 nhà khoa học Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash và Michael W. Young cho những nghiên cứu liên quan đến nhịp sinh học, có khám phá về những cơ chế phân tử kiểm soát nhịp sinh học.

Mỗi cá thể sống, kể cả con người, có một “đồng hồ” sinh học bên trong cơ thể mình, giúp các cá thể dự đoán và thích nghi với nhịp sinh học bình thường trong một ngày.

Các công trình của 3 nhà khoa học Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash và Michael W. Young đã giúp giải thích cơ chế vận hành thực sự của đồng hồ sinh học; giúp giải thích cách thức làm thế nào để cây cối, động vật và con người có thể thích nghi nhịp sinh học của mình, từ đó phù hợp với sự tiến hóa của Trái Đất. 

3 nhà khoa học Mỹ phát hiện gene điều khiển đồng hồ sinh học

Siêu máy dò phát hiện sóng hấp dẫn

Ngày hôm sau – 3/10, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển công bố đồng chủ nhân giải Nobel Vật lý năm 2017 thuộc về ba nhà khoa học người Mỹ Rainer Weiss, Bary C.Barish và Kips Thorne vì phát hiện ra sóng hấp dẫn.

Bộ ba nhà khoa học này trở thành chủ nhân Giải Nobel Vật lý 2017 vì xây dựng Đài quan trắc Sóng hấp dẫn bằng giao thoa kế laser (LIGO) và phát hiện ra sóng hấp dẫn. Sóng hấp dẫn là những gợn sóng không - thời gian phát ra từ vụ va chạm của hai hố đen. Việc phát hiện ra sóng hấp dẫn là bằng chứng chắc chắn cho dự đoán cuối cùng chưa được xác nhận của Einstein trong thuyết tương đối tổng quát của ông. Các nhà khoa học cho rằng, sóng hấp dẫn chính là cách để phát hiện ra được những thứ mà trước nay chúng ta không biết đến sự tồn tại của chúng. 

Ba nhà khoa học Mỹ đoạt giải Nobel Vật lý 2017

Ligo là máy dò sóng hấp dẫn bằng giao thoa kế tia laser, đã đo được những gợn sóng lăn tăn trong không gian và thời gian mà nhà bác học Einstein tiên đoán từ 1 thế kỷ trước đó. LIGO đã phát hiện ra sóng hấp dẫn vào ngày 12/8/2015. Sóng hấp dẫn này xuất phát từ hai lỗ đen va chạm vào nhau. Hai lỗ đen này có khối lượng lớn gấp 30 lần mặt trời, nằm ở vị trí cách trái đất khoảng 1,3 tỷ năm ánh sáng.

Kính hiển vi điện tử nghiệm lạnh

Chiều 4/10, giải Nobel Hóa học năm 2017 được công bố dành cho công trình nghiên cứu "phát triển kính hiển vi điện tử nghiệm lạnh để xác định cấu trúc phân tử sinh học có độ phân giải cao trong dung dịch" của ba nhà khoa học Jacques Dubochet (sinh năm 1942, ĐH tổng hợp Lausanne, Thụy Sỹ), Joachim Frank (sinh năm 1940, ĐH Columbia, Mỹ) và Richard Henderson (sinh năm 1945, ĐH Cambridge, Anh).

Theo Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thuỵ Điển: “Phương pháp này đã đưa ngành sinh hoá vào kỷ nguyên mới”. Những hình ảnh chi tiết về nghiên cứu này đóng vai trò then chốt cho việc hiểu về cấu trúc sinh hoá, khi các đột phá khoa học thường dựa vào việc hình ảnh hoá thành công các vật thể “không thể nhìn thấy” bằng mắt thường của con người.

Ba nhà khoa học giải Nobel Hóa học năm 2017

Cho tới lúc này, các bản đồ sinh hoá hiện vẫn có rất nhiều khoảng trống do công nghệ hiện tại chưa thể thể hiện được hình ảnh các cấu trúc ở cấp phân tử. Song kính hiển vi nghiệm lạnh đang thay đổi những điều này. Các nhà nghiên cứu giờ có thể đông cứng các dịch chuyển của phân tử sinh học và thể hiện bằng hình ảnh các quá trình này - điều vốn không thể trước đây. Điều này đóng vai trò quyết định trong việc hiểu hoá học của cuộc sống cũng như là thúc đẩy phát triển của y dược.

Nhà văn Anh giành Nobel Văn học 2017

Lúc 18h ngày 5/10, Hội đồng giải thưởng Nobel của Thụy Điển công bố giải Nobel Văn học 2017 thuộc về nhà văn Kazuo Ishiguro mang quốc tịch Anh.

Ông Kazuo Ishiguro sinh năm 1954 tại Nagasaki (Nhật), có những tiểu thuyết mang lại cảm xúc tuyệt vời, "khám phá những sâu thẳm huyền bí kết nối với thế giới". Một số tác phẩm nổi tiếng của ông gồm Never let me go (Mãi đừng xa tôi), The Remains of the Day (tạm dịch: Điều còn lại trong ngày).

Kazuo Ishiguro đã viết 8 quyển sách, được dịch sang hơn 40 thứ tiếng

Giải Nobel Văn học là một giải thưởng được trao hàng năm của Hội đồng Thụy Điển dành cho những cá nhân có đóng góp lớn đối với nền văn học. Kể từ năm 1901 cho đến nay, giải Nobel Văn học đã vinh danh 113 tác giả trong đó có 14 nhà văn nữ. Các nhà văn Pháp là những người được vinh danh nhiều nhất, với 16 lần. Sau đó là các tác giả mang quốc tịch Mỹ (11 người) và Anh (10 người).

Vinh danh nỗ lực ngăn chặn vũ khí hạt nhân

Chiều 6/10, giải Nobel Hòa bình 2017 được công bố dành cho Tổ chức quốc tế vận động bãi bỏ vũ khí hạt nhân (ICAN).

Ủy ban Nobel Nauy đánh giá cao hoạt động của ICAN nhằm nâng cao nhân thức về những hậu quả thảm khốc của vũ khí hạt nhân đối với loài người, cũng như nỗ lực mang tính đột phá nhằm đạt được thỏa thuận cấm vũ khí hạt nhân. 

ICAN là một liên minh gồm các tổ chức phi chính phủ được triển khai năm 2007. Đây là nhóm quốc tế thúc đẩy tuân thủ và thực hiện đầy đủ Hiệp ước Cấm Vũ khí Hạt nhân. ICAN hiện có 468 tổ chức đối tác tại 101 quốc gia. Theo Chủ tịch Ủy ban Nobel Na Uy, bà Berit Reiss-Andersen, ICAN đã và đang là chiến dịch xã hội dân sự đi đầu trong nỗ lực nhằm cấm phổ biến vũ khí hạt nhân theo luật pháp quốc tế.

Giải Nobel Hòa bình 2017 được công bố dành cho Tổ chức quốc tế vận động bãi bỏ vũ khí hạt nhân (ICAN)

Nobel Hòa bình được xem là giải thưởng danh giá nhất trong hệ thống giải Nobel. Giải thưởng này do Ủy ban Nobel Na Uy chọn. Giải Nobel Hòa bình hàng năm được trao cho một cá nhân hoặc những người "đã làm việc tốt nhất hoặc nhiều nhất cho tình hữu nghị giữa các nước, cho việc xóa bỏ hoặc giảm các đội quân thường trực và cho việc tổ chức, xúc tiến các hội nghị hòa bình". 

Tôn vinh "cha đẻ" của kinh tế học hành vi

Chiều 9/10, giải Nobel Kinh tế 2017 thuộc về nhà kinh tế học người Mỹ Richard H. Thaler, Giáo sư tại Trường Đại học Chicago, vì những đóng góp của ông cho ngành khoa học kinh tế.

Theo Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, giáo sư Thaler đã mang các giả định thực tế trong tâm lý học vào việc phân tích cách đưa ra các quyết định kinh tế. Bằng cách khám phá hệ quả của việc tư duy có hạn chế, các tham chiếu xã hội và việc thiếu tự chủ của (các cá nhân), ông Thaler đã chứng minh các thói quen tính cách của con người có thể ảnh hưởng một cách có hệ thống đến các quyết định của họ, cũng như kết quả của thị trường.

"Cha đẻ" kinh tế học hành vi đoạt Nobel Kinh tế 2017

Giáo sư Thaler là một trong những người đặt nền móng cho lĩnh vực hành vi tài chính, chuyên nghiên cứu các giới hạn về tư duy và lý trí có thể ảnh hưởng thị trường tài chính thế nào. Ông Thaler đã phát triển một lý thuyết về "kế toán tinh thần" (mental accounting), tức cách tư duy duy lý hạn chế mà ở đó người ta thường đơn giản hóa các quyết định tài chính bằng cách chia số tiền mình có thành các tài khoản tưởng tượng trong đầu mình và tập trung vào việc hạn chế tác động của mỗi quyết định đơn lẻ, thay vì tính đến tác động chung lên toàn bộ số tiền đó.

Ông Thaler cũng chứng minh được rằng nỗi sợ mất mát sẽ khiến chúng ta coi một vật là có giá trị hơn khi chúng ta sở hữu chúng, so với khi ta không có nó. Đây là hiện tượng được gọi là "hiệu ứng của sự sở hữu" (endowment effect).

Giải Nobel cho lĩnh vực kinh tế không thuộc cơ cấu giải thưởng ban đầu trong di chúc của nhà khoa học Thụy Điển - Alfred Nobel. Giải được bổ sung từ năm 1968, nhân kỷ niệm 300 năm thành lập Ngân hàng Trung ương Thụy Điển - Sveriges Riksbank, cũng là đơn vị đóng góp quỹ cho giải thưởng này. Giải Nobel Kinh tế lần đầu tiên được trao tặng vào năm 1969…