Khổ vì ô nhiễm
Theo số liệu thống kê, ở Việt Nam mỗi năm có tổng lượng phát sinh chất thải rắn sinh hoạt khoảng hơn 24,5 triệu tấn; chất thải rắn công nghiệp 8,1 triệu tấn và khoảng 800 nghìn tấn chất thải nguy hại. Tuy nhiên, tỷ lệ thu gom chất thải rắn sinh hoạt ở khu vực các thành phố mới đạt khoảng từ 70% đến 85%; đối với các thị trấn khu vực nông thôn từ 40% đến 55%.
Hệ lụy nhãn tiền là, hoạt động đốt hở tại các cơ sở tái chế chất thải quy mô nhỏ ở các làng nghề, đốt ngoài trời các phế phẩm nông nghiệp, đốt tại bãi rác ngoài trời, đốt chất thải sinh hoạt ở khu vực nông thôn… diễn ra phổ biến. Hoạt động đốt rác thải này cũng đang là những thách thức lớn trong công tác quản lý ô nhiễm môi trường.
Hệ lụy ô nhiễm từ hoạt động đốt rác có thể dễ dàng bắt gặp ở thôn Vân Điềm, xã Vân Hà và thôn Thụy Lôi, xã Thụy Lâm (huyện Đông Anh). Tại các địa phương này, hàng trăm người dân đang phải “sống chung” với cảnh môi trường bị ô nhiễm do người dân thôn Quan Độ, xã Văn Môn (huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh) đốt rác thải công nghiệp bừa bãi.
Tiếp xúc với phóng viên, ông Nguyễn Hữu Tửu, Chủ tịch UBND xã Thụy Lâm cho biết, không phải đến bây giờ những hệ lụy ô nhiễm và dư luận địa phương mới tỏ ra bức xúc vì tình trạng này. Nói cách khác, nhiều năm nay tình trạng ô nhiễm môi trường tại thôn Vân Điềm và Thụy Lôi là do thôn Quan Độ, xã Văn Môn có nghề thu gom phế liệu (chủ yếu gom dây điện, dây cáp, thiết bị điện tử hỏng) đốt bừa bãi và gây ảnh hưởng. Cụ thể, sau khi tách dây ra để lấy kim loại bên trong, rác thải là vỏ của các thiết bị điện, vỏ dây điện, dây cáp được người dân đổ về các bãi tập kết, rồi... đốt trộm.
Hoạt động đốt rác thải công nghiệp ngoài không chỉ gây hậu quả trước mắt như ô nhiễm không khí, bụi, khói… mà trong quá trình đốt còn phát sinh các chất đi-ô-xin, phu-ran, nhất là các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP). Về lâu dài, nếu người dân tiếp xúc với các chất POP thường xuyên sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe, từ đó ảnh hưởng đến các thế hệ tương lai.
Đâu là giải pháp hạn chế
Theo Ths.Nguyễn Như Trung, Vụ Quản lý chất thải - Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường, vấn đề đốt chất thải công nghiệp đã được các đơn vị chức năng liên quan quan tâm và có những định hướng xử lý. Cụ thể, nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề bảo vệ môi trường, Việt Nam đã tham gia Công ước Xtốc-khôm về POP, trong đó có quy định việc ngừng sản xuất, cấm sử dụng, hạn chế sử dụng và tiến tới tiêu hủy hoàn toàn một số chất thải POP do con người tạo ra.
Ðể thực hiện các quy định của Công ước Xtốc-khôm về POP, năm 2017, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 1598/QÐ-TTg về việc ban hành Kế hoạch quốc gia thực hiện Công ước Xtốc-khôm về POP đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030, với mục tiêu quản lý, kiểm soát ô nhiễm, giảm phát thải, xử lý và tiến tới loại bỏ các chất POP ở Việt Nam, góp phần bảo vệ sức khỏe con người và môi trường, phát triển bền vững tại Việt Nam và hội nhập quốc tế...
Ngoài ra, Luật Bảo vệ Môi trường năm 2014 cũng có những điều, khoản nghiêm cấm hành vi như: thải chất thải chưa được xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường; các chất độc, chất phóng xạ và chất nguy hại khác vào đất, nguồn nước và không khí…
Khách quan nhìn nhận, hiện trên nhiều làng quê vẫn còn tình trạng đổ rác thải bừa bãi ở các khu vực công cộng, dọc sông, ao hồ gây ô nhiễm môi trường. Đây là hệ quả của việc phân loại chất thải công nghiệp tại nguồn chưa đi vào cuộc sống. Trong khi chờ đợi các ngành chức năng hoàn thiện và phổ biến các quy định liên quan, trước mắt để hạn chế tình trạng đốt chất thải công nghiệp một cách triệt để thì công tác tuyên truyền và huy động người dân cùng vào cuộc là hết sức cần thiết.
