Tìm đương sự án dân sự như… mò kim đáy biển

 “Cuộc chiến” lặng thầm nhưng hết sức nan giải của các chấp hành viên khi bắt đầu quy trình thi hành một bản án chính là chuyện…. đi tìm địa chỉ của đương sự. Đột ngột “mất tích”, “thoắt ẩn thoắt hiện”, thậm chí … “bài binh bố trận” để trốn thi hành án dân sự (THA) là "chuyện thường ngày".

Bất lực

 vì địa chỉ “ma”

Mất cả ngày trời “lọ mọ” trên địa bàn một phường đông đúc ở quận Hai Bà Trưng, Hà Nội, với sự giúp đỡ của chính quyền phường sở tại và tổ dân phố, các chấp hành viên mới tìm được đến ngôi nhà của người phải THA theo bản án tuyên. Nhưng bất ngờ, tìm được đến nơi thì đây chỉ là chỗ thuê trọ của người phải THA. Chủ nhà nói đối tượng này đã “mất tích” từ khi đi thụ án. Mãn hạn tù cũng không hề quay trở lại. Bị kết án vì buôn bán ma túy (nhỏ), bản thân con nghiện này không hề có tài sản và đã bị cha mẹ “từ” về những thành tích bất hảo.

Những câu chuyện về đi tìm địa chỉ của người phải THA có lẽ là bất tận đối với các cán bộ THA. Không chỉ trong các vụ án hình sự, đối tượng sau khi mãn hạn tù không quay trở về địa phương sinh sống mà bỏ nhà đi lang thang, trong án dân sự, việc tìm kiếm họ cũng khó khăn không kém. Nhiều vụ, tìm được địa chỉ thì không thấy người, hoặc có người nhưng họ nay đây mai đó, thi thoảng mới xuất hiện.

Thậm chí nhiều vụ, xác minh địa chỉ ghi trên bản án, cán bộ THA mới biết đó là… địa chỉ “ma”. Đó là chưa kể những trường hợp đương sự không chỉ cư trú ở Việt Nam mà còn cư trú ở nhiều nước, trong khi thủ tục thông báo đến các đối tượng này rất khó khăn, phức tạp.

Khó tìm, hoặc không tìm thấy địa chỉ của người phải THA là một trong những nguyên nhân của án tồn đọng. Cục trưởng THADS Hải Dương Nguyễn Văn Tường cho biết: số lượng án trên địa bàn còn tồn đọng nhiều, bên cạnh nguyên nhân người phải THA không có tài sản, gia đình khó khăn còn có nguyên nhân do họ đi làm ăn xa, không xác định được địa chỉ.

Theo quy định của Luật THADS, sau khi ra quyết định cơ quan THA phải gửi thông báo này và các loại giấy tờ khác cho đương sự. Tuy nhiên, vì những vụ không rõ địa chỉ hoặc địa chỉ không có thực dẫn đến việc thông báo (dù trực tiếp hay các hình thức khác) cũng mất nhiều chi phí, ảnh hưởng đến tiến độ THA. Thậm chí, theo Chi cục trưởng THADS Ba Đình, Hà Nội Nguyễn Văn Lạng, “thông báo xong, đương sự tìm mọi cách tẩu tán tài sản”.

Phải có sự “giúp sức” từ nhiều phía

Để không “đẩy” THA vào thế bí trong việc đi tìm địa chỉ của đương sự, nhiều ý kiến cho rằng, trước hết phải làm tốt khâu xác minh trong giai đoạn điều tra, xét xử. Cần xác định đúng, đầy đủ, chính xác địa chỉ của đương sự thì việc tìm kiếm sẽ bớt khó khăn. Điều này đòi hỏi trách nhiệm cao của các cơ quan tố tụng, mà trên hết là ngành Tòa án.

Đối với những trường hợp được coi là “bất khả kháng” (như đương sự bỏ nhà đi sau khi án có hiệu lực) thì cơ quan THA cần phối hợp tốt với chính quyền địa phương, tổ dân phố kịp thời nắm bắt về thông tin của đối tượng, ngăn chặn các hiện tượng tẩu tán tài sản.

Ngoài ra, với những trường hợp bên phải THA là các doanh nghiệp (đặc biệt là các Công ty TNHH), xuất phát từ thực tế là nhiều khi chỉ cần đổi tên công ty đã có thể “thoát” THA, hoặc ít ra cũng gây khó khăn cho cơ quan THA thì đòi hỏi cơ quan cấp phép phải “vào cuộc” cùng với THA để có biện pháp xử lý hữu hiệu.

Việt Hòa