Vẫn ý kiến trái chiều
Đình Chợ Trổ (260 tuổi) vốn của xã Đức Nhân (nay sáp nhập thành xã Bùi La Nhân) huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Hơn 50 năm trước, Đình được di dời để làm nhà trưng bày trong Khu lưu niệm (KLN) Đại thi hào Nguyễn Du. Sau nhiều năm ngôi đình để không do KLN đã xây nhà trưng bày mới, đầu tháng 3/2020, xã Bùi La Nhân gửi tờ trình “xin lại” Đình để làm nơi thờ tự và duy trì các bản sắc văn hóa tâm linh địa phương.
UBND tỉnh Hà Tĩnh đã 2 lần giao Sở VHTT&DL giải quyết “dứt điểm trước ngày 5/5/2002 đến nay chưa có hồi kết.
Tại cuộc họp chiều 25/6, Chủ tịch Hội liên hiệp VHNT tỉnh Hà Tĩnh Phan Trung Hiếu là người đầu tiên nêu ý kiến về đình Chợ Trổ, cho rằng cần xem xét trả lại đình cho xã Bùi La Nhân. Sở VHTT&DL vẫn nêu quan điểm, giữ lại đình ở KLN theo quy hoạch đã đề ra và nghiên cứu phương án xây dựng một ngôi đình mới để đáp ứng nguyện vọng sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của nhân dân.
Sở còn viện dẫn ý kiến của Cục Di sản văn hóa nêu các căn cứ cho thấy đình Chợ Trổ được xác định thuộc khu vực khoanh vùng bảo vệ của di tích cấp quốc gia đặc biệt, là một hạng mục theo quy hoạch KLN đã được Thủ tướng phê duyệt.
Đại diện Ban BQL Đầu tư xây dựng công trình dân dụng và công nghiệp tỉnh Hà Tĩnh (Chủ đầu tư Dự án Tu bổ, tôn tạo các di tích gốc và xây dựng cơ sở Hạ tầng KLN Nguyễn Du) cũng nêu những khó khăn nếu thay đổi hạng mục đình Chợ Trổ trong Dự án, như: Các cấu kiện đình đã hư hỏng nhiều; nội thất đã làm; nền móng của hạng mục đã thi công, để dở dang mất mĩ quan; thủ tục điều chỉnh quy hoạch cần nhiều thời gian, ảnh hưởng tiến độ Dự án...
Tuy nhiên, nhiều ý kiến khác tại cuộc họp đã ủng hộ chủ trương trả lại đình theo nguyện vọng chính đáng của người dân xã Bùi La Nhân.
Ông Võ Hồng Hải, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Hà Tĩnh phân tích: Ngoài hướng xử lý như Sở VHTT&DL nêu, văn bản của Cục Di sản văn hóa về vấn đề đình Chợ Trổ cũng nói: “Trong trường hợp chính quyền và nhân dân tiếp tục có ý kiến, đề nghị Sở phối hợp cơ quan chức năng đề xuất phương án, báo cáo UBND tỉnh Hà Tĩnh và Bộ VHTT&DL xem xét, quyết định”. Vì vậy, trong trường hợp xã Bùi La Nhân vẫn quyết tâm “xin lại” đình thì cần xem xét trả lại cho địa phương. Đối với hạng mục đình Chợ Trổ trong KLN, nếu có thay đổi có thể làm thủ tục điều chỉnh quy hoạch.
Ông Nguyễn Hải Nam, Chủ tịch UBND huyện Nghi Xuân cũng cho rằng, nên “trả” đình trước đây đưa đình về KLN Nguyễn Du làm nhà trưng bày hiện vật và các tư liệu liên quan đến Nguyễn Du và dòng họ Nguyễn – Tiên Điền. Nay, ngôi đình đã chấm dứt chức năng nhà trưng bày và nhiều năm để không tại đây.
Ông Đặng Quốc Vinh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh nói rõ hơn: Khi KLN Nguyễn Du còn hoang sơ, đình Chợ Trổ được đưa từ huyện Đức Thọ về và sau này thành một hạng mục của di tích. Khi KLN Nguyễn Du được công nhận khu di tích cấp quốc gia đặc biệt, đình Chợ Trổ cũng là một hạng mục trong đó. Vì vậy, việc “trả” đình cho xã Bùi La Nhân hiện nay vướng ở thủ tục, cần xin Bộ VHTT&DL và xin ý kiến Thủ tướng và “có thể làm được”. Nếu xã Bùi La Nhân muốn đưa đình về thì nên trả lại.
Trong trường hợp hạng mục “đình xã” trong quy hoạch bị khuyết do trả đình Chợ Trổ, có thể tính 2 phương án: hoặc làm đình mới, hoặc bỏ hạng mục này.
Sau khi nghe các ý kiến, Chủ tịch UBND tỉnh Trần Tiến Hưng kết luận: Về mặt chủ trương thì đồng ý hướng xử lý trả đình cho xã Bùi La Nhân. Trên cơ sở các bên liên quan bàn bạc, thống nhất, tỉnh sẽ có quyết định đề nghị Bộ VHTT&DL và trình Thủ tướng.
 |
| Đình Chợ Trổ đã hạ giải, nằm phủ bạt nhiều tháng |
Quyết tâm “đưa đình về chốn cũ”
Mới đây, xã Bùi La Nhân đã có văn bản phản hồi Sở VHTT&DL Hà Tĩnh và tiếp tục khẳng định quyết tâm muốn đưa đình Chợ Trổ về. Theo Chủ tịch UBND xã Nguyễn Xuân Linh, tháng 5 vừa qua, Sở được UBND tỉnh giao trả lời xã lần thứ 2, kèm văn bản của Cục Di sản văn hóa. Ngoài ý kiến của Cục, Sở không nêu phương án gì. Nhưng văn bản của Cục cũng chưa rõ ràng, dứt khoát.
Bên cạnh phương án giống như của Sở đã đề nghị trước đó là giữ đình lại KLN, xây dựng một đình mới giống như đình Chợ Trổ “trả” cho Bùi La Nhân, Cục còn nói trong trường hợp xã tiếp tục xin lại đình Chợ Trổ thì đề nghị Sở phối hợp với các cơ quan chức năng đề xuất phương án báo cáo tỉnh và Bộ VHTT&DL xem xét.
 |
| Ý kiến của Cục Di sản văn hóa về đình Chợ Trổ |
Ông Linh khẳng định, nguyện vọng của đông đảo nhân dân địa phương muốn đưa đình về lại chốn cũ là chính đáng, đề nghị các sở, ngành liên quan xem xét thấu đáo để cho cấp ủy, chính quyền, mặt trận Tổ quốc xã thực hiện ý nguyện của nhân dân: “Được đón ngôi đình về lại chốn cũ”.
Nếu được đồng thuận của các cấp có thẩm quyền, xã đề nghị có buổi làm việc với các bên liên quan để bàn và thống nhất đề xuất các phương án, điều kiện để thực hiện việc di dời ngôi đình trong KLN về quê.
Như vậy, sau 4 tháng kể từ khi xã Bùi La Nhân gửi tờ trình xin lại đình vào tháng 3/2020 đến nay, số phận cổ đình liên quan đến Đại thi hào Nguyễn Du mới có hướng tiến triển.
Tuy nhiên, đây không phải lần đầu tiên các cấp ngành của tỉnh Hà Tĩnh đồng ý chủ trương trả lại đình. Sau khi Quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo KLN Nguyễn Du được Thủ tướng phê duyệt vào cuối năm 2015, xã Đức Nhân (cũ) từng gửi tờ trình xin lại đình Chợ Trổ vào đầu năm 2016. Thời điểm này, Sở VHTT&DL cũng đã có văn bản thống nhất với đề xuất xin lại đình của địa phương. Song liên quan đến các vấn đề như thủ tục xin điều chỉnh quy hoạch, kinh phí di dời, địa điểm phục dựng, vấn đề bảo tồn, phát huy di tích, Sở lại đề nghị địa phương “cân nhắc”.
Không có kinh phí (ước tính tiền tỷ) để đưa đình về và vướng các thủ tục pháp lý rắc rối khác, xã Đức Nhân (cũ) đành “lực bất tòng tâm”.
Bốn năm sau, chính quyền và nhân dân Bùi La Nhân lại tiếp tục có nguyện vọng “xin lại” đình Chợ Trổ. Không biết tới đây, lịch sử có lặp lại như năm 2016 hay không? Trong lúc đó, ngôi đình hơn 200 tuổi trong KLN Nguyễn Du sau khi được hạ giải vẫn nằm im lìm chờ các cơ quan bàn thảo. Còn Đại lễ kỉ niệm 255 năm ngày sinh, tưởng niệm 200 năm ngày mất Đại thi hào Nguyễn Du cũng ngày một tới gần.
