Những chỉ trích chấn động
Phát biểu này được đưa ra sau khi một quan chức Mỹ giấu tên có bài viết gây chấn động dư luận, đăng trên một tờ báo Mỹ. "Trump đang đối mặt thách thức trong nhiệm kỳ tổng thống không giống như thách thức mà bất kỳ tổng thống Mỹ hiện đại nào từng trải qua", đoạn mở đầu bài xã luận.
Theo quan chức này, vấn đề nan giải của Trump không phải cuộc điều tra của công tố viên đặc biệt Robert Mueller, đất nước bị chia rẽ hay nguy cơ đảng Cộng hòa có thể mất ghế ở Hạ viện mà là nhiều quan chức cấp cao trong chính quyền đang nỗ lực chống lại chương trình nghị sự và khuynh hướng tồi tệ nhất của Trump. "Tôi biết bởi tôi là một trong số họ", quan chức khẳng định.
"Hành động của chúng tôi không phải sự kháng cự thường thấy đối với Tổng thống. Chúng tôi chỉ mong muốn chính quyền thành công hơn và những chính sách đưa ra sẽ giúp nước Mỹ an toàn, thịnh vượng hơn", bài xã luận có đoạn viết.
Tác giả bài viết cho rằng Trump đang tiếp tục hành động theo cách gây bất lợi cho đất nước. Đó là lý do tại sao nhiều người được bổ nhiệm trong chính quyền thề sẽ làm mọi việc có thể để bảo vệ thể chế dân chủ và ngăn cản những cơn bốc đồng của Tổng thống cho đến khi ông kết thúc nhiệm kỳ.
"Bất cứ ai làm việc cùng Trump đều biết rằng ông ấy không tuân theo nguyên tắc nào khi ra quyết định. Dù là người đảng Cộng hòa, tổng thống không giống với những lý tưởng từ lâu đã được đảng này tán thành như tư tưởng tự do, thị trường tự do và người dân tự do.
Trong tình huống lạc quan nhất, ông ấy viện dẫn lý tưởng trong những kịch bản có sẵn. Trong tình huống tồi tệ nhất, ông ấy hoàn toàn công kích chúng. Ngoài việc quảng bá khái niệm báo chí là “kẻ thù của nhân dân”, những cơn bốc đồng của Trump nhìn chung chống lại thương mại và dân chủ".
Quan chức giấu tên cho rằng, một số thành công của chính quyền Trump như điều tiết kinh tế hiệu quả, cải cách thuế mang tính lịch sử, quân đội vững mạnh... không phải đến từ phong cách lãnh đạo vốn bốc đồng, mang tính đối kháng, không hiệu quả của Trump. "Từ Nhà Trắng đến các bộ và cơ quan hành pháp, các quan chức cấp cao đều hoài nghi với các bình luận và hành động của Trump. Đa số họ đang cố gắng tách biệt hành động của họ với sự bốc đồng của Tổng thống".
Quan chức này cáo buộc Trump thường bị "lạc chủ đề" trong các cuộc họp, thường lặp đi lặp lại những lời lẽ huênh hoang và sự bốc đồng của ông dẫn đến những quyết định thiếu thông tin, cẩu thả.
Quan chức giấu tên tiết lộ, từng có những gợi ý bí mật về việc loại bỏ Trump bằng Tu chính án 25, động thái cho phép bắt đầu một quá trình phức tạp để loại bỏ tổng thống. "Nhưng không ai muốn tạo ra một cuộc khủng hoảng hiến pháp nên chúng tôi sẽ làm những gì có thể để chính quyền đi đúng hướng cho đến khi nhiệm kỳ tổng thống của Trump kết thúc bằng cách này hay cách khác".
Kịch bản bất khả thi
Trước đề xuất táo bạo của quan chức giấu tên trong bài viết, sau đó được thượng nghị sĩ Elizabeth Warren, các chuyên gia cho rằng những điều đó là bất khả thi trong điều kiện thực tế hiện nay của nền chính trị Mỹ.
Điều 4 Tu chính án 25 hiến pháp Mỹ quy định phó tổng thống với sự ủng hộ của đa số quan chức hành pháp cấp cao có thể nộp văn bản lên thượng viện và hạ viện tuyên bố rằng tổng thống không thể thực thi quyền lực cũng như nhiệm vụ của mình. Khi đó, phó tổng thống sẽ lập tức trở thành quyền tổng thống.
Điều này đồng nghĩa với việc trong trường hợp muốn loại bỏ Trump bằng Tu chính án 25, Phó tổng thống Mỹ Mike Pence là người duy nhất có thể đứng đơn nộp lên quốc hội Mỹ để xem xét về năng lực của Tổng thống. Trong khi đó, Pence đã ra tuyên bố khẳng định mình không phải là người viết bài xã luận trên, đồng thời chỉ trích tác giả bài viết.
 |
| Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Phó tổng thống Mike Pence |
"Phó tổng thống luôn để tên thật của mình trong bất cứ bài xã luận nào mà ngài viết", giám đốc truyền thông của Pence, tuyên bố trên Twitter, sau khi có tin đồn rằng Pence là người viết bài xã luận. "Tờ báo nên cảm thấy xấu hổ, và người đã viết bài xã luận sai trái, phi logic, nhu nhược đó cũng nên thấy như vậy. Văn phòng chúng tôi không chứa những hành động nghiệp dư như thế".
Ngay cả khi Pence nộp đơn lên quốc hội tuyên bố Trump không đủ năng lực lãnh đạo theo điều 4 Tu chính án 25, một cuộc khủng hoảng hiến pháp phức tạp và kéo dài có thể nổ ra ngay sau đó, do những quy định không rõ ràng trong điều khoản này.
Trong trường hợp Tu chính án 25 được áp dụng, Pence cũng chỉ là tổng thống tạm quyền, còn Trump vẫn là Tổng thống Mỹ nếu ông không tự nguyện từ chức. Tu chính án này không có điều khoản nào bắt buộc Trump phải rời khỏi Nhà Trắng sau đó, nên ông vẫn có thể tiếp tục làm việc ở đây, kể cả Phòng Bầu dục.
Kịch bản này có thể tạo ra hai chính quyền ở nước Mỹ và có thể gây nên rắc rối lớn nếu một nguyên thủ nước ngoài tới thăm Mỹ vào thời điểm đó và vẫn quyết định gặp Trump ở Nhà Trắng.
Khi cảm thấy quyền lực của mình bị đe dọa, Trump có thể hành động để phản công cũng bằng chính điều 4 Tu chính án 25, trong đó quy định tổng thống có thể gửi văn bản tới lãnh đạo thượng viện và hạ viện khẳng định mình vẫn đủ năng lực nắm quyền. Khi đó, Trump sẽ tiếp tục quyền lãnh đạo nước Mỹ của mình.
Trong vòng 4 ngày sau đó, phó tổng thống có thể tiếp tục nộp đơn lên quốc hội tái khẳng định tổng thống đã mất năng lực điều hành. Trong kịch bản này, nếu không vào thời gian họp thường kỳ, quốc hội Mỹ sẽ họp khẩn trong vòng 48 tiếng đồng hồ để thảo luận vấn đề. Trong vòng 21 ngày kể từ khi nhận được đơn thứ hai của phó tổng thổng, quốc hội Mỹ phải bỏ phiếu để định đoạt.
Chỉ khi 2/3 đại biểu ở cả hạ viện và thượng viện Mỹ nhất trí rằng tổng thống không đủ năng lực điều hành, phó tổng thống mới tiếp tục được làm quyền tổng thống. Nếu không, tổng thống vẫn tiếp tục nhiệm vụ và quyền lực của mình.
Theo một chuyên gia, yêu cầu về số phiếu tối thiểu để loại bỏ tổng thống tại quốc hội theo Tu chính án 25 cao hơn rất nhiều so với tiến trình luận tội, dù kết quả là như nhau. Trong tiến trình luận tội, chỉ cần đa số đại biểu ở hạ viện và 2/3 thượng nghị sĩ ở thượng viện nhất trí với đề nghị luận tội, tổng thống Mỹ sẽ bị phế truất.
Trong trường hợp Pence nhận được sự ủng hộ của 2/3 đại biểu ở cả hạ viện và thượng viện để loại bỏ Trump theo Tu chính án 25, cuộc khủng hoảng vẫn chưa chấm dứt.
Một giáo sư luật hiến pháp tại Trường Luật Đại học Michigan, cho biết vì điều 4 Tu chính án 25 không giới hạn số lần tổng thống nộp đơn khiếu nại lên quốc hội, nên về lý thuyết, Trump vẫn có thể hết lần này đến lần khác nộp đơn lên quốc hội để tuyên bố mình có đủ năng lực lãnh đạo.
Theo kịch bản này, trong suốt thời gian còn lại của nhiệm kỳ, Trump có thể buộc quốc hội Mỹ phải bỏ phiếu mỗi tháng một lần, trong khi ông vẫn là ông chủ Nhà Trắng với cương vị Tổng thống Mỹ. Tồi tệ hơn, nhiều khả năng sẽ có một cuộc cạnh tranh quyền lực giữa Tổng thống và quyền Tổng thống, đẩy nước Mỹ vào tình trạng rối ren thực sự.
Bởi vậy, người ta cho rằng việc viện dẫn Tu chính án 25 để loại bỏ một tổng thống có đủ điều kiện sức khỏe và tinh thần để "phản công" là không phù hợp và không phải mục đích mà những người soạn ra điều khoản này của hiến pháp Mỹ nhắm đến. "Việc thảo luận về khả năng áp dụng Tu chính án 25 để đối phó Trump trong hoàn cảnh này là sai lầm và nguy hiểm", chuyên gia nhận định.
