Thúc đẩy nghiên cứu KHCN phục vụ phát triển thành phố

Số nhiệm vụ, đề tài nghiên cứu khoa học-công nghệ trên địa bàn thành phố năm 2010 tăng, nhưng trong đó số nhiệm vụ, đề tài nghiên cứu thuộc lĩnh vực nông nghiệp-thủy sản chiếm tỷ lệ lớn. Điều đó cho thấy sự mất cân đối về nghiên cứu KHCN, trong khi Hải Phòng lại là thành phố công nghiệp lâu đời.

Kỹ sư Phòng thí nghiệm KCS (Công ty Xi măng Hải Phòng) kiểm tra chất lượng các mẫu sản phẩm xi măng Ảnh: Trường Giang

Có phải thiếu đề tài, nhiệm vụ nghiên cứu ?

Có thể khẳng định câu trả lời là không, bởi Hải Phòng có nhiều vấn đề đang đặt ra trong quá trình phát triển thành phố đang cần sự vào cuộc của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu. Thực hiện Nghị quyết Đại hội 14 Đảng bộ thành phố, Nghị quyết 11 của Đảng và Nghị quyết 32 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển Hải Phòng trong thời kỳ CNH-HĐH đất nước, nhất là thực hiện chủ đề năm 2011 liên quan đến đô thị đang đặt ra nhiều vấn đề. Tại nhiều cuộc làm việc, đồng chí Bí thư Thành ủy Nguyễn Văn Thành đã nhấn mạnh mục tiêu xây dựng đô thị Hải Phòng có sức sống, có giá trị, thành phố sạch, có sức cạnh tranh cao. Điều đó đặt ra nhiều yêu cầu cho công tác nghiên cứu như quy hoạch giao thông đô thị Hải Phòng trong những năm tới, hướng phát triển giao thông mở rộng, giải quyết các điểm tắc nghẽn như làm cầu vượt… hoặc có thể quy hoạch khu vực dải vườn hoa trung tâm thành phố trở thành điểm đỗ xe ngầm… Nhưng nếu chỉ riêng một ngành Khoa học-Công nghệ không thể đảm đương được những vấn đề cần nghiên cứu. Do đó, Phó chủ tịch Thường trực UBND thành phố Đan Đức Hiệp cho rằng, điều quan trọng là các sở, ngành phải phối hợp chặt chẽ, đặt ra yêu cầu hoặc trực tiếp tham gia nghiên cứu. KHCN được xác định là động lực thúc đẩy kinh tế-xã hội và được Nghị quyết Đại hội 14 Đảng bộ xác định là một trong những khâu đột phá. Nhưng trên thực tế, KHCN chưa nhận được sự quan tâm thỏa đáng từ các cấp, ngành, nhất là người đứng đầu. Vì vậy, mà lãnh đạo ngành, nhất là ngành chủ lực ít khi tham gia nhận nhiệm vụ nghiên cứu.

Bên cạnh đó, đầu tư cho KHCN không thể tính theo kiểu con gà đẻ bao nhiêu trứng, mà cần chiến lược lâu dài, có tâm, tầm, tạo giá trị nền tảng, hướng đến sự phát triển bền vững cho KHCN.

Đổi mới cơ chế tài chính

Phát biểu tại Lễ biểu dương và triển khai nhiệm vụ của Sở KH-CN, Phó chủ tịch Thường trực UBND thành phố Đan Đức Hiệp kể câu chuyện: Khi thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học, đến phần quyết toán, nhóm nghiên cứu phải tất bật hoàn thiện sổ sách quyết toán. Mặc dù tính toán kỹ, nhưng khi kiểm tra lại, có hội nghị, mỗi đại biểu phải sử dụng… 10 chai nước. Biết là “không cơ sở thực tiễn” nhưng nhóm nghiên cứu đành nhắm mắt làm cho xong và đề nghị được thanh lý hợp đồng. Với những đề tài, nhiệm vụ sử dụng vốn ngân sách ít, việc thanh lý hợp đồng dễ dàng hơn. Càng những nhiệm vụ, đề tài có sử dụng ngân sách lớn, nhóm nghiên cứu càng vất vả để làm thủ tục giải ngân, bởi có nhiều khoản chi không thể hiện trên sổ sách tài chính. Đây chính là một trong những lý do khiến nhiều nhà khoa học nản không muốn tham gia nghiên cứu, bởi các nhà khoa học quan niệm, họ chỉ đơn thuần làm nhiệm vụ chuyên môn khoa học, không thể cùng lúc làm tốt 2 nhiệm vụ nghiên cứu và kế toán tài chính.

Để các nhà khoa học, nhà nghiên cứu nhiệt tình nhận nhiệm vụ, đề tài nghiên cứu, cần đổi mới và đề xuất cơ chế đặc thù khi sử dụng vốn đầu tư phát triển KHCN. Đó là các cơ quan quản lý Nhà nước về KHCN có thể tổ chức đấu thầu hoặc giao khoán nhiệm vụ KHCN cho những đơn vị, doanh nghiệp KHCN có đủ năng lực. Sản phẩm đề tài nghiên cứu khoa học có tính thực tiễn, sớm được áp dụng vào sản xuất, đời sống chính là thước đo hiệu quả sử dụng vốn ngân sách.

Hoàng Dũng