Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà mới ký Công điện số 71/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu sầu riêng bền vững.
Theo Công điện 71/CĐ-TTg, sầu riêng là mặt hàng nông sản có tốc độ tăng trưởng nhanh, giá trị xuất khẩu cao, đóng góp lớn cho kim ngạch rau quả của Việt Nam. Năm 2024, diện tích trồng đạt gần 180.000 ha, sản lượng ước khoảng 1,5 triệu tấn, kim ngạch xuất khẩu xấp xỉ 3,2 tỷ USD, chiếm 47% tổng giá trị xuất khẩu rau quả. Diện tích trồng tăng trung bình 19,5%/năm trong giai đoạn 2015–2024 và tiếp tục có xu hướng mở rộng.
Tuy nhiên, thời gian vừa qua việc xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam ở một số thời điểm gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến quy mô xuất khẩu, giá trị gia tăng, lợi nhuận của người sản xuất và doanh nghiệp xuất khẩu.
Nguyên nhân chính là do một số quốc gia đã áp dụng thêm một số biện pháp kiểm soát bổ sung đối với sầu riêng xuất khẩu của Việt Nam; bên cạnh đó, biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp; tình trạng mở rộng, gia tăng nhanh diện tích sầu riêng tại một số địa phương đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của ngành hàng sầu riêng.
Cơ cấu lại ngành hàng sầu riêng: Ưu tiên chất lượng, mở rộng thị trường, giảm lệ thuộc quả tươi
Để ứng phó với các thách thức nêu trên, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường tập trung chỉ đạo tái cơ cấu ngành sầu riêng theo Đề án phát triển cây ăn quả chủ lực đến năm 2025 và 2030, bảo đảm cân đối cung - cầu, đáp ứng tiêu chuẩn thị trường trong nước và xuất khẩu, đồng thời mở rộng thị trường tiêu thụ thông qua đàm phán mở cửa với các đối tác mới.
Bộ được giao rà soát, sửa đổi quy định về quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói theo hướng minh bạch, thống nhất, phù hợp thông lệ quốc tế; hoàn thiện hướng dẫn quy trình sản xuất sầu riêng an toàn, bền vững trong quý III/2025.
Cùng với đó, cần thúc đẩy chuyển giao công nghệ, chuyển đổi số trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ và truy xuất nguồn gốc, nhất là khâu sau thu hoạch, bảo quản lạnh và chế biến sâu nhằm nâng cao chất lượng và khả năng cạnh tranh.
Chính phủ cũng yêu cầu Bộ tổ chức làm việc với Tổng cục Hải quan Trung Quốc (GACC) để thống nhất quy trình kiểm tra, công nhận mã vùng trồng, cơ sở đóng gói và phòng thử nghiệm đạt chuẩn, tạo điều kiện thông quan thuận lợi cho sầu riêng Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc.
Tại các cửa khẩu, hệ thống kiểm dịch thực vật cần được bố trí đầy đủ nhân lực, trang thiết bị để kiểm tra, kiểm dịch kịp thời trong mùa thu hoạch cao điểm. Ngành hàng cũng cần được tái cấu trúc theo hướng nâng cao chất lượng, chế biến sâu, hạn chế lệ thuộc vào quả tươi nhằm ổn định đầu ra và tránh rớt giá.
Song song, Chính phủ chỉ đạo xây dựng chương trình giám sát chặt việc cấp và quản lý mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và kiểm dịch từ gốc. Đồng thời, phối hợp với địa phương, doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng xây dựng chuỗi liên kết bền vững, đa dạng hóa sản phẩm và thị trường xuất khẩu, phát triển thương hiệu, kiểm soát nguồn gốc nhằm nâng cao tính minh bạch và chống gian lận thương mại.
Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng thương hiệu quốc gia cho sầu riêng Việt Nam, phát triển hệ thống nhận diện và kênh tiêu thụ qua siêu thị, sàn thương mại điện tử và chuỗi phân phối quốc tế.
Đồng thời, cần xây dựng hệ thống phân phối ổn định tại các thị trường xuất khẩu lớn, tăng cường xúc tiến thương mại, kết nối trực tiếp giữa doanh nghiệp Việt Nam và nhà nhập khẩu để giữ vững thị phần và nâng cao lợi thế cạnh tranh.
Các hiệp hội, doanh nghiệp cũng được khuyến khích tăng cường hợp tác, mở rộng thị trường xuất khẩu. Hệ thống tham tán thương mại tại nước ngoài phải chủ động khảo sát thị trường, thúc đẩy tiêu thụ sầu riêng Việt.
Bộ Tài chính được yêu cầu chỉ đạo Cục Hải quan ưu tiên làm thủ tục thông quan nhanh cho các lô hàng sầu riêng. Đồng thời, phối hợp với các bộ ngành liên quan nghiên cứu chính sách hỗ trợ tài chính, tín dụng ưu đãi, giãn thuế cho doanh nghiệp chế biến, bảo quản sầu riêng; đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng công nghệ bảo quản và chế biến sâu để tăng giá trị sản phẩm.
Tăng kiểm soát vùng trồng, xử lý gian lận, đảm bảo ổn định chuỗi cung ứng
Bộ Công an được giao chỉ đạo điều tra, xử lý nghiêm các hành vi gian lận mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, làm giả hồ sơ xuất khẩu và vi phạm pháp luật trong sản xuất, chế biến, kinh doanh sầu riêng, nhằm bảo vệ uy tín và hoạt động xuất khẩu.
Đồng thời, phối hợp với các bộ ngành, địa phương đảm bảo an ninh chuỗi cung ứng, ngăn chặn thao túng thị trường gây bất ổn sản xuất và xuất khẩu.
Chính phủ yêu cầu Chủ tịch UBND các tỉnh, thành có trồng sầu riêng tổ chức sản xuất theo đúng quy định và hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường; kiểm soát diện tích trồng mới, tránh phát triển ồ ạt, phá vỡ cân đối cây trồng và sử dụng đất không phù hợp. Các địa phương cần điều chỉnh quy hoạch vùng trồng theo hướng tập trung, quy mô lớn, thuận tiện cho cơ giới hóa và đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.
UBND các địa phương cũng phải giám sát, kiểm tra mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói trên địa bàn; hướng dẫn doanh nghiệp, hợp tác xã xây dựng chuỗi liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ – xuất khẩu bền vững; tạo điều kiện thu hút đầu tư vào kho lạnh, logistics, chế biến sâu nhằm nâng cao giá trị sản phẩm.
Bên cạnh đó, cần thực hiện chương trình giám sát an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc; tuyên truyền các quy định pháp luật trong nước và yêu cầu của thị trường nhập khẩu, nâng cao ý thức tuân thủ trong toàn ngành.
Chính phủ cũng giao các lực lượng chức năng và cơ quan chuyên môn tăng cường giám sát toàn diện chuỗi sản xuất – đóng gói – tiêu thụ – xuất khẩu sầu riêng; đồng thời hướng dẫn xây dựng hệ thống giám sát nội bộ tại các vùng trồng, cơ sở đóng gói nhằm đảm bảo duy trì điều kiện hoạt động ổn định, đúng tiêu chuẩn kỹ thuật.
Văn phòng Chính phủ được giao theo dõi, tổng hợp và kịp thời báo cáo Thủ tướng, Phó Thủ tướng những vấn đề phát sinh, đột xuất liên quan đến việc triển khai các chỉ đạo trong Công điện.
