Thông đỏ Đà Lạt đã bắt đầu… cứu người
Suốt hai mươi năm nay, giới y học trong nước ngóng đợi sự màu nhiệm của dược chất Taxol lấy từ cây thông đỏ ở vùng Đà Lạt- Lâm Đồng là cứu cánh tại chỗ để chữa trị cho bệnh nhân ung thư VN. Và nay, đã có một tín hiệu thành hiện thực đầu tiên...
Suốt hai mươi năm nay, giới y học trong nước ngóng đợi sự màu nhiệm của dược chất Taxol lấy từ cây thông đỏ ở vùng Đà Lạt- Lâm Đồng là cứu cánh tại chỗ để chữa trị cho bệnh nhân ung thư VN. Và cũng đằng đẵng thời gian trên, vài cơ quan nghiên cứu lâm sinh đóng chân ở Lâm Đồng lặng lẽ bền bỉ lao vào nghiên cứu loài cây trên, từ việc bảo tồn nguồn gen ít ỏi còn lại trên rừng đến tạo nhân giống, đưa ra trồng nguyên liệu; cùng đấy là triển khai phân tích hoá sinh, khảo cứu chiếc tách dược chất Taxol, và tìm cách xây dựng qui trình bào chế/sản xuất thuốc trị ung thư cứu người... Và nay, đã có một tín hiệu thành hiện thực đầu tiên...
Cùng thời điểm thế này, bốn năm trước tôi và đồng nghiệp ngược núi Voi ở cao nguyên Langbian chứng kiến quần thể những cây thông đỏ cổ thụ quí báu cuối cùng của đất nước bị người ta dễ dàng hạ gục xẻ gỗ tanh bành để “phơi trần” sự thật cay xót ấy trong phóng sự “ Tan hoang quần thể thông đỏ trên núi Voi”. Nhưng giờ đây, ở xã ngoại vi Tà Nung cách trung tâm Đà Lạt chừng mười chín cây số, tôi được lướt đi giữa một trang trại trồng cây thông đỏ đã lên xanh tốt với cảm xúc mừng vui ngỡ ngàng về một loài cây rừng quí hiếm. Thật thú vị trước khi lướt đi giữa hàng chục vạn cây thông đỏ quí giá đã tốt ngập cả người. Mà không chỉ có bốn héc ta ở đây, phía ngoài một chút, đầu dốc Vạn Thành cũng có một vườn với ba héc ta thông đỏ như thế hình thành. Theo những công nhân đang chăm sóc vườn, cây đã trồng lần lượt được bốn - sáu năm rồi. Họ bảo những cây thông đỏ non này được tạo giống từ mẫu giống lấy từ cành của những cây thông đỏ cổ thụ trên rừng núi Voi. Phương pháp nhân giống là giâm cành, vô tính: dùng hoá chất kích thích cho ra rễ, sau đó vô bầu, rồi mang đi trồng. Dĩ nhiên, trước đó người ta đã mất nhiều năm để khảo nghiệm việc nhân giống theo phương cách này cho đến khi thành công bài bản, thuần hoá một thứ cây rừng, và rồi kết hợp kỹ thuật nông học lẫn lâm học để tổ chức trồng được hàng loạt như hiện nay. Ngoài phương pháp nhân giống giâm cành thế này, nghe nói có đơn vị nghiên cứu như Viện sinh học Tây Nguyên_ở khu Tùng Lâm, Đà Lạt_cũng từng thành công trong việc nhân giống cây thông đỏ trong ống nghiệm và cả giâm cành...
NGUYÊN LIỆU THUỐC CHỮA UNG THƯ
Ở trang trại thông đỏ Tà Nung và Vạn Thành này, các công nhân cho hay, cứ vài tháng họ cắt lấy những cành thông đỏ non để đưa vào xưởng sấy rồi xay nát ra. Sau đó nguồn thông đỏ xay nát trên được đưa về Trung tâm Sâm và Dược liệu ở Tp.HCM (thuộc Viện Dược liệu, Bộ Y tế) để đưa vào chiếc tách kỳ công qua nhiều công đoạn cho đến khi ra được tinh chất hoạt chất Taxol. Theo dược sĩ Lê Thị Hạnh, một người gắn bó suốt ba mươi năm qua với Trung tâm nghiên cứu cây thuốc Đà Lạt(trước đây thuộc Viện Dược liệu, và nay thuộc Cty cổ phần Y Dược phẩm Vimedimex, sau khi cổ phần hoá Trung tâm này) cho hay, Taxol chiếc tách ra từ thông đỏ Đà Lạt mà đơn vị chị đang triển khai ở dạng tinh thể. Theo đó, tinh thể Taxol đặc quí báu này được hoà với dịch truyền để chữa trị bệnh nhân ung thư, và ít nhất việc ứng dụng nó chữa trị thử nghiệm đang diễn ra ở ít nhất một bệnh viện ở Tp.HCM. Lượng Taxol đưa (truyền nhỏ giọt) vào cơ thể một bệnh nhân mỗi lần là 100mg. Trên thế giới, từ hoạt chất Taxol, người ta chế biến ra thuốc chống ung thu ở nhiều dạng, nhưng với VN sự khởi đầu là sản phẩm ở dạng tinh thể. Chị Hạnh cho biết, 9 dòng thông đỏ đang được trồng ở hai vườn trại nói trên là những dòng có hàm lượng chất Taxol cao và tốt nhất vốn được lọc chọn ra từ 49 dòng thông đỏ có mặt trên rừng nguyên sinh ở cao nguyên Langbian.
Với bảy héc ta thông đỏ ở hai trại thông đỏ nói trên, mỗi đợt thu được nửa tấn lá tươi. Bước đầu, qua chế biến cho thấy, để có 1gr Taxol phải mất đến một tấn lá thông đỏ khô, và để có một tấn lá khô phải mất đến 2,5-3 tấn lá thông đỏ tươi thu từ vườn trồng.
“HIỆN THỰC” HƠN NỮA: DỰ ÁN SẢN XUẤT THUỐC HÀNG HOÁ
Cùng thời điểm thế này, bốn năm trước tôi và đồng nghiệp ngược núi Voi ở cao nguyên Langbian chứng kiến quần thể những cây thông đỏ cổ thụ quí báu cuối cùng của đất nước bị người ta dễ dàng hạ gục xẻ gỗ tanh bành để “phơi trần” sự thật cay xót ấy trong phóng sự “ Tan hoang quần thể thông đỏ trên núi Voi”. Nhưng giờ đây, ở xã ngoại vi Tà Nung cách trung tâm Đà Lạt chừng mười chín cây số, tôi được lướt đi giữa một trang trại trồng cây thông đỏ đã lên xanh tốt với cảm xúc mừng vui ngỡ ngàng về một loài cây rừng quí hiếm. Thật thú vị trước khi lướt đi giữa hàng chục vạn cây thông đỏ quí giá đã tốt ngập cả người. Mà không chỉ có bốn héc ta ở đây, phía ngoài một chút, đầu dốc Vạn Thành cũng có một vườn với ba héc ta thông đỏ như thế hình thành. Theo những công nhân đang chăm sóc vườn, cây đã trồng lần lượt được bốn - sáu năm rồi. Họ bảo những cây thông đỏ non này được tạo giống từ mẫu giống lấy từ cành của những cây thông đỏ cổ thụ trên rừng núi Voi. Phương pháp nhân giống là giâm cành, vô tính: dùng hoá chất kích thích cho ra rễ, sau đó vô bầu, rồi mang đi trồng. Dĩ nhiên, trước đó người ta đã mất nhiều năm để khảo nghiệm việc nhân giống theo phương cách này cho đến khi thành công bài bản, thuần hoá một thứ cây rừng, và rồi kết hợp kỹ thuật nông học lẫn lâm học để tổ chức trồng được hàng loạt như hiện nay. Ngoài phương pháp nhân giống giâm cành thế này, nghe nói có đơn vị nghiên cứu như Viện sinh học Tây Nguyên_ở khu Tùng Lâm, Đà Lạt_cũng từng thành công trong việc nhân giống cây thông đỏ trong ống nghiệm và cả giâm cành...
NGUYÊN LIỆU THUỐC CHỮA UNG THƯ
| Trên cao nguyên Langbian, các nhà sinh học và lâm học đã phát hiện ra vài quần thể thông đỏ còn sót lại ở vùng rừng tự nhiên núi Voi, Cấu Đất, cổng Trời... Loài thông đỏ ở đây được xác định tên khoa học là Taxus wallichina Zucc. Các quần thể thông đỏ trên teo dần theo từng năm, tổng số lượng hiện còn chỉ khoảng 100 cá thể, do do nạn xâm phá rừng và chính quyền không có cơ chế quản lý đặc biệt. Việc sinh trưởng của cây thông đỏ trong rừng tự nhiên ngày khó khăn, do không gian sinh trưởng biến đổi; thế hệ cây tiếp nối khan hiếm. Qua phân tích, các nhà khoa học cũng như Viện Dược liệu VN đã khẳng định thông đỏ Đà Lạt có hàm lượng hoạt chất Taxol thuộc hàng cao, tốt trên thế giới, có tác dụng chữa trị được ung thư vú, buồng trứng, phổi... |
Với bảy héc ta thông đỏ ở hai trại thông đỏ nói trên, mỗi đợt thu được nửa tấn lá tươi. Bước đầu, qua chế biến cho thấy, để có 1gr Taxol phải mất đến một tấn lá thông đỏ khô, và để có một tấn lá khô phải mất đến 2,5-3 tấn lá thông đỏ tươi thu từ vườn trồng.
“HIỆN THỰC” HƠN NỮA: DỰ ÁN SẢN XUẤT THUỐC HÀNG HOÁ
Theo Dược sĩ Hạnh, để có được bước thành tựu như trên với cây thông đỏ, đơn vị của chị đã bắt đầu bằng đề tài nghiên cứu khoa học đầu tiên, cấp địa phương, với tỉnh Lâm Đồng, từ năm 2006, sau đó từ năm 2008 triển khai nâng tiếp lên một đề tài cấp Bộ( Ytế), từ nghiên cứu xây dựng qui trình trồng/nguyên liệu đến qui trình sản xuất/chế biến thuốc chữa trị bệnh ung thư từ lá cây thông đỏ. Theo đó, tới đây Trung tâm nghiên cứu trồng và chế biến cây thuốc Đà Lạt của Cty cổ phần Vimedimex này sẽ tiếp tục mở rộng việc trồng thông đỏ 5-9ha nữa ở hai trang trại ở Tà Nung và Vạn Thành. Hiện trong vườn ươm của trung tâm hàng vạn cây giống đang được nhân nuôi.
Tỏ ra kín kẽ trong việc cho biết số lượng bệnh nhân đã được chữa trị ứng dụng hiệu quả bằng hoạt chất Taxol thông đỏ Đà Lạt hai năm qua, nhưng khi hỏi về hiệu quả của biệt dược từ thông đỏ Đà Lạt, ông Vương Chí Hùng_ giám đốc Trung tâm nghiên cứu và chế biến cây thuốc Đà Lạt_ hoan hỉ: "...đã thử nghiệm lâm sàng và cho kết quả tuyệt lắm, chữa trị rất hiệu quả cho người !". Rồi ông Hùng cũng hé mở luôn một hiện thực lớn hơn đối với cây thông đỏ: Vimedimex đang chuẩn bị một dự án lớn về thông đỏ. Cụ thể là cuối tháng ba tới, Vimedimex sẽ trình chính quyền Tp.HCM và Lâm Đồng một dự án lập Nhà máy chế biến thuốc chữa bệnh ung thư từ thông đỏ Đà Lạt_với kinh phí đầu tư 100 tỉ đồng. Và nhà máy chế biến dược phẩm Taxol đầu tiên ở VN này có qui mô sản xuất ra 5 - 10kg Taxol/năm, và trong tương lai có thể tính tới việc xuất khẩu. Dự án trên phân tích rằng, hiện mỗi năm toàn VN có 150 ngàn bệnh nhân ung thư, theo đó lượng Taxol và Taxotere cần cho việc chữa trị 5-9kg. Theo đó, nguồn lá thông đỏ cần cho việc chủ động sản xuất thuốc chữa trị ung thư mang tính hàng hoá mỗi năng có thể lên đến trên 100 tấn. Đến lúc này, thuốc Taxol từ thông đỏ Đà Lạt đang được bào chế với một qui mô nhỏ để lấy làm thủ tục đăng ký giấy phép; nhưng dự kiến đến năm 2012 sẽ được chính thức tung ra thị trường, với sản phẩm dạng thuốc tiêm. " Hiện VN phải nhập khẩu toàn bộ dược phẩm điều trị bệnh ung thư từ Mỹ, Pháp...", ông Hùng khẳng định.
Có nghĩa rằng, thông đỏ đang từ từ trở thành cây trồng công nghiệp, cây hàng hoá đối với nền nông nghiệp ở Đà Lạt bên cạnh giá trị cao cả của nó là biệt dược "cứu Người". Có nghĩa rằng, màu nhiệm của thông đỏ Đà Lạt là một điều "có thật" chứ không chỉ tồn tại ở dạng "bàn tán" như lâu nay, và cuộc trường kỳ nghiên cứu về thông đỏ đã dần chạm đến đích. Thông tin từ sở Y Tế Lâm Đồng cho biết, không chỉ Trung tâm nghiên cứu cây thuốc Đà Lạt nói trên, hiện một số doanh nghiệp, đơn vị khác cũng đang mạnh dạn hơn vào cuộc với thông đỏ, trồng cho mục đích khoa học và dược liệu.
Trong khi những cá thể thông đỏ tự nhiên quí hiếm nhiều trăm năm tuổi ít ỏi cuối cùng còn lại trên dãy núi Voi người ta vẫn đang tâm để cho kẻ xấu tiếp tục hạ gục hoặc đe doạ hàng ngày thì những vườn thông đỏ con người tự tạo mới hình thành, những dự án dược phẩm Taxol khả thi nói trên, hay sự bền bỉ thầm lặng nghiên cứu về thông đỏ của các Nhà khoa học ở Viện sinh học Tây Nguyên(thuộc Viện Khoa học & Công nghệ VN), Trung tâm nghiên cứu lâm sinh Lâm Đồng(Viện khoa học Lâm nghiệp) đến từ bên ngoài địa phương... là một sự cống hiến lớn lao, đáng trân quí, thực sự vì cộng đồng.
 |
| Dược sĩ Hạnh trong vườn ươm thông đỏ. |
| Hệ thống bệnh viện chữa trị bệnh ung thư ở VN nhập khẩu thuốc chữa ung thư vào VN chủ yếu từ hai Cty: Sanofi - Aventis(Pháp) và Cty Bristol Myers Squibb(Mỹ). Các Cty này mỗi năm thu nhiều tỉ USD từ các dược phẩm chế biến từ hoạt chất Taxol trong cây thông đỏ... Riêng Bệnh viện Ung bướu Tp.HCM hàng năm đã phải nhập 19 tỉ đồng dược phẩm Taxol… |
Trong khi những cá thể thông đỏ tự nhiên quí hiếm nhiều trăm năm tuổi ít ỏi cuối cùng còn lại trên dãy núi Voi người ta vẫn đang tâm để cho kẻ xấu tiếp tục hạ gục hoặc đe doạ hàng ngày thì những vườn thông đỏ con người tự tạo mới hình thành, những dự án dược phẩm Taxol khả thi nói trên, hay sự bền bỉ thầm lặng nghiên cứu về thông đỏ của các Nhà khoa học ở Viện sinh học Tây Nguyên(thuộc Viện Khoa học & Công nghệ VN), Trung tâm nghiên cứu lâm sinh Lâm Đồng(Viện khoa học Lâm nghiệp) đến từ bên ngoài địa phương... là một sự cống hiến lớn lao, đáng trân quí, thực sự vì cộng đồng.
Ký sự của Nguyễn Hàng Tình