Hồ Khovsgol là hồ pha lê trong suốt, chứa khoảng 2% lượng nước ngọt của thế giới và 70% lượng nước toàn Mông Cổ. Người dân nơi đây ca tụng hồ là “viên ngọc xanh”, là biểu tượng, nguồn sống. Bởi vậy, dù quen thuộc với lối sống du mục nhưng cứ đến Lễ hội băng vào ngày 3-4/3 hàng năm, họ lại quây quần bên nhau và thể hiện sự tôn kính tới hồ Khovsgol.
Hồ nước cổ xưa bậc nhất thế giới
Khovsgol còn được gọi là “hồ em” của “hồ chị” Baikal - hồ nước ngọt lớn nhất Châu Á, do dần dốc xuống về phía Nam, đổ vào sông Egiin Gol rồi băng qua sông Selenge mà xuôi vào hồ Baikal.
Tên gọi Khovsgol có nguồn gốc từ tiếng Turk để chỉ “hồ nước xanh”. Đối với người Mông Cổ, đây là địa điểm tâm linh thiêng thiêng. Nằm ở độ cao khoảng 1.645 m trên mực nước biển, dài 136km, rộng khoảng 36,5km và chỗ sâu nhất đạt tới 267m, đây là hồ lớn thứ hai và sâu nhất tại Mông Cổ cũng như đứng thứ 10 châu Á về diện tích và đứng thứ 4 châu Á về độ sâu.
Hồ Khovsgol là một trong số 17 hồ cổ đại trên khắp thế giới đã trên 2 triệu năm tuổi. Hồ chứa gần 70% nước ngọt của toàn Mông Cổ và 0,4-2% tất cả lượng nước ngọt trên thế giới. Đặc biệt, nước trong hồ có thể uống trực tiếp và không cần phải qua xử lý.
Bị đóng băng từ tháng 11 đến tháng 5 và vào dịp đầu năm mới, hồ nước này đóng băng hoàn toàn và trở thành một sân băng tuyệt vời trong Lễ hội băng Khovsgol.
 |
| Lễ hội băng của người Mông Cổ. |
Người ta ví hồ Khovsgol như một sinh vật sống, vào mùa đông lạnh giá nhưng nó vẫn cựa mình thức giấc. Suốt mùa đông, nó cứ liên tục nứt vỡ khi nắng lên rồi liền lại lúc đêm về, khiến cho bề mặt ngang dọc đầy vạch kẻ, tạo nên một khung cảnh đẹp đến mê hồn.
Nói là nứt vỡ, nhưng lớp băng của hồ Khovsgol là vĩnh viễn. Nó đủ dày, sâu và vững chãi để chứa người, động vật và các loại phương tiện di chuyển mà không sợ nguy hiểm. Tuy nhiên, vì nguy cơ rỏ rỉ xăng dầu gây ô nhiễm cho nước trong hồ khi băng tan, nên xe cơ giới hiện đã bị cấm tại hồ.
Lễ hội băng độc đáo
Mông Cổ thường được ví là “vùng đất của bầu trời xanh vĩnh cửu” bởi gần như quanh năm không một gợn mây đen. Nhưng thực tế, Mông Cổ không bằng phẳng, xinh đẹp lý tưởng đến thế. Phần lớn địa hình khá gồ ghề. Do ít cây lớn và công trình kiến trúc nhân tạo che chắn, nên gió mạnh thoải mái “lộng hành”. Chúng tàn bạo quét qua mặt đất, hất tung cỏ khô, bụi mịn.
Mông Cổ có diện tích gần bằng Tây Âu, nhưng dân số lại ít hơn tới 130 lần và là một trong những quốc gia có mật độ dân số ít nhất thế giới. Mùa hè, nhờ các đồng cỏ xanh tốt bất tận, cuộc sống của người du mục khá an nhàn. Tuy nhiên khi đông sang, tất cả đột ngột đổi khác. Khi gió mùa đông bắc từ Siberia tràn qua, nhiệt độ thường xuyên xuống dưới -40 độ C. Có những khoảng thời gian nhiệt độ nơi đây rơi xuống dưới -50 độ C.
Bất chấp những khó khăn gặp phải, mỗi năm một lần, vào 2 ngày 3 và 4/3, người Mông Cổ từ khắp các ngả lại lại nô nức tới hồ Khovsgol để vui chơi trong Lễ hội Băng thường niên. Trước khi mặt trời lên, người ta trèo lên tảng đá linh thiêng, cúi đầu thành khẩn bày tỏ sự thành kính với linh hồn của hồ.
 |
Đối với người Mông Cổ, Lễ hội băng là một trong những hoạt động quan trọng trong nền văn hóa lâu đời, thể hiện sự tôn kính với thiên nhiên. Họ ăn mừng vì đã sống sót qua mùa đông khắc khổ, chuẩn bị đón những ngày tươi sáng. Trên mặt băng rộng bát ngát và sâu đến cả hàng trăm mét, các gia đình quây quần, bày biện tất cả đồ ăn thức uống mà họ mang theo (thường là sữa, trà đen, bánh bao chiên...).
Lễ hội băng Khovsgol diễn ra trong vòng 2 ngày, tất cả những trò chơi tại lễ hội đều là những hoạt động thể thao truyền thống của người dân Mông Cổ như: trượt băng, kéo co, bắn cung, cưỡi ngựa, chụp ảnh những người chăn tuần lộc, chạm khắc, điêu khắc băng và nghi lễ pháp sư với lửa bon…
Suốt thời gian diễn ra lễ hội, không ai quan tâm đến sự khác biệt về xuất thân, tín ngưỡng, người quen hay người lạ. Tất cả đơn giản là thỏa thích vui chơi.
Không chỉ người Mông Cổ, hiện nay lễ hội băng ở hồ Khovsgol trở thành điểm đến hấp dẫn đối với khách du lịch trên khắp thế giới. Họ được trải nghiệm phong cảnh ngoạn mục ở nơi có bầu trời xanh như vô tận. Cũng có thể cùng người dân tham gia các hoạt động vui chơi, tìm hiểu các tập tục truyền thống ngàn đời hay các sinh hoạt đời thường…
Đêm xuống, Khovsgol đã lạnh lại càng thêm lạnh. Nhưng bên trong những lều Mông Cổ lại vô cùng ấm áp. Mọi người tập trung quanh bàn ăn, cùng nhau thưởng thức phô mai sữa đông khô và bánh chiên. Bát sữa chua được chuyền tay nhau theo vòng tròn. Bên ngoài, đống lửa lớn được đốt lên. Sau bữa tối ngon lành, mọi người tụ tập trước đống lửa mà khấn nguyện, cầu cho năm nay được may mắn, an lành.
