Vua chúa để lại dòng cảm xúc tạc trên đá
Từ đỉnh núi An Phụ nhìn về hướng bắc, dãy núi Dương Nhan như hòn non bộ khổng lồ giữa mênh mông lúa của thung lũng Kinh Thầy. Phía bắc Dương Nhan, dòng sông lượn sát chân núi, tạo nên cảnh sơn thuỷ hữu tình và giao thông thuận tiện.
Động Kính Chủ hay còn gọi là động Dương Nhan thuộc làng Dương Nham, xã An Sinh, huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương. Kính Chủ được xếp vào hàng Nam thiên đệ lục động (động thứ 6 của trời Nam).
Động Kính Chủ nhìn về phía nam của núi Dương Nham - nơi có cánh đồng trù phú với những làng xóm đẹp như tranh. Động có nền ở độ cao trên 20m so với triền ruộng ở chân núi, ánh sáng tốt, thoáng về mùa hè, ấm áp về mùa đông, nơi cư trú thuận lợi cho người tiền sử. Động Kính Chủ còn có hàng loạt hang động kỳ ảo như: Hang Vang, Hang Mũ Nước (Hang Ma), Hang Trâu, Hang Luồn, Động Cô Tiên.
Thời Lý, Kính Chủ là nơi trung tâm Phật giáo, trước khi các nhà tu hành phát hiện ra Yên Tử. Chính sử chép nơi đây có 49 hang động, lầu son gác tía. Lý Thần tông được nhà Trần cho tu ở đó, thực chất là an trí. Ở đây còn thấy hình động vật được khắc trên vách đá và công cụ lao động của người xưa. Trong động là chùa Kính Chủ thờ Phật, Minh Không thiền sư, Lý Thần Tông, Huyền Quang và nhiều tượng trong kinh Phật tạc bằng đá.
Những dãy núi đá Kinh Môn là nơi đã diễn ra các cuộc chiến đấu của ông cha ta chống giặc ngoại xâm như thời Vua Trần Nhân Tông đã đóng quân ở núi Kính Chủ để chống quân Nguyên. Đặc biệt trong cuộc kháng chiến chống Pháp đã diễn ra các cuộc chiến đấu rất oanh liệt của quân dân Kinh Môn tại các khu núi đá với các địa danh: Kính Chủ, Áng Sơn, Thung Sanh mãi mãi còn ghi đậm dấu tích kiên cường trong ký ức của người dân Kinh Môn.
Động Kính Chủ sớm được con người tôn tạo, bảo vệ và cùng với những cảnh quan của dãy Dương Nhan trở thành một thắng cảnh ở cửa ngõ miền Đông Bắc đất nước, liền kề miền châu thổ sông Hồng. Danh nhân vua chúa quan lại nhiều thời đại đã từng đến đây, cảm xúc trước cảnh sông núi kỳ vĩ, đã để lại những dòng suy tư với đất nước và thời cuộc. Những cảm xúc đó được thợ đá ở đây ghi lại bằng 54 tấm bia tạc vào vách động, của các danh nhân, như: Phạm Sư Mạnh, Vua Lê Thánh Tông, Lễ bộ Thượng thư Vũ Cán (thời Lê), Hình Bộ Thượng thư Trương Quốc Dụng (thời Nguyễn)... nội dung các tấm bia cũng rất đa dạng, ghi nhận nhiều sự kiện khác nhau. Có những thông tin mang tính lịch sử rất quan trọng.
Thưởng ngoạn di tích quốc gia đặc biệt
Ông Nguyễn Văn Hồng - Giám đốc Trung tâm Văn hóa - Thể thao huyện Kinh Môn, Hải Dương cho hay, chính những giá trị độc đáo về lịch sử, văn hóa ấy đã làm cho Kinh Môn nổi tiếng không chỉ trong nước và cả quốc tế… Nổi bật là Quần thể Di tích An Phụ- Kính Chủ- Nhẫm Dương, được Thủ tướng Chính phủ quyết định xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt ngày 22/12/2016.
Vừa qua, UBND tỉnh Hải Dương vừa phê duyệt báo cáo kinh tế kỹ thuật đầu tư xây dựng nhiều hạng mục tu bổ, chống xuống cấp di tích động Kính Chủ. Trong đó, có các hạng mục như lan can lên động, sân vận động, am hóa vàng, chuyển tượng Phật Bà, biển chỉ dẫn di tích, mái nhà trung từ và hậu cung, tam quan nội, tam quan ngoại, biển giới thiệu di tích. Tổng mức đầu tư hơn 2,9 tỷ đồng từ nguồn ngân sách tỉnh. Công trình này do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch làm chủ đầu tư. Việc đầu tư xây dựng các hạng mục công trình nhằm giữ gìn và phát huy giá trị của di tích, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của người dân; góp phần giáo dục truyền thống đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc.
Lễ hội mùa xuân và lễ hội truyền thống đền Cao An Phụ - động Kính Chủ diễn ra từ ngày 8/1 đến hết ngày 1/4 âm lịch với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, trò chơi dân gian đặc sắc. Lễ hội ca ngợi công lao của An Sinh Vương Trần Liễu và Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Du khách không chỉ được tham quan các hang động kỳ thú mà còn được chiêm ngưỡng các công trình kiến trúc văn hóa độc đáo gồm: chùa Tường Vân trên 700 năm, tượng đài Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn cao 12,7m, nặng 200 tấn... Hàng năm, hàng vạn du khách đã về Kinh Môn để thưởng ngoạn cảnh đẹp non sông, thư thái tâm hồn cũng là tìm về cội nguồn với những giá trị văn hóa cao đẹp và thiêng liêng.
