Tiềm năng còn nhiều
Việt Nam hiện có 4 hãng hàng không đang hoạt động Vietnam Airlines, Vietjet Air, Jetstar Pacific và Vasco. Giai đoạn 2010-2017, thị trường vận tải hàng không Việt Nam tăng trưởng đạt mức 16,64%/năm về hành khách, 14%/năm về hàng hoá.
Riêng 6 tháng đầu năm 2018, vận tải hành khách đường hàng không đạt mức 24,6 triệu lượt khách, tăng 15,2%; vận tải hàng hóa đạt 176,4 nghìn tấn, tăng 14,8% so với cùng kỳ.
Năm 2017, khách du lịch nước ngoài đến Việt Nam đạt 12,9 triệu lượt, cùng với đó có 7,5 triệu lượt người Việt Nam du lịch ra nước ngoài và trên 70 triệu lượt người Việt du lịch trong nước. Đa số khách hàng đã lựa chọn hàng không là phương thức di chuyển.
Theo Hội đồng Tư vấn du lịch và Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân, với 21 sân bay đang hoạt động, tổng công suất khoảng 75 triệu khách/năm, nếu so sánh với nhiều quốc gia ngay trong khu vực ASEAN, Việt Nam đang thua kém về mức độ tự do hóa cao trong hàng không. Điển hình như tại Thái Lan, quốc gia này chỉ có dân số bằng 72% Việt Nam, nhưng số lượng hãng hàng không tại đây nhiều gấp 4 lần và số lượng du khách quốc tế hàng năm cao gấp 3 lần…
Từ thực trạng này, Hội đồng Tư vấn du lịch và Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân cho rằng, cần tạo điều kiện cấp giấy phép kinh doanh vận chuyển hàng không; đẩy mạnh đầu tư phát triển hạ tầng sân bay; đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư, vận hành sân bay...
“Việc mở cửa bầu trời, tăng thêm hãng hàng không sẽ giúp cơ cấu thị trường thay đổi vì du lịch có thể tiếp cận đến nhiều phân khúc khác, tạo ra những thị trường mới hoàn toàn. Chẳng hạn, cũng là thị trường Trung Quốc nhưng có thể kết nối Hà Nội đến Thẩm Quyến, Thiên Tân... mở ra những thị trường cao cấp hơn”, một thành viên thuộc Hội đồng Tư vấn du lịch và Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân bình luận.
Theo dự báo của Hiệp hội Vận tải Hàng không quốc tế (IATA), Việt Nam sẽ trở thành thị trường hàng không tăng trưởng mạnh thứ 5 trên thế giới về lượng khách quốc tế và hàng hóa được vận chuyển. Còn trong nước, tỷ lệ người dân đi máy bay đang tăng nhanh. Với dân số gần 100 triệu người, hàng không nội địa sẽ tăng trung bình 15%/năm trong thời gian tới.
Với dự báo như vậy, các chuyên gia kinh tế cho rằng, trong tương lai gần, Việt Nam sẽ cần khoảng 10 hãng hàng không mới. Với nhu cầu lớn như vậy, trong khi các hãng bay do nhà nước quản lý không được lập mới thì sự ra đời của các hãng bay tư nhân là điều tất yếu để đáp ứng nhu cầu của thị trường và tạo ra nhiều sự lựa chọn hơn cho người dân trong việc lựa chọn các phương tiện đi lại.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo, do hạ tầng hàng không Việt Nam đang quá tải. Việc có thêm các hãng bay mới có thể gây áp lực lên hạ tầng sân bay.
Điểm nghẽn đang dần được tháo bỏ
Trước nhu cầu phát triển hàng không ngày một tăng, trong khi hạ tầng đang hạn hẹp, vài năm trở lại đây, nhiều nhà đầu tư tư nhân sẵn sàng bỏ vốn đầu tư hạ tầng hàng không.
Đầu tư vào lĩnh vực hạ tầng hàng không được cho là lợi nhuận thu hồi lâu nhưng sẽ mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng, lan tỏa cho phát triển kinh tế vùng, nâng cao vị thế cạnh tranh cho doanh nghiệp.
Theo thống kê của Cục Hàng không Việt Nam, hiện có 5 dự án hạ tầng cảng hàng không có vốn góp của các nhà đầu tư tư nhân được triển khai và đang xin chủ trương đầu tư, như: Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn; Nhà ga hành khách quốc tế, Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh; Cảng hàng không quốc tế Phan Thiết, Cát Bi và Chu Lai… Sự tham gia góp sức này của các doanh nghiệp tư nhân đã góp phần mở rộng hạ tầng cho ngành hàng không Việt Nam để sẵn sàng đón thêm nhiều chuyến bay mới.
Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn, là dự án đầu tiên do một tập đoàn tư nhân đầu tư hoàn toàn, kiểm soát và vận hành, trong khi 21 dự án kia thuộc sự quản lý của Tổng công ty hàng không ACV.
Tại “Hội nghị trực tuyến toàn quốc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong đầu tư xây dựng” ngày 20/4 vừa qua, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc khi đề cập đến dự án này đã thừa nhận, để tư nhân đầu tư vào hạ tầng hàng không, thời gian hoàn thiện nhanh hơn.
Cũng trong hội nghị này, TS. Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, dẫn ví dụ sân bay Vân Đồn như một bài học thành công về “tư nhân hóa”. Theo TS. Thiên, sự khác biệt giữa vấn đề tư nhân và Nhà nước cùng đầu tư xây dựng cảng hàng không, sân bay thể hiện ở tiến độ.
Thời gian làm sân bay Vân Đồn rất nhanh, trong khi những việc cấp bách như cải tạo Tân Sơn Nhất, xây dựng sân bay Long Thành riêng thời gian bàn bạc đã gấp mấy lần thời gian xây dựng sân bay Vân Đồn. Dù sân bay Vân Đồn không thể so sánh với Nội Bài, Tân Sơn Nhất về quy mô, nhưng theo ông Thiên, về đẳng cấp thì như nhau.
Trao đổi với PV, PGS.TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế cho rằng, thị trường hàng không Việt Nam còn nhiều tiềm năng để phát triển. Hiện tại, trong khu vực ASEAN, Việt Nam đứng thứ 3 về dân số nhưng lại chỉ đứng thứ 5 về vận tải nội địa trong khu vực, với lượng ghế cung ứng trung bình mới chỉ đạt 5,4 người dân/ghế, thấp hơn với quốc gia xếp vị trí liền kề là Philippine hiện đang là 3,2 người dân/ghế.
Theo ông Long, tiềm năng tăng trưởng của ngành được dự báo vẫn khá lớn với mức tăng trưởng khá hấp dẫn, khoảng 8,2% (mức cao nhất trong 10 thị trường hàng đầu). Nhờ quá trình đô thị hóa tiếp tục diễn ra nhanh, tăng trưởng kinh tế khả quan ở một thị trường mới nổi, dự báo lượng hành khách đi máy bay sẽ tăng hơn gấp đôi từ đây đến năm 2020 khi đạt 122 triệu lượt.
Hơn nữa, Việt Nam vẫn đang trong thời kỳ cơ cấu dân số vàng với lực lượng lao động trẻ hùng hậu. Đối với nhóm này, thu nhập tăng sẽ kéo theo sự gia tăng của nhu cầu du lịch và đi lại bằng máy bay. Tăng trưởng GDP của Việt Nam được dự đoán tiếp tục dẫn đầu khu vực trong những năm tới, đồng nghĩa với việc dư địa phát triển của thị trường hàng không nội địa vẫn còn nhiều.
Ngoài ra theo ông Long, thị trường hàng không cho phân khúc quốc tế có tiềm năng tăng trưởng rất lớn bởi lượng khách quốc tế đến Việt Nam đang tăng mạnh với mức tăng 26% trong năm 2016 và đạt 29,1% trong năm 2017.
“Thị trường hàng không Việt Nam đang có rất nhiều tiềm năng dành cho các nhà đầu tư. Nhiều hãng hàng không có thế lực phía sau là những nhà đầu tư lớn đã sẵn sàng tham gia cuộc đua này, trong đó có Bamboo Airways, Vietstar Airlines hay cả một liên doanh với AirAsia đang vẽ nên một viễn cảnh vô cùng sôi động dành cho thị trường hàng không Việt Nam”, PGS.TS Ngô Trí Long nhận định.
Để tìm lời giải liệu với nhu cầu hiện nay có phải là thời cơ của các hãng hàng không tư nhân, Hội thảo “Phát triển hàng không - Chắp cánh du lịch Việt Nam” sẽ diễn ra trong ngày 26/7 tới tại Sầm Sơn (Thanh Hóa),
Hội thảo dự kiến có sự tham gia của các cơ quan quản lý nhà nước (Bộ Giao thông vận tải, Cục Hàng không Việt Nam, Tổng cục Du lịch…), các chuyên gia kinh tế - hàng không đầu ngành đến từ Viện Kinh tế Việt Nam, Đại học Fulbright Việt Nam, Hiệp hội Du lịch Việt Nam, Hiệp hội vận tải hàng không quốc tế IATA… cùng hơn 500 tổ chức doanh nghiệp, đại lý trên cả nước.
