Thi hành án dân sự: Nghề đảm bảo cho công lý không bị “lãng quên”

Những thách thức trong nghề

Không ồn ào như các phiên tòa, thi hành án dân sự là cuộc hành trình lặng lẽ nhưng đầy thử thách. Ở đó, những người mang trên mình trọng trách thực thi công lý luôn phải đối diện với sự chống đối, nước mắt, thậm chí cả hiểm nguy. Nhưng trên hết, họ vẫn kiên trì, bởi hơn ai hết, họ hiểu rằng công lý chỉ thực sự trọn vẹn khi bản án được thi hành đến cùng.

Chấp hành viên là người trực tiếp tổ chức thi hành các bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật theo quy định của Luật Thi hành án dân sự. Họ có nhiệm vụ xác minh tài sản, thu nhập của người phải thi hành án, áp dụng các biện pháp cưỡng chế nếu cần và giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến thi hành án.

Nhiều người nghĩ rằng công việc này đơn giản, chỉ cần thực hiện đúng quy trình pháp luật. Nhưng thực tế lại hoàn toàn khác: mỗi vụ việc thi hành án là một câu chuyện riêng, với nhiều tình huống khó lường, nơi chấp hành viên không chỉ là người thực thi pháp luật mà còn phải có khả năng đàm phán, thuyết phục và xử lý tình huống linh hoạt.

Người phải thi hành án thường tìm mọi cách trì hoãn, trốn tránh hoặc thậm chí phản kháng khi bị cưỡng chế tài sản. Không ít trường hợp chấp hành viên bị đương sự xúc phạm, đe dọa, thậm chí hành hung.

Người được thi hành án thì mong muốn mọi thứ diễn ra nhanh chóng, đôi khi đặt áp lực lên chấp hành viên, yêu cầu xử lý ngay cả khi có những vướng mắc pháp lý chưa thể giải quyết. Cơ quan quản lý địa phương đôi khi phối hợp chưa chặt chẽ, gây khó khăn cho quá trình cưỡng chế.

Không ít lần chấp hành viên rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan khi người phải thi hành án là những người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Việc cưỡng chế nhà ở, tài sản duy nhất của họ để thi hành án có thể khiến họ rơi vào cảnh không nơi nương tựa. Nhưng nếu không thực hiện, quyền lợi của người được thi hành án sẽ bị ảnh hưởng.

Áp lực tứ bề khi thi hành các vụ án tham nhũng, kinh tế

Đối với các vụ án về tham nhũng kinh tế, tín dụng ngân hàng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản tiêu biểu tại Việt Nam, minh họa cho những thách thức mà các chấp hành viên phải đối mặt trong quá trình thi hành án. Đơn cử Vụ án Nguyễn Thái Luyện và đồng bọn (đại án Alibaba) Nguyễn Thái Luyện (chủ tịch HĐQT kiêm tổng giám đốc Alibaba) và đồng bọn đã lợi dụng lòng tin của khách hàng chiếm đoạt gần 2.445 tỉ đồng của 4.560 khách hàng. Đây được coi là một trong những vụ án lớn trong năm 2023.

Sau gần 2 năm bản án phúc thẩm vụ án Alibaba và 4.548 bị hại có hiệu lực, các cơ quan Thi hành án dân sự (THADS) đang đứng trước hàng loạt vấn đề nan giải. Vụ án được xem là có số lượng bị hại lớn nhất từ trước tới nay, trải dài khắp các tỉnh, thành trong cả nước, tài sản thi hành án nhiều và phức tạp, đối tượng thuộc diện thi hành án quá nhiều, việc tiếp nhận hồ sơ uỷ thác thi hành án quá lớn… trong khi lượng chấp hành viên quá thiếu khiến việc thi hành án phần dân sự hết sức khó khăn.

Hay như vụ án tại tập đoàn Tân Hoàng Minh, ông Đỗ Anh Dũng – Chủ tịch Tập đoàn Tân Hoàng Minh và các đồng phạm đã chiếm đoạt hơn 8.600 tỉ đồng của 6.630 khách hàng thông qua việc phát hành trái phiếu.

Khi thi hành vụ án này, việc xác định và thu hồi tài sản từ số lượng lớn bị cáo, cùng với việc xử lý tài sản phức tạp, đặt ra nhiều thách thức cho các chấp hành viên. Đặc biệt, việc phối hợp giữa các cơ quan chức năng và đảm bảo quyền lợi cho các bên liên quan đòi hỏi sự cẩn trọng và kiên trì.

Đến nay tổng số tiền đã chi trả đạt hơn 8.500 tỉ đồng trên 8.644 tỉ đồng phải thi hành. Tổng số bị hại đã được chi trả là 6.630 người, có 6.407 hồ sơ đã được thi hành án.

Hay vụ Trương Mỹ Lan, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, bị cáo buộc tham gia vào vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản lớn nhất trong lịch sử ngân hàng Việt Nam, với số tiền lên đến hàng chục nghìn tỷ đồng. Vụ án này đã gây chấn động dư luận và ảnh hưởng lớn đến hệ thống ngân hàng.

Với hơn 43.000 trái chủ liên quan, xử lý hàng trăm bất động sản, việc thu thập thông tin và đảm bảo quyền lợi cho các nạn nhân là một nhiệm vụ phức tạp. Các chấp hành viên phải xử lý khối lượng công việc khổng lồ, đồng thời đối mặt với áp lực từ công chúng và truyền thông.

Bên cạnh đó, một số khó khăn, vướng mắc phát sinh do cơ quan phối hợp đã bị giải thể hoặc đang trong quá trình sáp nhập, sắp xếp lại bộ máy; nhiều vụ việc giá trị phải thi hành án đặc biệt lớn, số lượng đương sự lên đến hàng chục ngàn người, khối lượng tài sản đặc biệt lớn, ở nhiều địa phương khác nhau dẫn đến việc phải huy động rất nhiều nhân lực, thời gian và chi phí để thực hiện...

Những vụ án trên cho thấy những thách thức to lớn mà các chấp hành viên phải đối mặt trong quá trình thi hành án. Họ cần có sự kiên trì, bản lĩnh và tinh thần trách nhiệm cao để đảm bảo công lý được thực thi và quyền lợi của các bên liên quan được bảo vệ.

Công lý không thể nhân nhượng

Một chấp hành viên từng chia sẻ: “Chúng tôi không phải cảnh sát, không có vũ khí, nhưng lại phải đối mặt với những tình huống nguy hiểm không kém. Có lần tôi bị đương sự ném chai nước vào mặt khi đang đọc quyết định cưỡng chế. Nhưng điều đáng sợ nhất không phải là sự chống đối mà là những áp lực vô hình từ cả hai phía. Làm sao để vừa đảm bảo thi hành án đúng pháp luật, vừa hạn chế thấp nhất những tác động tiêu cực đến cuộc sống của người phải thi hành án?”

Không phải lúc nào thi hành án cũng chỉ là kê biên, cưỡng chế. Có những vụ việc kéo dài nhiều năm, đòi hỏi sự nhẫn nại. Nhiều chấp hành viên phải quay lại hiện trường thi hành án nhiều lần để thuyết phục đương sự, tạo điều kiện để họ tự nguyện thực hiện nghĩa vụ.

Có nhiều vụ, mất hàng tháng trời để kiên trì vận động. Nếu làm mạnh tay ngay từ đầu, có thể dẫn đến hậu quả không mong muốn. Nhưng nếu biết cách thuyết phục, nhiều người sẽ tự nguyện thi hành án, tránh được việc phải cưỡng chế.

Nhưng, Thi hành án dân sự không chỉ là công việc của lý trí, mà còn là câu chuyện của cảm xúc. Có những bản án mà thi hành xong, chấp hành viên vẫn day dứt mãi. Một ngôi nhà bị kê biên, nhưng đó lại là mái ấm duy nhất của một gia đình nghèo. Một khoản tiền phải cưỡng chế, nhưng người phải thi hành án lại là một người cha già đang bệnh tật.

Công lý không thể nhân nhượng,tuy nhiên đôi khi chấp hành viên cũng phải xử lý linh hoạt, có thể cho người phải thi hành án thêm thời gian, thêm sự chuẩn bị cho cuộc sống của mình sau khi tài sản bị kê biên.

Đó là lý do vì sao những người theo nghề thi hành án dân sự phải có cả bản lĩnh lẫn trái tim. Bản lĩnh để không lùi bước trước áp lực, để vững vàng trước những tình huống căng thẳng. Nhưng cũng cần trái tim để hiểu và chia sẻ, để thi hành án không trở thành một cuộc “truy đòi”, mà là một quá trình thực thi công lý một cách nhân văn nhất có thể.

Kết

Nghề thi hành án dân sự là một công việc thầm lặng nhưng đầy ý nghĩa. Những chấp hành viên không phải là những người tạo ra công lý, nhưng họ là những người đảm bảo rằng công lý không bị lãng quên. Đằng sau mỗi vụ cưỡng chế, mỗi lần xác minh tài sản, họ không chỉ đối diện với hồ sơ, giấy tờ, mà còn đối diện với con người, với những cảm xúc giằng xé.

Dù áp lực, dù vất vả, nhưng với những người đã chọn nghề này, họ hiểu rằng đó là một phần của sứ mệnh. Một sứ mệnh không chỉ đơn thuần là thực thi pháp luật, mà còn là đem lại sự công bằng, để công lý không chỉ nằm trên trang giấy, mà còn hiện hữu trong cuộc sống. Và trong những giây phút căng thẳng nhất, điều duy nhất giúp họ vững bước chính là niềm tin vào sự nghiêm minh của pháp luật và lòng kiên trì không mỏi mệt.

Nếu ví ngành tư pháp như một chiếc cân công lý, thì thi hành án dân sự chính là cánh tay đưa cán cân ấy về đúng vị trí. Một bản án dù có tuyên rõ ràng đến đâu, nếu không được thực thi, cũng chỉ dừng lại trên trang giấy. Chính những người làm công tác thi hành án là những người “chốt hạ” để công lý không chỉ nằm trên bàn thẩm phán, mà còn đi vào cuộc sống, trả lại quyền lợi chính đáng cho người được thi hành án.

Ngọ Thị Thu Trang

Chi cục Thi hành án dân sự Thị xã Bình Long

Tỉnh Bình Phước.