Nhiều cách đòi hỏi được đền bù

Tại buổi làm việc giữa lãnh đạo Bộ tài nguyên và Môi trường với UBND thành phố Hải Phòng về giải quyết khiếu nại, tố cáo, ngày 4-11-2008, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Bùi Quang Sản cho biết: Công tác GPMB chỉ thực hiện trong khoảng 2 quý giữa năm (quý 2 và quý 3). Quý 1 thường trùng với dịp Tết nguyên đán, tiến độ kiểm kê đền bù rất chậm. Đến quý 4, người dân chần chừ không chịu kiểm kê để nghe ngóng giá đất mới. Hàng năm, vào ngày 1-1, mỗi địa phương lại công bố đơn giá bồi thường. Do vậy, các hộ dân có đất thu hồi thường lấy đó để tiếp tục kiến nghị được bồi thường theo đơn giá mới. Tình trạng này đang diễn ra ở khá nhiều dự án, đặc biệt là những dự án chuyển tiếp, kéo dài nhiều năm. Bởi từ khi được phê duyệt hỗ trợ đến khi chi trả tiền đền bù mất thời gian khá dài. Như dự án Khu đô thị mới Ngã Năm - sân bay Cát Bi, đại diện của Ban quản lý dự án phản ánh: dự án được thực hiện từ năm 2000, đến nay vẫn còn 89 ha đất chưa kiểm kê, tính toán đền bù. Do người dân không chịu kê khai, để chờ đền bù theo giá đất mới với  khả năng cao hơn giá đất cũ.

Để được đền bù giá đất mới, người dân còn yêu cầu được ra quyết định thu hồi đất đến từng hộ. Như dự án: Khu nuôi trồng thuỷ sản công nghệ cao Phù Liễn (quận Kiến An), dự án nuôi trồng thuỷ sản Đầm Bầu tại thôn Phủ Niệm, xã Thái Sơn (An Lão), mới đây là dự án khu đô thị nối đường Lạch Tray với đường Hồ Sen-Cầu Rào 2. Năm 2004, UBND thành phố quyết định giao đất cho Công ty Vật liệu và xây dựng thương mại (nay là Công ty cổ phần Đầu tư và xây lắp thương mại) để thực hiện dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu đô thị nối đường Lạch Tray với đường Hồ Sen- cầu Rào 2, dự án có diện tích thu hồi 126.888 m2, 1077 hộ dân thuộc diện thu hồi; trong đó, 73 hộ dân phường Đông Hải kiến nghị phải có quyết định thu hồi đến từng hộ. Giải thích việc này, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Bùi Quang Sản trả lời: "Yêu cầu ra quyết định thu hồi đất đến từng hộ xuất phát từ việc để được đền bù theo giá mới. Bởi ra quyết định ở thời điểm nào phải đền bù theo giá đó".

Người “chây ì” được giá cao hơn

Thực tế này đang diễn ra ở nhiều địa phương, nhiều dự án, khiến cho những người đã nhận tiền đền bù cũng tham gia khiếu kiện. Nghịch lý nữa, đó là những người dân chấp hành tốt việc GPMB thì chỉ được đền bù giá thấp. Dự án xây dựng công ty Li-la-ma 69-2 tại xã Quốc Tuấn (huyện An Lão) có gần 78 hộ dân trong diện bồi thường, GPMB. Năm 2004, 56 hộ dân nhận tiền đền bù và bàn giao mặt bằng. Cuối năm 2007, huyện mới hoàn thành việc kiểm kê, tính toán bồi thường với 22 hộ còn lại. Giá đền bù với 22 hộ này cao gấp 4-5 lần so với những hộ đã nhận tiền, bàn giao mặt bằng trước đây. Do đó, 56 hộ có đơn thư kiến nghị. Việc giá đất mỗi năm một khác, nên thực tế là những người gương mẫu nhận đền bù trước lại bị thiệt thòi. Những người “chây ì” không chịu giao đất, thì được đền bù với giá cao hơn. Trong khi đó, công tác đền bù GPMB thường kéo dài 2-3 năm, thậm chí 5 năm. Điều này, vô tình khuyến khích người dân thắc mắc khiếu kiện, kéo dài việc giao đất GPMB, khiến chính quyền cơ sở lo ngại. Chủ tịch UBND xã Quốc Tuấn (huyện An Lão) Nguyễn Văn Hoạt đề nghị: "nên giữ nguyên giá đất, nếu điều chỉnh dễ gây khiếu kiện".

Lựa chọn giải pháp

Đó là những vướng mắc trong việc định giá đất hiện nay, nhất là việc thay đổi giá đất hàng năm. Có nhiều ý kiến cho rằng, cần quy định giá đền bù và giá đất tái định cư tương thích với giá thị trường. Nhưng theo phản ánh của lãnh đạo các địa phương, điều này là “không tưởng”, bởi giá đất trên thị trường luôn biến động. Hơn nữa, hiện nhiều dự án kéo dài, chuyển tiếp qua nhiều năm. Nếu điều chỉnh giá đền bù, khiến chủ đầu tư phải nhiều lần điều chỉnh tổng dự toán. Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Bùi Quang Sản cho rằng: nên xây dựng khung giá đất ổn định trong thời dài (khoảng 5-6 năm), bởi giá đất xây dựng theo năm là lý do khiến việc bồi thường GPMB kéo dài. Để hạn chế những bất hợp lý về giá đất, thành phố Hồ Chí Minh xây dựng hệ số điều chỉnh phù hợp với mỗi địa phương, mỗi khu vực, giá đất được điều chỉnh phù hợp với thị trường, điều này góp phần giảm thiểu tiêu cực, hạn chế tình trạng dự án kéo dài.

Nên chăng, thành phố xem xét giải pháp xây dựng khung giá chung ổn định một thời gian dài, kết hợp hệ số điều chỉnh phù hợp, để giảm thiểu những bất cập trong giá đất đền bù hiện nay.

Nguyên Mai