Thanh tra Chính phủ: Bộ LĐ-TB&XH chưa thực sự quan tâm quyền lợi của người lao động đi làm việc ở nước ngoài

Thanh tra chính phủ (TTCP) vừa công bố kết luận thanh tra (KLTT) công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực đưa người lao động (NLĐ) Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng tại sáu tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Nghệ An, Hà Tĩnh, Hải Dương, Hưng Yên. KLTT 2112/KL-TTCP đã được Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình đồng ý tại Văn bản số 87/VPCP-V.I ngày 6/1 của VPCP.

Chưa thực sự quan tâm quyền lợi hợp pháp người lao động

Theo TTCP, giai đoạn 2013-2018, Bộ LĐ-TB&XH không báo cáo với Thủ tướng khi không xây dựng được chiến lược, kế hoạch về đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài; chậm kiến nghị sửa đổi, bổ sung hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về lĩnh vực NLĐ đi làm việc ở nước ngoài; ban hành một số văn bản hành chính, thủ tục hành chính không đúng pháp luật.

Bộ LĐ-TB&XH chưa thực sự quan tâm đúng mức đến quyền và lợi ích hợp pháp của NLĐ đi làm việc ở nước ngoài; không có biện pháp giải quyết triệt để, không báo cáo Chính phủ, Thủ tướng để có biện pháp đàm phán với nước ngoài để giảm chi phí cho NLĐ. 

Trong thời gian dài, Bộ LĐ-TB&XH không quản lý, kiểm soát được mức thu phí, tiền môi giới của DN, dẫn đến NLĐ (thực chất là lao động nghèo khó) còn phải chi trả số tiền lớn mà chính sách của nước tiếp nhận là không phải chi trả (Nhật Bản…). 

Quy định mức phí, phí đào tạo thị trường Nhật Bản chưa phù hợp với chính sách và thỏa thuận đã ký của Nhật Bản không đúng với tình hình thực tế, gây ảnh hưởng đến NLĐ, là nguyên nhân cơ bản khiến lao động bỏ trốn và cư trú bất hợp pháp ở nước ngoài.

Bộ LĐ-TB&XH chưa ban hành quyết định quy định chức năng, nhiệm vụ của Thanh tra Bộ trong theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận, kiến nghị thanh tra. Chưa chấn chỉnh công tác điều hành Quỹ Hỗ trợ việc làm ngoài nước, trong thời gian dài không kiện toàn bộ máy quản lý quỹ, chậm kiến nghị sửa đổi, bổ sung quy định về quản lý, sử dụng quỹ.

Tại thời điểm thanh tra, TTCP phát hiện Thanh tra Bộ LĐ-TB&XH không xử phạt hết vi phạm hành chính của DN với số tiền gần 9 tỷ đồng.

Tại thời điểm thanh tra, Cục Quản lý Lao động ngoài nước (QLLĐNN) không quản lý, kiểm soát được DN trong việc thu phí thị trường Nhật Bản, dẫn đến trong thời gian dài NLĐ phải chi trả mức phí quá cao (7.000 - 8.000USD/tháng). 

Tham mưu ban hành văn bản quy định mức thu phí và phí đào tạo thị trường Nhật Bản không đúng với thỏa thuận đã ký và chính sách của Nhật Bản. Trong thời gian dài không có biện pháp tham mưu Bộ LĐ-TB&XH giải quyết vấn đề tiền môi giới Đài Loan và Nhật Bản.

Cục QLLĐNN không tổ chức thực hiện việc quản lý NLĐ đi làm việc ở nước ngoài bằng mã số, không tham mưu Bộ báo cáo Thủ tướng tổng kết hàng năm về hoạt động đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng…

Cục QLLĐNN phát hiện nhiều DN không làm thủ tục cấp đổi giấy phép nhưng buông lỏng, không có phương án xử lý; không ban hành 22 KLTT năm 2015. 

Tham mưu và ban hành văn bản đồng ý cho 13 DN được thí điểm triển khai đưa thực tập sinh kỹ năng ngành hộ lý đi thực tập tại Nhật Bản, khi chưa ký ghi nhớ hợp tác để triển khai chương trình…

Có tình trạng kết hôn giả để xuất ngoại

Kết quả thanh tra tại 6 tỉnh, thành, TTCP chỉ rõ, việc tuyên truyền, phổ biến pháp luật và văn bản hướng dẫn chưa triệt để, số lượng lao động của tỉnh cư trú bất hợp pháp ở nước ngoài còn nhiều, đặc biệt ở thị trường Hàn Quốc (Vĩnh Phúc, Phú Thọ, Hưng Yên, Nghệ An, Hà Tĩnh…).

Công tác thanh, kiểm tra với các DN trên địa bàn tỉnh chưa thường xuyên; việc quản lý lao động về nước còn hạn chế (Vĩnh Phúc, Phú Thọ).

Còn tình trạng DN ngoài tỉnh chưa thực hiện đúng các quy định pháp luật khi giao nhiệm vụ cho chi nhánh, không thực hiện thông báo với Sở LĐ-TB&XH, chính quyền cấp huyện, xã nơi DN dịch vụ tuyển chọn lao động (Phú Thọ, Nghệ An, Hà Tĩnh, Hưng Yên, Hải Dương). 

Nhiều tổ chức, DN mở văn phòng đại diện chi nhánh, điểm tư vấn trên địa bàn tỉnh để tuyển sinh đi du học gắn với việc làm thêm có thu nhập cao ở Nhật Bản, Hàn Quốc thực chất là một dạng xuất khẩu lao động, gây nguy cơ hậu quả khó xử lý (Phú Thọ, Nghệ An, Hà Tĩnh).

Việc quản lý với các văn phòng tư vấn, tuyển chọn lao động đi làm việc ở nước ngoài chưa được chặt chẽ, thiếu sự quản lý của cơ quan chức năng. Số lượng các văn phòng đại diện, tư vấn tuyển chọn lao động đi làm việc ở nước ngoài trên địa bàn tỉnh chưa được thống kê theo dõi và chưa có biện pháp phối hợp giữa các cơ quan quản lý, dẫn đến khó kiểm soát, quản lý hoạt động tuyển chọn lao động (Hà Tĩnh, Phú Thọ).

Tại thời điểm thanh tra còn xảy ra hiện tượng NLĐ tự ý hoặc thông qua môi giới bằng hình thức đi du lịch, thăm người thân, kết hôn giả… để sang một số nước như Angola, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, Canada, các nước Đông Âu làm việc không có hợp đồng lao động và cư trú bất hợp pháp (Nghệ An).

Việc thực hiện trách nhiệm về đóng nộp BHXH bắt buộc với NLĐ đi làm việc ở nước ngoài đã được quy định, nhưng NLĐ chưa tham gia đóng nộp theo quy định (Nghệ An, Hà Tĩnh).

Từ những hạn chế, thiếu sót trên, Tổng TTCP kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ LĐ-TB&XH trình Thủ tướng ban hành quyết định thay thế Quyết định 144/2007/QĐ-TTg về thành lập, quản lý và sử dụng Quỹ Hỗ trợ việc làm ngoài nước; sửa đổi, bổ sung các bất cập đã được nêu trong KLTT.

Rà soát việc thực hiện các chính sách hỗ trợ NLĐ đi làm việc ở nước ngoài, đảm bảo hiệu quả, phù hợp với thực tiễn và đối tượng áp dụng… Xây dựng chiến lược và kế hoạch về đưa NLĐ đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Ban hành quy trình thẩm định hồ sơ cấp giấy phép, cơ chế giám sát thủ tục cấp phép. Kiểm tra cụ thể để báo cáo Thủ tướng và có biện pháp giải quyết triệt để vấn đề tiền môi giới thị trường Đài Loan, Nhật Bản.  

Bộ LĐ-TB&XH chịu trách nhiệm trước những thiếu sót, khuyết điểm đã được chỉ ra qua thanh tra.