Thành nhà Hồ: Di sản Văn hóa thế giới tiếp tục được bảo tồn và phát huy giá trị
Hơn một thập kỷ sau khi được UNESCO công nhận Di sản Văn hóa thế giới (năm 2011), công tác bảo tồn và phát huy giá trị Thành nhà Hồ tiếp tục được tỉnh Thanh Hóa triển khai đồng bộ với nhiều dự án quy hoạch, tu bổ, khảo cổ, chuyển đổi số và phát triển du lịch.
Theo Quyết định 1316/QĐ-TTg (năm 2015), khu di sản có diện tích hơn 5.078ha, gồm vùng lõi 155,5ha và vùng đệm hơn 4.900ha, là cơ sở pháp lý quan trọng cho công tác bảo tồn lâu dài. Trên nền tảng này, Thanh Hóa đã đầu tư hàng trăm tỷ đồng cho các dự án phục hồi, tu bổ, trong đó giai đoạn 2022-2025 là hơn 745 tỷ đồng và giai đoạn 2025-2028 hơn 345 tỷ đồng, thể hiện cam kết mạnh mẽ với UNESCO về bảo tồn và phát huy giá trị toàn cầu của Thành nhà Hồ.
Công tác khảo cổ học được tiến hành quy mô lớn, với tổng diện tích hơn 56.000m2, vốn đầu tư trên 90 tỷ đồng, làm sáng tỏ nhiều giá trị lịch sử, kiến trúc của di sản. Nhiều hạng mục tường thành, cổng đá được gia cố, chống sạt lở và bảo tồn nguyên gốc. Song song đó, các giá trị phi vật thể và văn hóa cộng đồng vùng đệm cũng được chú trọng, thông qua các chương trình tập huấn, tuyên truyền và hoạt động trải nghiệm.
Về phát triển du lịch, Đề án khai thác Di sản Thành nhà Hồ (năm 2016) đặt mục tiêu đến năm 2030 đón 800.000 lượt khách/năm, doanh thu khoảng 2.000 tỷ đồng. Hiện nay, 4 tuyến du lịch chính đã được hình thành, kết nối di sản với làng nghề, di tích, cảnh quan vùng đệm. Giai đoạn 2021-2025, di sản đã đón hơn 1 triệu lượt khách, trong đó có gần 8.700 khách quốc tế, con số cao nhất từ trước tới nay.
Chuyển đổi số cũng được đẩy mạnh với hệ thống thuyết minh 3D, bản đồ kỹ thuật số vệ tinh (MAP GIS), cùng việc số hóa toàn bộ hồ sơ và hiện vật. Các hoạt động quảng bá được triển khai mạnh mẽ trên không gian mạng, kết hợp với triển lãm, hoạt động giáo dục di sản và du lịch cộng đồng.
Hiện Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ có 32 cán bộ, trong đó nhiều người được đào tạo chuyên sâu về quản lý văn hóa, khảo cổ, du lịch và công nghệ thông tin. Tuy nhiên, công tác bảo tồn vẫn đối mặt với khó khăn về vốn, nhân lực và thủ tục đầu tư.
Dù vậy, Thành nhà Hồ vẫn là điểm sáng trong bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam. Những nỗ lực tu bổ, nghiên cứu, chuyển đổi số và phát triển du lịch đang giúp di sản này tiếp tục tỏa sáng xứng đáng với danh hiệu Di sản Văn hóa Thế giới và là niềm tự hào của xứ Thanh cùng nhân loại.