Tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội đã cho ý kiến về dự án Bộ luật dân sự (sửa đổi), một trong những quy định trong Dự luận đang còn khá nhiều tranh cãi liên quan đến các chế định về nhân thân.
Tiếp thu ý kiến Nhân dân, chế định về quyền nhân thân trong dự thảo Bộ luật đã được chỉnh lý tại nhiều điều khoản, quy định cụ thể các quyền nhân thân để xác định tư cách chủ thể của cá nhân trong các quan hệ dân sự, những quyền nhân thân có tính ổn định cao hoặc những quyền dân sự gắn liền với lợi ích tinh thần của cá nhân.
UBPL thành BLDS cần phát triển các quy định mang tính nguyên tắc chung về quyền con người, quyền công dân đã được Hiến pháp ghi nhận. Tuy nhiên, sau khi thực hiện công tác thẩm tra, UBPL QH đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc một số vấn đề còn nhiều ý kiến trái chiều.
Báo cáo của UBTVQH dẫn: Theo quy định tại khoản 2 Điều 14 Hiến pháp: “Quyền con người, quyền công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng”.
Do vậy, UBPL tán thành với quy định hạn chế việc đặt tên tại đoạn thứ nhất khoản 3 Điều 26: “Việc đặt tên bị hạn chế trong trường hợp gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khác hoặc trái với những nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự” vì quy định như vậy là phù hợp với Hiến pháp.
Tuy nhiên, UBPL không tán thành quy định “Tên của công dân Việt Nam và người không quốc tịch thường trú tại Việt Nam phải bằng tiếng Việt hoặc tiếng dân tộc khác của Việt Nam; không đặt tên bằng số, bằng một ký tự mà không phải là chữ. Họ, tên của một người không được vượt quá hai mươi lăm chữ cái” (tại đoạn thứ 2 Khoản 3 Điều 26 ). Bởi lẽ quy định hạn chế về cách đặt tên, độ dài của tên là không cần thiết.
Hơn nữa, việc đặt tên bằng số, bằng một ký tự hay quá dài cũng không ảnh hưởng tới quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng.
UBPL đề nghị Ban soạn thảo làm rõ những nội dung này để bảo đảm thể chế hóa quy định của Hiến pháp về tôn trọng quyền con người, quyền công dân.
Liên quan đến quy định về việc đổi tên, Dự thảo hiện hành quy định: “Cá nhân có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận việc thay đổi tên và chữ đệm trong các trường hợp sau đây: đối với người dưới mười bốn tuổi thì mọi trường hợp không bị hạn chế”.
Tuy nhiên, theo BLDS hiện hành, mọi trường hợp đề nghị thay đổi họ, tên đều phải có lý do nhất định để tránh sự tùy tiện. Trẻ em dưới 14 tuổi là độ tuổi đang phát triển, chưa định hình về mặt tính cách, tâm lý; việc cho phép các em quyền được thay đổi tên và chữ đệm trong bất kỳ trường hợp nào cần cân nhắc thận trọng. Hơn nữa, quy định này cũng không phù hợp với Luật hộ tịch. Do đó UBPL đề nghị bỏ quy định này.
UBPL cũng đề nghị cần làm rõ hơn nữa về nội hàm của từng loại quyền liên quan đến quyền của cá nhân đối với hình ảnh, quyền bảo vệ đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình. Trên cơ sở đó mới có thể phân định mức độ xâm phạm đến các quyền nhân thân này như thế nào thì phải áp dụng các chế tài dân sự, hành chính hoặc hình sự để bảo vệ quyền của cá nhân và gia đình.
Ủy ban pháp luật cho rằng, BLDS giữ một vị trí hết sức quan trọng trong hệ thống pháp luật Việt Nam, mỗi một điều, khoản của BLDS được sửa đổi đều có ảnh hưởng trực tiếp đến các quan hệ xã hội, vì vậy, việc sửa đổi, bổ sung hay bãi bỏ bất cứ một quy định nào cũng cần phải được cân nhắc thận trọng, nghiên cứu đầy đủ, kỹ lưỡng, đánh giá tác động xã hội đầy đủ, toàn diện; đồng thời cần giải trình rõ và thuyết phục hơn nữa lý do của việc sửa đổi, bổ sung đối với từng điều, khoản đó.
