TĐC tại dự án thủy điện 30 năm, người dân vẫn nghèo

“Đảm bảo cuộc sống của người dân tái định cư (TĐC) tốt hơn hoặc bằng nơi ở cũ” là chủ trương xuyên suốt của Đảng và Nhà nước khi triển khai các Dự án (DA) thủy điện (TĐ). Thế nhưng kết quả khảo sát của Viện tư vấn phát triển (CODE) hôm qua hôm qua cho thấy, 82,2% số hộ dân cho rằng cuộc sống của họ kém hơn trước khi TĐC.

Theo ông Phạm Quang Tú, Phó Viện trưởng CODE, một trong các nguyên nhân sâu xa của của vấn đề này chính là TĐC nhưng chưa lấy người dân làm trung tâm…

Khởi công xây dựng vào tháng 11/1979 trên sông Đà, Nhà máy TĐ Hòa Bình trở thành công trình TĐ lớn nhất VN và khu vực Đông Nam Á thời điểm đó. Bên cạnh những cái “nhất” đó, theo TS Lê Thành Ý, cho đến nay, sau 30 năm, đây vẫn là khu vực khó khăn nhất.

Theo nguyên cứu của Liên hiệp các Hội KH&KT Hòa Bình, từ năm 1979 đến nay, mặc dù có nhiều chương trình, DA của nhà nước và những họat động hỗ trợ từ bên ngoài nhằm khắc phục hậu quả của công tác di dân TĐC, song kết quả đạt được chưa như mong muốn mà nguyên nhân cơ bản là do thiếu quy hoạch TĐC và thiếu định hướng phát triển SX và sinh kế cho người dân. Tính đến cuối năm 2007, tỷ lệ đói nghèo tuy có giảm so với giai đoạn trước nhưng vẫn còn từ 30- 34%, thu nhập bình quân chỉ đạt khoảng 280.000 đồng/tháng, CSHT thiết yếu chỉ đáp ứng từ 40- 42%.…

Một góc khu tái định cư thủy điện Bản Vẽ.

Được chuẩn bị khá bài bản và rút kinh nghiệm từ nhiều DA trước đó,  thế nhưng mô hình TĐC Tân Lập của DA TĐ Sơn La cũng bộc lộ nhều hạn chế. Theo ông Nguyễn Thế Hiệu, BQL DA TĐC TĐ Sơn La, trong quá trình quy hoạch chưa tổ chức đưa các hộ dân đến tham quan, ký cam kết di chuyến đến khu vực TĐC, vẫn còn mang tính “bắt buộc” di chuyển theo sự bố trí sắp xếp của DA. Việc xây dựng sẵn nhà ở cho dân vừa tốn kém, vừa không phù hợp với phong tục tập quán sinh hoạt và tâm tư nguyên vọng của nhân dân, không tận dụng được nhà ở tại nơi ở cũ của các hộ dân TĐC.…

“Có đến trên 90% người dân thuộc diện TĐC trong các công trình TĐ là người dân tộc và mặc dù là đối tượng chính nhưng họ không được hỏi ý kiến. Hậu quả là các cộng đồng TĐC luôn bị rơi vào tình trạng thiếu việc làm, mất ổn định về sinh kế, các giá trị văn hóa dân tộc bị mai một, tệ nạn xã hội gia tăng, và cuối cùng là nguy cơ bị lề hóa khỏi quá trình phát triển…”- Phó Viện trưởng CODE, ông Phạm Quang Tú nói.

Theo điều tra của CODE, có tới  82,2% số hộ dân cho rằng cuộc sống của họ kém hơn trước khi TĐC trong khi chỉ có 11,2% số hộ có cuộc sống tốt hơn. Đặc biệt, một số DA có tỷ lệ số hộ đánh giá cuộc sống kém hơn trước khi TĐC rất cao như ở khu TĐC thuộc TĐ Bản Vẽ (93%), TĐ Tuyên Quang (95,4%).

Nhiều vùng TĐC  ngay  cả  trong  thời  gian  đang  được  hưởng  chế  độ  hỗ  trợ,  cuộc  sống  vẫn  gặp nhiều  khó  khăn.  Sau  khi  đến  TĐC,  tỷ  lệ  hộ  nghèo  và  cận  nghèo  còn  cao  (chiếm khoảng 68%), trong đó có những vùng TĐC có tỷ lệ nghèo và cận nghèo rất cao như khu TĐC thuộc DA TĐ Bản Vẽ lên đến gần 85%.

“Đây là những con số đáng báo động. Điều đáng nói là những bất cập này không chỉ là hiện tượng đơn lẻ ở một vài DA TĐ, mà là tình trạng phổ biến chung trong hầu hết các DA di dân, TĐC TĐ trên cả nước. Do vậy, cần sớm có giải pháp cho vấn đề này!”- Ông Tú đề nghị.

Thanh Thanh