Hội thảo thu hút gần 200 đại biểu tham dự hội thảo, trong đó có gần 60 học giả quốc tế, 70 học giả và đại biểu Việt Nam, hơn 20 đại biểu của 15 cơ quan đại diện nước ngoài tại Việt Nam, đại diện hơn 30 cơ quan thông tấn, báo chí trong và ngoài nước.
Trong bối cảnh tình hình Biển Đông trong năm qua có nhiều diễn biến mới đáng chú ý, Hội thảo quốc tế lần thứ tám về Biển Đông là cơ hội để các học giả nghiên cứu Biển Đông hàng đầu trong nước và quốc tế chia sẻ thông tin, đánh giá về các diễn biến gần đây và những hệ lụy ở khu vực Biển Đông, đồng thời thảo luận các khả năng thúc đẩy hợp tác trong khu vực.
Gần 30 tham luận sẽ được các đại biểu trình bày trong hai ngày hội thảo gồm 7 phiên: Nguồn gốc của tranh chấp Biển Đông: Khía cạnh lịch sử; Căng thẳng Biển Đông sẽ đi đến đâu? Luật pháp quốc tế và Biển Đông; Kinh tế chính trị của Biển Đông: Vấn đề và triển vọng; An ninh, chính trị và ngoại giao; Tương tác và phối hợp trên biển; Cơ chế quản lý căng thẳng ở Biển Đông.
Các diễn giả dự kiến sẽ thảo luận tình hình trên Biển Đông ở nhiều khía cạnh khác nhau, từ chính trị, ngoại giao tới luật pháp nhằm tìm kiếm các cơ hội và ý tưởng thúc đẩy hiểu biết, hợp tác ở Biển Đông trên tinh thần các nguyên tắc của luật pháp quốc tế.
Đặc biệt, tại hội thảo lần này, lần đầu tiên một phiên riêng (phiên 6) được tổ chức dành cho đại diện hải quân và lực lượng chấp pháp trên biển các nước chia sẻ các biện pháp tương tác và phối hợp trên thực địa nhằm tránh các tình huống va chạm bất ngờ và thúc đẩy hợp tác trên biển.
Bên cạnh chương trình chính, hội thảo lần này tiếp tục tổ chức Chương trình các nhà lãnh đạo trẻ (YLP) tập hợp 8 nhà nghiên cứu trẻ và nghiên cứu sinh tiến sỹ từ 7 quốc gia với mục tiêu xây dựng mạng lưới các nhà nghiên cứu trẻ về Biển Đông và thảo luận về các ý tưởng, sáng kiến hợp tác mới vì hòa bình, phát triển ở Biển Đông
Phát biểu khai mạc hội thảo, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Vũ Tùng, Giám đốc Học viện Ngoại giao nhận định trong năm qua, căng thẳng ở khu vực chưa có dấu hiệu hạ nhiệt do các vụ va chạm, các thay đổi nguyên trạng trên thực địa vẫn tiếp diễn. Vẫn còn nhiều vụ đụng độ ở mức độ nguy hiểm giữa các tàu cá, tàu chấp pháp của các nước ven Biển Đông ở gần khu vực Trường Sa, đặc biệt là Hoàng Sa.
Tình hình cải tạo đảo và quân sự hóa ở các khu vực tranh chấp ngày càng phức tạp hơn. Trong khi đó, tình trạng môi trường biển khu vực tiếp tục xuống cấp với tốc độ đáng báo động.
Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa Lê Thanh Quang chia sẻ, tình hình Biển Đông thời gian qua có những biểu hiện đáng lo ngại, cạnh tranh nhiều khi lấn át hợp tác, luật pháp quốc tế có lúc, có nơi không được tôn trọng, làm suy giảm lòng tin giữa các dân tộc trên Biển Đông.
“Hơn lúc nào hết, tình hình Biển Đông hiện nay đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về một giải pháp lâu dài cho các tranh chấp trong khu vực này cũng như các cơ chế cần thiết để duy trì trật tự và pháp luật trên biển. Ở Biển Đông, không chỉ có vấn đề hòa bình, ổn định mà cả những vấn đề liên quan đến quyền và nghĩa vụ của các quốc gia, sinh kế của các cộng đồng ven biển và tính bền vững của hệ sinh thái đại dương”, ông Lê Thanh Quang lập luận.
Với những đánh giá về tình hình khu vực, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Vũ Tùng nêu rõ tinh thần thẳng thắn, khách quan, khoa học và cầu thị đã trở thành ngôn chỉ của chuỗi hội thảo này trong suốt 8 năm qua.
“Thông qua hội thảo này, chúng ta hy vọng có thể đưa ra những kiến nghị tích cực và xác đáng, giúp Chính phủ các nước liên quan cùng phối hợp hành động vì mục tiêu cải thiện môi trường an ninh - phát triển chung, nhất là các đề xuất nhằm xây dựng, củng cố và tận dụng các cơ chế an ninh khu vực trong việc quản lý tranh chấp và giải quyết hòa bình các vấn đề phức tạp ở Biển Đông”, ông Nguyễn Vũ Tùng kỳ vọng.
Trước khi bước vào phiên thảo luận đầu tiên, Tiến sỹ Trần Trường Thủy thay mặt Quỹ hỗ trợ Nghiên cứu Biển Đông và Học viện Ngoại giao chính thức giới thiệu trang web mới cung cấp các nghiên cứu mới nhất của học giả quốc tế về an ninh, chính trị, kinh tế và luật pháp liên quan đến biển. Trang web có địa chỉ: http://maritimeisssues.com. Hội thảo quốc tế lần thứ tám về Biển Đông sẽ kết thúc vào ngày 15/11.
Ông Trần Trường Thủy, Giám đốc điều hành Quỹ Hỗ trợ Nghiên cứu Biển Đông: Hội thảo về Biển Đông đến nay đã được tổ chức lần thứ 8. Qua mỗi năm, chúng tôi đều cân nhắc kỹ về chương trình, mời các học giả phát biểu để đảm bảo tính mới về cả nội dung, hình thức tổ chức và thành phần phát biểu. Cụ thể, hội thảo lần này có một số phiên có chủ đề hoàn toàn mới so với các kỳ hội thảo trước.
Bên cạnh đó, một số phiên chủ đề giống các hội thảo trước, song nội dung trình bày của các học giả lại khác so với năm trước. Đó là vì mỗi học giả tiếp cận theo một cách khác nhau và vì tình hình trên Biển Đông có nhiều diễn biến mới qua hàng năm. Chủ đề hoàn toàn mới của năm nay là phiên nhìn nhận lại lịch sử khởi nguồn của tranh chấp Biển Đông và vai trò của Biển Đông trong lịch sử.
Điểm mới nữa là Ban Tổ chức dành riêng cho giới Hải quân và Cảnh sát Biển các nước trực tiếp thảo luận về tương tác giữa tàu thuyền trên biển và cơ chế phối hợp, hợp tác giữa các lực lượng trực tiếp trên biển.
Năm nay, Hội thảo có phiên về chủ đề luật pháp như năm trước, song với phán quyết của Tòa liên quan đến vụ kiện Philippines với Trung Quốc ở Biển Đông tháng 7 năm nay, đây chắc chắn sẽ là chủ đề nổi bật mà các kỳ trước chưa có. Trong các hội thảo trước, các phiên về luật thường bàn về rất nhiều nội dung, như luật về chủ quyền với các thực thể nổi, về địa vị pháp lý các vùng biển, quyền và nghĩa vụ của các bên..., năm nay nội dung luật đa phần sẽ xoay quanh vụ kiện của Philippines. Riêng phán quyết trong vụ kiện này đã được các học giả đăng ký phát biểu trên nhiều khía cạnh khác nhau, từ nội dung, tác động của nó tới yêu sách và hành động của các bên, hệ lụy đối với quá trình hợp tác và xử lý tranh chấp ở Biển Đông.
Các phiên thảo luận về tình hình khu vực và vai trò của các nước cũng có tên gọi giống các năm trước, nhưng nội dung chắc chắn sẽ khác. Tôi nghĩ triển vọng chính sách đối ngoại của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương nói chung và ở Biển Đông nói riêng dưới thời Tổng thống Donald Trump và các bước đi của Tổng thống Philippines Duterte sẽ được thảo luận nhiều và là những điểm mới mà các kỳ họp trước chưa có.
