Tạo bước thay đổi căn bản trong quản lý, phát huy giá trị di sản văn hóa

Đề nghị tiếp tục cân nhắc về việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa

Trình bày tờ trình dự án Luật tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết, việc ban hành Luật Di sản văn hóa (sửa đổi) nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về văn hóa, di sản văn hóa; sửa đổi, hoàn thiện các quy định của pháp luật về di sản văn hóa hiện hành để khắc phục những hạn chế, bất cập về thể chế, tạo cơ sở pháp lý cho bước phát triển mới trong các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; đảm bảo tính kế thừa, tính thống nhất, đồng bộ giữa Luật Di sản văn hóa với các luật khác có liên quan.

Đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi trong các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, các hoạt động dịch vụ, hợp tác công tư trong lĩnh vực di sản văn hóa..., và đảm bảo hài hòa giữa bảo tồn và phát triển.

Dự thảo Luật gồm 9 chương 102 điều, tăng 2 chương 29 điều so với Luật Di sản văn hóa hiện hành.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của QH Nguyễn Đắc Vinh cho biết, Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục tán thành sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Di sản văn hóa năm 2001 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) và mục đích, quan điểm xây dựng dự án Luật tại Tờ trình của Chính phủ.

Về một số nội dung cụ thể của dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh cho biết, về chính sách của Nhà nước về di sản văn hóa, dự thảo Luật kế thừa nhiều chính sách tại Luật Di sản văn hóa hiện hành, đồng thời sửa đổi, bổ sung nhiều quy định. Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, các chính sách còn dàn trải, hỗ trợ cho nhiều đối tượng thụ hưởng, được quy định tại một số điều, khoản trong dự thảo Luật.

Thường trực Ủy ban đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, xây dựng các chính sách có trọng tâm, trọng điểm và bền vững; bảo đảm quyền, lợi ích chính đáng và sự tham gia của cộng đồng, người dân; phù hợp với yêu cầu thực tế và tính đặc thù trong bảo vệ, phát huy giá trị từng loại hình di sản văn hóa.

Tập trung rà soát các chính sách, nhất là chính sách về đầu tư, hỗ trợ của Nhà nước; chính sách xã hội hóa, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số, phát triển nguồn nhân lực… để bảo đảm cụ thể, minh bạch, hiệu quả và khả thi, thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Về Quỹ bảo tồn di sản văn hóa, dự thảo quy định Quỹ bảo tồn di sản văn hóa là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách… để hỗ trợ kinh phí cho một số hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa chưa được ngân sách nhà nước đầu tư, hỗ trợ hoặc đầu tư chưa đầy đủ. Nguồn tài chính của Quỹ được hình thành trên cơ sở viện trợ, tài trợ, hỗ trợ, tặng cho của tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài và các nguồn tài chính hợp pháp khác ngoài ngân sách nhà nước.

Một số ý kiến cho rằng, Nghị quyết số 792/NQ-UBTVQH14 ngày 22/10/2019 của UBTVQH về “một số nhiệm vụ và giải pháp đẩy mạnh việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách nhà nước” yêu cầu Chính phủ rà soát, đánh giá hiệu quả hoạt động của các quỹ tài chính của một số luật.

Phó Chủ tịch Thường trực QH Trần Thanh Mẫn điều hành nội dung phiên họp.

Trong thực tế, khi thông qua một số luật, QH đã bãi bỏ một số quỹ được lập theo các luật chuyên ngành như Quỹ hỗ trợ, điều trị, chăm sóc người nhiễm HIV, Quỹ hỗ trợ khám chữa bệnh, Quỹ phòng, chống tác hại rượu bia. Đề nghị tiếp tục cân nhắc về việc thành lập Quỹ bảo tồn di sản văn hóa.

Đa dạng hóa nguồn lực cho bảo tồn, phát triển văn hóa

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch QH Vương Đình Huệ cho rằng việc sửa đổi căn bản Luật Di sản văn hóa là phù hợp. Dự án Luật được soạn thảo công phu, nghiêm túc, nội dung đã cơ bản thể chế hóa chủ trương của Đảng về văn hóa nói chung, di sản văn hóa nói riêng.

Khẳng định dự án Luật đủ điều kiện trình QH tại Kỳ họp thứ 7 tới, Chủ tịch QH kỳ vọng dự án Luật khi được thông qua sẽ tạo bước thay đổi căn bản trong quản lý, phát huy giá trị di sản văn hóa.

Góp ý về chính sách của Nhà nước về di sản văn hóa, Chủ tịch QH cho rằng di sản văn hóa cần được coi là nguồn lực cho phát triển, phải được bảo tồn và phát huy. Do đó, cần rà soát mối quan hệ giữa bảo tồn và phát huy giá trị di sản trong tổng thể văn bản luật, với tinh thần kiến tạo phát triển.

Trên cơ sở đó, Chủ tịch QH đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu, xem xét bổ sung một số nội dung về chủ trương, chiến lược về công nghiệp văn hóa, thị trường văn hóa, chuyển đổi số văn hóa, số hóa di sản văn hóa, hợp tác công tư về phát triển văn hóa, kinh tế văn hóa…

Đồng thời, Chủ tịch QH cũng đề nghị rà soát lại Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư và một số thể chế chính sách đã thí điểm với một số địa phương để thiết kế trong luật nhằm thực hiện chủ trương tăng cường nguồn lực, đa dạng hóa nguồn lực cho bảo tồn, phát triển văn hóa, đẩy mạnh xã hội hóa các nguồn lực đầu tư cho bảo tồn, bảo vệ di sản văn hóa, vừa phát huy di sản văn hóa, cộng hưởng với phát triển du lịch.

Cùng với đó, nghiên cứu bổ sung một số chủ trương, chính sách đặc thù về bảo tồn phát huy di sản văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, hải đảo, di sản văn hóa quý hiếm có nguy cơ thất truyền…

Để tiếp tục hoàn thiện dự thảo luật, Chủ tịch QH đề nghị tiếp tục rà soát bảo đảm tính tương thích, đồng bộ dự thảo Luật này với các luật trong hệ thống pháp luật như Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Đất đai, Luật Tín ngưỡng tôn giáo, Luật Bảo vệ môi trường, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư…

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của QH Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh, dự thảo Luật có thêm nhiều quy định mới về phân công, phân cấp, tổ chức thực hiện. Điều này cũng sẽ ảnh hưởng, tác động đến nhu cầu nguồn lực cả về kinh phí và nguồn nhân lực khi triển khai thực hiện. Vì vậy, cần đánh giá kỹ hơn các chính sách này để bảo đảm tính khả thi.

Cho rằng dự án Luật được chuẩn bị tương đối công phu, nhưng Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của QH Hoàng Thanh Tùng đề nghị cần rà soát thêm về tính thống nhất của dự án Luật trong hệ thống pháp luật, khắc phục những vấn đề chồng chéo giữa pháp luật về di sản văn hóa với các luật khác.

Cùng với đó, ông Hoàng Thanh Tùng cũng cho biết, dự án Luật so với Luật hiện hành bổ sung khá nhiều quy định về thủ tục hành chính và điều kiện đầu tư kinh doanh nhưng một số nội dung bổ sung chưa được đánh giá tác động đầy đủ. Do đó, cần tiếp tục rà soát các thủ tục hành chính và điều kiện đầu tư kinh doanh.