Nhận định này được các chuyên gia nêu tại tọa đàm công bố Báo cáo vĩ mô quý I/2016, do Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) tổ chức chiều 12/4.
Bức tranh kinh tế kém sắc
Báo cáo của VEPR cho thấy, lần đầu tiên trong vòng 5 năm, tăng trưởng quý I thấp hơn so với mức tăng trưởng cùng kỳ năm trước. GDP chỉ tăng 5,46% trong quý I/2016, thấp hơn mức tăng 6,12% của cùng kỳ 2015. Theo TS. Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng VEPR, đây là mức tăng trưởng “gây thất vọng”, nguyên nhân được chỉ ra là do tăng trưởng công nghiệp suy yếu và sản xuất nông nghiệp khó khăn.
Theo báo cáo, tăng trưởng dịch vụ ổn định ở mức 6,13% và đóng góp 2,48 điểm phần trăm vào tăng trưởng GDP quý I, nhưng khu vực công nghiệp chı̉ tăng 6,72%, mức thấp nhất trong nhiều quý trở lại đây (tăng trưởng khu vực này các quý năm 2015 lần lượt đạt: 8,74%; 9,09%; 9,57% và 9,64%). Bên cạnh đó, khu vực nông, lâm ngư nghiệp đã suy giảm 1,23%, chủ yếu do giảm sản lượng lúa vùng ĐBSCL và cây trồng vụ đông tại miền Bắc.
Báo cáo VEPR cũng lưu ý, chỉ số PMI (chỉ số nhà quản trị mua hàng) đạt mức trung bình 50,7 điểm trong quý I, tuy vẫn trên ngưỡng 50 điểm nhưng PMI quý I vẫn thấp hơn mức trung bình 51- 53 điểm trong giai đoạn 2014 - 2915, phản ánh sự mở rộng khiêm tốn của khu vực sản xuất.
Đặc biệt, chỉ số hoạt động kinh tế VEPI - chỉ số được VEPR thử nghiệm tính toán tổng hợp dựa trên số liệu về sản lượng điện thương phẩm, kim ngạch xuất nhập khẩu, vận tải đường sắt, tăng trưởng tín dụng và PMI sản xuất - đã có một quý giảm mạnh nhất kể từ khi được đưa vào tính toán. Quý I/2015 tới nay, chỉ số này chỉ tăng xấp xỉ 4%, so với mức tăng trung bình 5,6% trong năm 2015…
Quý I đã kết thúc với bức tranh kinh tế kém sắc, tuy nhiên theo khuyến nghị của VEPR, các chính sách kinh tế cần tiếp tục hướng tới duy trì mục tiêu ổn định vĩ mô, đặc biệt cần tránh tâm lý nôn nóng trong việc đặt mục tiêu tăng trưởng cao khi bắt đầu một nhiệm kỳ Chính phủ mới.
Lạm phát có nguy cơ quay trở lại
Theo các chuyên gia VEPR, cùng với dấu hiệu suy giảm tăng trưởng, lạm phát trong nước đang đi khỏi xu hướng ổn định được duy trì trong năm 2015 khi tăng đến xấp xỉ 1% trong quý I. Cụ thể, lạm phát toàn phần đã vượt mức 1% trong tháng 2 và đạt 1,69% cuối quý. Mức tăng này phần lớn đến từ đợt điều chỉnh giá dịch vụ y tế và giáo dục đầu tháng 3.
Giá dịch vụ y tế được điều chỉnh theo Nghị định16/2015/NĐ-CP. Theo đó đến hết năm 2016, giá dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước cần tính đầy đủ chi phí tiền lương, chi phí trực tiếp (chưa tính chi phí quản lý và chi phí khấu hao tài sản cố định).
Theo tính toán của Tổng cục Thống kê, điều chỉnh giá thuốc và dịch vụ y tế khiến CPI tăng 1,27 điểm phần trăm trong tháng 3. Nhóm dịch vụ giáo dục đóng góp 0,66 điểm phần trăm do học phí tăng tại 6 tỉnh, thành theo Nghị định 86/2015/NĐ-CP. Trong khi đó, các mặt hàng còn lại đều trong chu kỳ giảm giá sau Tết, lạm phát cơ bản tiếp tục xu thế giảm từ tháng 11/2015 và đứng ở mức1,64% cuối quý I/2016. “Điều này cho thấy áp lực lạm phát trong năm 2016 sẽ đến nhiều từ nhóm các mặt hàng do Nhà nước quản lý (dịch vụ y tế và giáo dục)…” - Báo cáo lưu ý.
Báo cáo của VEPR cũng lưu ý, theo Thông tư 37/2015/TTLT–BYT–BTC của Liên Bộ Y tế - Tài chính, lần điều chỉnh tiếp theo chỉ diễn ra vào đầu quý III/2016. Mặc dù vậy, quá trình tăng học phí ở một số tỉnh có thể sẽ diễn ra, cùng với sự phục hồi của giá xăng dầu, sẽ tạo áp lực không nhỏ lên lạm phát ngay trong quý II/2016.
Nhận định về lạm phát của năm, VEPR cho rằng lạm pháp năm nay tiềm ẩn khả năng diễn biến bất thường, đặc biệt trong nửa sau của năm 2016 khi các mặt hàng y tế và giáo dục được đồng loạt điều chỉnh, giá hàng hóa thế giới phục hồi và tác động của hạn hán lên giá lương thực đạt đỉnh điểm trước khi vụ lúa hè - thu được thu hoạch vào khoảng tháng 8.
“Chúng tôi khuyến nghị các cơ quan hoạch định chính sách cần nhìn trước những rủi ro bùng phát lạm phát để kiểm soát cung tiền ở mức phù hợp…” - TS Thành phát biểu. Theo ông, kế hoạch tăng trưởng tín dụng 18-20% trong năm 2016 có thể tạo nguy cơ mất kiểm soát lạm phát như trong mấy năm gần đây.
Theo VEPR, tăng trưởng tín dụng quý I đạt 1,54%, tuy thấp về giá trị tuyệt đối do ảnh hưởng của Tết Nguyên đán nhưng vẫn cao hơn đáng kể mức cùng kỳ các năm liền trước: 0,57% (2014) và 1,25% (2015).
Đáng chú ý, nhu cầu huy động đang tăng cao trên thị trường đẩy mặt bằng lãi suất tăng cao, cả trên thị trường vốn vay và thị trường liên ngân hàng. Lãi suất huy động khách hàng cá nhân tại hầu hết các ngân hàng đều tiệm cận mức trần 5,5%/năm. Trong khi đó, tính theo trung bình trượt, lãi suất liên ngân hàng từ cuối năm 2015 tới nay cao hơn khoảng 1-2 điểm phần trăm so với giai đoạn 2014-2015.
