Như tin đã đăng trên Pháp luật Việt Nam - phapluatplus.vn, sau khi xét xử sơ thẩm, các bị cáo đều có Đơn kháng cáo kêu oan và 74 hộ dân là Người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến việc bồi thường, hỗ trợ về đất và các tài sản có trên đất để thực hiện Dự án xây dựng Khu công nghiệp Nhân Cơ (Dự án KCN Nhân Cơ) đều có Đơn kháng cáo (trong đó có 19 hộ dân kháng cáo đúng hạn được chấp nhận).
Do tính chất phức tạp của vụ án nên nhiều lần Tòa án nhân dân cấp cao tại TP.Hồ Chí Minh đã phải hoãn và tạm dừng phiên tòa để yêu cầu UBND huyện Đắk R’Lấp cung cấp thêm tài liệu, chứng cứ.
Ngày 25/7/2024, TAND Cấp cao tại TP Hồ Chí Minh tiếp tục phiên tòa xét xử phúc thẩm đối với 07 bị cáo Lê Mai Toản (SN 1972), Phan Văn Thời (SN 1988), Lê Văn A (SN 1972), Nguyễn Ngọc Hiệp (SN 1982), Nguyễn Văn Thành (SN 1975), Phan Văn Dũng (SN 1968) và Lê Văn Ngà (SN 1990) bị buộc tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”; các bị cáo nguyên là lãnh đạo UBND huyện Đắk R’Lấp, UBND xã Nhân Cơ và các Cơ quan chức năng của huyện Đắk R’Lấp, tỉnh Đắk Nông. Các bị cáo này tham gia trong quá trình xét duyệt bồi thường, hỗ trợ về đất và tài sản có trên đất cho các hộ dân để thực hiện Dự án KCN Nhân Cơ.
Tại bản án hình sự sơ thẩm số 01/2023/HS-ST ngày 10/02/2023, Hội đồng xét xử (HĐXX) sơ thẩm TAND tỉnh Đắk Nông đã tuyên phạt 07 bị cáo từ 02 năm đến 3 năm 6 tháng tù; đồng thời còn tuyên buộc 74 hộ dân trả lại Nhà nước số tiền 8.987.315.542 đồng đã được bồi thường,hỗ trợ thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện Dự án KCN Nhân Cơ và tuyên trả lại cho các bị cáo số tiền mà các bị cáo đã nộp thay cho UBND huyện Đắk R’Lấp vào tài khoản tạm giữ của Thanh tra tỉnh Đắk Nông.
Tại phiên tòa phúc thẩm ngày 25/7/2024, Đại diện VKSND cấp cao tại TP.Hồ Chí Minh giữ quyền công tố đề nghị HĐXX – TAND Cấp cao tại TP.Hồ Chí Minh tuyên hủy Bản án hình sự sơ thẩm số 01/2023/HS-ST ngày 10/02/2023của TAND tỉnh Đắk Nông.
Do vụ án phức tạp, liên quan đến nhiều tổ chức, cá nhân, trong đó có 74 hộ dân bị thu hồi đất để thực hiện Dự án KCN Nhân Cơ bị buộc phải trả lại số tiền đã nhận về bồi thường, hỗ trợ về đất và tài sản có trên đất, nên HĐXX đã nghị án kéo dài.
Các Luật sư bào chữa cho các bị cáo đã viện dẫn vào các quy định của pháp luật về đất đai và cho rằng các bị cáo không phạm tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” như Tòa án cấp sơ thẩm đã tuyên.
Các hộ dân có liên quan và Luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho họ đều đề nghị HĐXX phúc thẩm xem xét việc Nhà nước bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện Dự án KCN Nhân Cơ mặc dù các hộ dân bị thiệt thòi do chỉ được hỗ trợ 50% mà không được bồi thường 100% giá trị tài sản có trên đất bị tháo dỡ để giải phóng mặt bằng giao đất cho Nhà nước thực hiện Dự án.
Tuy nhiên, vì lợi ích chung nên việc hỗ trợ 50% họ chấp nhận. Do vậy, cấp sơ thẩm buộc 74 hộ dân trả lại số tiền họ đã nhận bồi thường, hỗ trợ là không đúng và đề nghị HĐXX phúc thẩm xem xét.
Trao đổi với pv báo Pháp luật Việt Nam về vụ án hình sự nêu trên, ông Nguyễn Châu Hoan (nguyên thẩm phán TAND Tối cao) cho hay:
"Ngày 01/8/2024, HĐXX phúc thẩm đã nhận định: Cấp sơ thẩm quy kết các bị cáo thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng trong việc bồi thường, hỗ trợ cho 74 hộ dân có đất bị thu hồi để thực hiện Dự án KCN Nhân Cơ, làm thiệt hại của Nhà nước số tiền 8.987.315.542 đồng (trong đó bồi thường, hỗ trợ về đất cho 34 hộ dân với số tiền là 1.833.635.400 đồng; hỗ trợ 50% giá trị nhà ở và các công trình phục vụ sinh hoạt trên đất cho 40 hộ dân, với số tiền là 7.153.680.142 đồng). Tuy nhiên, đối với việc xác định thiệt hại trong việc bồi thường, hỗ trợ thiệt hại về đất cho 34 hộ dân có đất bị thu hồi để thực hiện Dự án KCN Nhân Cơ: Căn cứ vào các tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án và các tài liệu, chứng cứ mới thu thập do UBND huyện Đắk R’Lấp cung cấp theo yêu cầu của Tòa án, thấy rằng các bản đồ được đo vẽ, chụp ảnh qua vệ tinh qua các thời điểm có sự sai khác, chênh lệch và không thống nhất với nhau (Như bản đồ đo vẽ năm 2001 đã thể hiện một số hộ dân đang sử dụng đất tại các thửa đất không nằm trên suối hồ, nhưng tại bản đồ đo vẽ được phê duyệt năm 2017 thì các thửa đất này của các hộ dân lại thể hiện nằm trên suối, hồ…).
Việc các cơ quan tiến hành tố tụng cấp sơ thẩm không điều tra xác minh làm rõ các tài liệu trên nên chưa đủ căn cứ để xác định đất của 34 hộ dân là đất chồng lấn suối, hồ tự nhiên như cấp sơ thẩm đã quy kết.
Mặt khác, sau khi khởi tố vụ án, khởi tố bị can, các Cơ quan tiến hành tố tụng cấp sơ thẩm đã không thực hiện việc điều tra, xác minh làm rõ nguồn gốc, quá trình sử dụng đất của từng hộ dân; không xem xét, đối chiếu với quy định của pháp luật về đất đai để xác định đất của từng hộ dân có phải là đất lấn chiếm hay không, có đủ điều kiện được bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án KCN Nhân Cơ hay không…?
Đây là nội dung rất quan trọng, liên quan, ảnh hưởng trực tiếp đến các bị cáo có phạm tội hay không? Ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của 34 hộ dân và các đương sự khác trong vụ án. Do vậy, không đủ căn cứ để xác định các bị cáo phạm tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” làm thiệt hại đối với Nhà nước với số tiền 1.833.635.400 đồng do bồi thường không đúng cho 34 hộ dân…” - ông Hoan phân tích.
Cũng theo ông Hoan: Trong quá trình giải quyết vụ án, các Cơ quan tiến hành tố tụng cấp sơ thẩm căn cứ vào Kết luận của Thanh tra tỉnh Đắk Nông, căn cứ vào quy định tại Điều 14 Quyết định số 07/2015//QĐ-UBND ngày 29/01/2015 của UBND tỉnh Đắk Nông để lấy mốcngày 26/6/2013 là thời điểmcông bố Quy hoạch chi tiết 1/500 Dự án KCN Nhân Cơ (Quyết định này do không phù hơp với quy định của pháp luật, nên đã bị thay thế bằng Quyết định số 03/2021/QĐ-UBND ngày 22/01/2021 của UBND tỉnh Đắk Nông). Từ đó cho rằng các bị cáo trong vụ án đã phê duyệt bồi thường hỗ trợ thiệt hại về nhà ở, các công trình xây dựng phục vụ sinh hoạt trên đất cho 40 hộ dân đã sửa chữa, xây dựng sau thời điểm ngày 26/6/2013 (là công bố quy hoạch chi tiết 1/500 Dự án KCN Nhân Cơ) không đúng, gây thiệt hại cho Ngân sách Nhà nước số tiền 7.153.680.142 đồng.
Việc quy kết cho các bị cáo như trên là không phù hợp với quy định của Luật đất đai. Lẽ ra, trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, các cơ quan tiến hành tố tụng nhận thấy quy định tại Điều 14 Quyết định số 07/QĐ-UBND ngày 29/01/2015 của UBND tỉnh Đắk Nông trái với quy định tại khoản 2 Điều 92 Luật đất đai năm 2013 thì phải áp dụng quy định tại khoản 2, Điều 156 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật để lấy mốc ngày 29/7/2015 là thời điểm công bố Thông báo thu hồi đất theo Văn bản số 291/TB-UBND ngay 20/7/2015 của UBND huyện Đắk Nông để làm căn cứ xác định việc bồi thường, hỗ trợ tài sản trên đất bị thu hồi mới đúng pháp luật.
Mặt khác, sau khi công bố quy hoach xây dựng chi tiết 1/500 Dự án KCN Nhân Cơ vào ngày 26/6/2013 thì đến ngày 27/12/2013, UBND tỉnh Đắk Nông lại ban hành Văn bản số 5793/QĐ-UB với nội dung thông báo tạm dừng thực hiện Dự án do không bố trí được nguồn vốn. Do vậy, các hộ dân có đất nằm trong quy hoạch không thể biết Dự án bị tạm dừng đến thời gian nào, bao giờ dự án mới tiếp tục thực hiện và bao giờ mới được bồi thường.
Cũng căn cứ vào các tài liệu có trong hồ sơ vụ án thì các tài sản trên đất như nhà cửa, các công trình phục vụ sinh hoạt trên đất bị thu hồi của 40 hộ dân đều được sửa chữa, xây dựng trước ngày 29/7/2015 nên khi Nhà nước thu hồi đất thì các tài sản trên đất của 40 hộ dân phải được bồi thường theo quy định của pháp luật.
Tại các Bản án hành chính của TAND Cấp cao tại TP.Hồ Chí Minh, của TAND tỉnh Đắk Nông đều đã có hiệu lực pháp luật và đều khẳng định với nội dung việc bồi thường, hỗ trợ về đất và các tài sản trên đất cho các hộ dân khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện Dự án KCN Nhân Cơ là có căn cứ, đúng pháp luật.
Từ các căn cứ nêu trên, HĐXX – TAND Cấp cao tại TP.Hồ Chí Minh chấp nhận đề nghị của Đại diện VKSND Cấp cao, chấp nhận một phần kháng cáo của các bị cáo và các hộ dân là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, tuyên: Hủy bản án hình sự sơ thẩm số 01/2023/HS-ST ngày 10/02/2023 của TAND tỉnh Đắk Nông; giao hồ sơ cho VKSND tỉnh Đắk Nông điều tra lại vụ án theo đúng quy định của pháp luật.
Từ kết quả giải quyết vụ án như trên, ông Nguyễn Châu Hoan nêu quan điểm: “Rất mong các cơ quan tiến hành tố tụng cấp sơ thẩm tiếp tục giải quyết lại vụ án đúng pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự trong vụ án, tạo được niềm tin yêu của người dân vào công lý .
Pháp luật Việt Nam sẽ tiếp tục đưa tin kết quả giải quyết sau khi vụ án được VKSND tỉnh Đắk Nông điều tra lại theo quy định của pháp luật.
