Tại sao vụ chìm tàu Dìn Ký "rơi vào im lặng"?

Vụ chìm tàu Dìn Ký trên sông Sài Gòn ở Thuận An, tỉnh Bình Dương làm 16 người chết gây ồn ào dư luận, một ngày sau đó, Cơ quan Điều tra đã khởi tố vụ án. Tuy nhiên, đến nay đã gần 28 tháng, vụ án vẫn không được đưa ra xét xử vì đã tạm đình chỉ điều tra. Câu hỏi đặt ra là là một vụ án chìm tàu đau thương như thế tại sao lại bị rơi vào sự im lặng, nguyên nhân do đâu?

Lý do mà mà Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an tỉnh Bình Dương và Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Bình Dương lý giải cho việc đã 27 tháng kể từ khi khởi tố vụ án vẫn chưa kết thúc điều tra, đưa ra xét xử là do: phải chờ từ phía Trung Quốc.

Vụ án chìm tàu có bị chìm?

Ba tháng sau vụ chìm tầu, nhà hàng Dìn Ký Cầu Ngang đã hoạt động trở lại bình thường. Các cơ quan tiến hành tố tụng như Công an và Viện Kiểm sát tỉnh Bình Dương cho biết vụ án đã xếp hồ sơ đình chỉ điều tra từ ngày 30/5/2012. Phía nhà hàng Dìn Ký Cầu Ngang cũng đã dành một số tiền lớn lo mai táng và bồi thường cho gia đình các nạn nhân xấu số.

Hiện trường vụ án tàu Dìn Ký

Về phần mình, ông chủ nhà hàng đã xin lỗi các nạn nhân và cho biết: “Căn cứ vào kết quả điều tra của Cơ quan Công an, nếu có hướng xử lý như thế nào thì chúng tôi cũng sẽ chấp hành”.

Hồ sơ của Viện Kiểm sát tỉnh Bình Dương cho biết, vào ngày 21/5/2011, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an tỉnh Bình Dương đã ra quyết định khởi tố vụ án về hành vi “Vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường thủy và điều động hoặc giao cho người không có đủ điều kiện điều khiển các phương tiện giao thông đường thủy”; đồng thời thực thi lệnh bắt khẩn cấp đối với Nguyễn Văn Đức (lái tàu) và Lao Văn Quang (nhân viên quản lý nhà hàng) để điều tra.

Đến ngày 29/5/2011, Cơ quan Cảnh sát Điều tra Công an tỉnh Bình Dương ra quyết định khởi tố bị can Nguyễn Văn Đức và Lao Văn Quang với tội danh như đã nêu trên với sự phê chuẩn của Viện kiểm sát tỉnh. Sau đó, Viện Kiện kiểm sát tỉnh Bình Dương đã hai lần ra quyết định gia hạn thời hạn điều tra hình sự của vụ án và lệnh tạm giam với Lao Văn Quang và Nguyễn Văn Đức.

Tuy nhiên, những quyết định gia hạn trên vẫn không đủ thời gian để kết thúc điều tra. Một năm sau vụ chìm tàu, ngày 30/5/2012, Cơ quan Điều tra đã ra quyết định tạm đình chỉ vụ án, trả tự do cho Đức và Quang. Cơ quan này còn cho biết việc thả người này không kèm theo biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú.

Trả lời báo chí về câu hỏi nếu bị can bỏ trốn trong khi vụ án vẫn được tiếp tục thì việc thả người sẽ ảnh hưởng như thế nào, phía Cơ quan Điều tra cho biết, khi nào phục hồi điều tra sẽ triệu tập hai bị can trở lại; nếu bỏ trốn thì truy nã.

Nói về lý do đình chỉ vụ án, đại tá Trần Văn Chính, phó Thủ trưởng Cơ quan Điều tra Công an tỉnh Bình Dương cho biết, trong số 16 nạn nhân trong vụ chìm tàu có bốn người Trung Quốc gồm: Jiang Li, Zhuo Ying Hua, Guo De Cai và Guo Dong Hui.

Do Dìn Ký chưa thỏa thuận được phần dân sự với cả bốn nạn nhân nên ngày 26/12/2011, Cơ quan Cảnh sát Điều tra đã thực hiện các thủ tục ủy thác tư pháp gửi đến Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao Trung Quốc ủy thác tư pháp yêu cầu dân sự trong vụ án hình sự đối với đại diện các bị hại. Tuy nhiên, cho đến khi tạm đình chỉ điều tra, các cơ quan tố tụng của Bình Dương vẫn không nhận được kết quả ủy thác tư pháp.

Gần ba tháng  sau khi vụ án đã tạm đình chỉ điều tra, Cơ quan Điều tra mới nhận được bản fax kết quả ủy thác tư pháp của Jiang Li, Zhuo Ying Hua, hai nạn nhân còn lại vẫn chưa có. Nhưng ngay cả hai kết quả ủy thác tư pháp này cũng không có giá trị pháp lý vì phía Trung Quốc không cung cấp bản chính mà chỉ là bản fax, tương tự như bản photocopy. Vì thế vụ án đi vào ngõ cụt.

Xử Hình sự trước hay tiếp tục chờ?

Theo Cơ quan Điều tra, “đến khi nào có kết quả ủy thác của cả bốn nạn nhân Trung Quốc thì vụ án sẽ được tiếp tục điều tra”. Một câu hỏi nữa đặt ra là tại sao không tách phần dân sự và hình sự trong vụ án này thành vụ án khác nhau để dễ dàng điều tra xét xử.

Còn nếu để như hiện nay thì phụ thuộc hoàn toàn vào kết quả ủy thác tư pháp từ phía Trung Quốc. Người trực tiếp điều tra vụ án cho rằng: “Quy trình tố tụng là phải làm tròn trịa, không chỉ phần dân sự mà còn phải xem phía bị hại có kiến nghị gì về phần hình sự. Do đó không tách phần dân sự và hình sự trong vụ việc này được”.

Ngược lại, ông Nguyễn Văn Nhiều, phó Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Bình Dương, cho rằng, việc tách phần dân sự và hình sự để xét xử là không có gì trái luật. Tuy nhiên, quan điểm của các cơ quan tố tụng là vẫn phải chờ kết quả ủy thác tư pháp, còn bao lâu nữa vụ án mới được đưa ra xét xử thì không thể trả lời được”.

Về vấn đề tách hay không tách phần dân sự và hình sự trong vụ án ra để tiến hành xét xử, cũng có luật sư cho rằng: “Việc giải quyết vấn đề dân sự trong vụ án hình sự được tiến hành cùng với việc giải quyết vụ án hình sự”.

Bởi lẽ, để giải quyết trong cùng vụ án thì khi truy tố người có hành vi phạm tội, hồ sơ phải làm rõ vấn đề thiệt hại và xác định tư cách của những người tham gia tố tụng trong vụ án từ giai đoạn điều tra; họ phải được nghe giải thích về tư cách người tham gia tố tụng trong vụ án hình sự, về nguyên tắc bồi thường thiệt hại theo quy định của Bộ luật Dân sự là bồi thường toàn bộ; các thiệt hại được xem xét là thiệt hại do tài sản bị xâm hại; thiệt hại do tính mạng bị xâm hại, thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm để họ có thể đặt ra yêu cầu hoặc thỏa thuận về mức và hình thức, phương thức bồi thường vì quyền tự định đoạt của đương sự là quan trọng.

Ngược lại, luật sư Nguyễn Hoàng Minh, Đoàn luật sư TP.HCM cho rằng cơ quan tiến hành tố tụng có thể tách phần hình sự để tiến hành xét xử riêng mà không cần phải chờ phía Trung Quốc rồi mới xét xử.

Theo Luật sư Minh, trong vụ án tang thương này, liên quan đến cái chết của 16 nạn nhân trong vụ chìm tàu, ngoài việc bồi thường về mặt dân sự dù có đạt được thỏa thuận hay không thì phần trách nhiệm hình sự vẫn phải được các cơ quan tố tụng tiến hành các bước theo đúng thẩm quyền.

Đối với việc Cơ quan Điều tra Công an tỉnh Bình Dương cho rằng do chưa nhận được kết quả ủy thác tư pháp về mặt dân sự với bốn nạn nhân mang quốc tịch Trung Quốc nên chưa phục hồi điều tra là không hiểu đúng bản chất của luật tố tụng. Luật sư Minh viện dẫn, Hiệp định tương trợ tư pháp được ký kết ngày 19/10/1998 giữa Bộ Tư pháp Việt Nam và Bộ Tư pháp nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, ngoài phần tương trợ tư pháp về hình sự còn bao gồm các vấn đề khác về dân sự.

Do đó, khi nhận được yêu cầu ủy thác Viện Kiệm sát Nhân dân Tối cao hoặc Bộ Tư pháp của bên yêu cầu ủy thác gửi tới thì bên nhận ủy thác phải gửi kết quả thông tin ủy thác tư pháp bằng bản dịch có công chứng sang ngôn ngữ mà bên yêu cầu ủy thác yêu cầu hoặc bằng tiếng Anh.

Từ đó, Luật sư Minh cho rằng  trong trường hợp cụ thể của vụ án này dù phía Trung Quốc không gửi được kết quả ủy thác tư pháp thì vẫn phải xét xử phần hình sự theo Luật tố Tụng Hình sự Việt Nam. Khi nào có kết quả ủy thác tư pháp được chuyển từ Trung Quốc sang thì sẽ xét xử phần dân sự.

Tại Điều 28 Bộ luật Tố tụng Hình sự quy định về trường hợp vụ án hình sự phải giải quyết vấn đề bồi thường, bồi hoàn mà chưa có điều kiện chứng minh và không ảnh hưởng đến việc giải quyết vụ án hình sự thì có thể tách ra để giải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự. Như vậy trách nhiệm dân sự trong vụ án hình sự có thể xét xử riêng, không nhất thiết phải vì phần trách nhiệm dân sự mà không xét xử vụ án hình sự.

Minh Nghĩa – Đăng Đạt