Sửa Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt: Cân nhắc phương pháp tính thuế hỗn hợp

Thực hiện Kế hoạch 81/KH-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ Tài chính đang tiến hành sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) nhằm giải quyết những bất cập phát sinh; khuyến khích chuyển đổi nhập khẩu, sản xuất, sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường và hạn chế tiêu dùng hàng hóa có hại cho sức khỏe.

Tại Nghị quyết 115/NQ-CP về phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật trong tháng 7/2023, Chính phủ đã giao Bộ Tài chính hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Thuế TTĐB (sửa đổi), gửi Bộ Tư pháp trước để tổng hợp vào đề nghị của Chính phủ bổ sung Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2024 của Quốc hội; trình Quốc hội cho ý kiến luật này tại Kỳ họp thứ 7 (tháng 5/2024) và thông qua tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024).

Tại Tọa đàm “Góp ý xây dựng dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi)” do báo Đại biểu Nhân dân tổ chức chiều 27/12, các diễn giả khẳng định, từ năm 2008 đến nay, Luật Thuế TTĐB qua 4 lần được sửa đổi, bổ sung đã đi vào cuộc sống và tác động tích cực đến nhiều mặt kinh tế - xã hội.

“Dù còn một số hạn chế nhất định song có thể nói Luật Thuế TTĐB không chỉ đóng góp cho nguồn thu cho NSNN mà còn là công cụ chính sách hiệu quả để định hướng sản xuất và tiêu dùng của xã hội” - bà Nguyễn Thị Mai Phương , Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội nhận xét.

Bà Nguyễn Thị Mai Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội và PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế tại Tọa đàm.

Tại Nghị quyết 115/NQ-CP về phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật trong tháng 7/2023, Chính phủ đã cơ bản thống nhất với 7 nhóm chính sách khi xây dựng Luật Thuế TTĐB (sửa đổi). Đó là hoàn thiện các quy định về: Đối tượng chịu thuế TTĐB; Đối tượng không chịu thuế TTĐB; Căn cứ tính thuế; Giá tính thuế; Thuế suất; Hoàn thuế TTĐB và hoàn thiện quy định về điều khoản thi hành.

Đối với chính sách hoàn thiện quy định về căn cứ tính thuế và thuế suất thuế TTĐB, Chính phủ đề nghị Bộ Tài chính xây dựng phương pháp tính thuế hỗn hợp (thuế suất theo tỷ lệ phần trăm và mức thuế tuyệt đối) đối với rượu, bia theo Chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030 của Thủ tướng Chính phủ, phù hợp với xu hướng cải cách thuế của quốc tế; Xây dựng giải pháp điều chỉnh tăng thuế suất thuế TTĐB với rượu, bia, thuốc lá ở mức thuế suất phù hợp, theo lộ trình trên cơ sở bảo đảm mục tiêu thuế TTĐB góp phần định hướng sản xuất, hạn chế sử dụng các sản phẩm không có lợi cho sức khỏe.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam.

Theo PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế, mô hình thuế hỗn hợp, tức là kết hợp giữa thuế tương đối và thuế tuyệt đối, ngày càng được nhiều quốc gia áp dụng. Năm 2008 chỉ có 55 quốc gia áp dụng thuế hỗn hợp đã tăng lên 62 quốc gia vào năm 2018. Trong ASEAN, có Thái Lan, Malaysia và Philippines đã triển khai mô hình thuế hỗn hợp với một số danh mục đồ uống có cồn.

“Không phải ngẫu nhiên các nước phát triển áp dụng mô hình thuế hỗn hợp. Chúng tôi đã có một số nghiên cứu về vấn đề này và kết quả nghiên cứu cho thấy đã đến lúc Việt Nam áp dụng thuế hỗn hợp với đồ uống có cồn thay cho thuế tương đối hiện nay. Vấn đề quan trọng là điều kiện và cách thức triển khai cụ thể như thế nào” - TS. Đặng Thị Thu Hoài, Trưởng ban Nghiên cứu ngành và lĩnh vực (CIEM) bày tỏ quan điểm.

Chia sẻ kết quả nghiên cứu của CIEM về hiệu quả của thuế hỗn hợp, bà Hoài cho biết, áp dụng phương pháp thuế hỗn hợp sẽ khiến giá sản phẩm rượu ở phân khúc cao cấp rẻ hơn tương đối so với chính nó nếu áp thuế tương đối.

TS. Đặng Thị Thu Hoài, Trưởng ban Nghiên cứu ngành và lĩnh vực (CIEM)

“Như vậy, người tiêu dùng (NTD) sẽ chuyển sang sử dụng nhóm sản phẩm đồ uống có cồn với chất lượng tốt hơn, hạn chế việc sử dụng các sản phẩm rẻ tiền, không rõ nguồn gốc, không bảo đảm chất lượng an toàn thực phẩm… và do đó tăng thêm nguồn thu NSNN từ khu vực đồ uống có cồn chính thức…” - bà Hoài phân tích.

Đồng thời cho biết, kết quả ước lượng cho thấy, thuế hỗn hợp giúp tăng thu NSNN khoảng 25% so với thuế tương đối.

Cũng đã nghiên cứu về tính khả thi của mô hình thuế hỗn hợp đối với thuế TTĐB ở Việt Nam, bà Đặng Ngọc Hương, Tiểu ban Rượu vang và rượu mạnh, Hiệp hội DN châu Âu tại Việt Nam (Eurocham) cho biết, trước đây, phương pháp thuế tương đối là phù hợp với Việt Nam, vì ưu điểm là tự động điều chỉnh theo lạm phát, giảm thiểu việc điều chỉnh thuế thường xuyên, thuận lợi cho việc thu và quản lý thuế.

Tuy nhiên, thuế tương đối không mang lại hiệu quả mong muốn trong việc giảm tiêu thụ sản phẩm và có thể hướng NTD đến việc tiêu thụ các sản phẩm chất lượng thấp, bất hợp pháp.

“Có thể thấy lượng tiêu thụ cồn của Việt Nam vẫn tăng lên và tới 57% đồ uống có cồn ở Việt Nam là thuộc khu vực phi chính thức” - bà Hương thông tin

Theo đại diện Eurocham, thuế TTĐB hướng đến ba mục tiêu: Sức khỏe NTD; NSNN; Bảo đảm công bằng giữa các DN.

“Tùy việc đặt mục tiêu cao hơn để Việt Nam lựa chọn mô hình thuế phù hợp. Để bảo đảm sức khỏe NTD thì thuế tuyệt đối là tốt nhất, nhưng với điều kiện của Việt Nam thì chưa nên áp dụng vì có thể gây khó khăn cho DN nội địa.” - bà Hương bày tỏ quan điểm, đồng thời cho rằng, chúng ta cần một bước chuyển, đó là mô hình thuế hỗn hợp và “mô hình này khả thi trong điều kiện hiện nay của Việt Nam.

Bà Đặng Ngọc Hương, Tiểu ban Rượu vang và rượu mạnh (Eurocham)

Dẫn trường hợp Philippines khi chuyển sang áp dụng thuế hỗn hợp gặp một số khó khăn, song bà Hương cho biết, nước này đã giảm được lượng tiêu thụ cồn của người dân, đồng thời giải quyết được vấn đề công bằng giữa sản phẩm quốc nội và sản phẩm nhập khẩu.

Dưới góc nhìn của người có 50 năm kinh nghiệm làm trong ngành thuế, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam, chia sẻ: Xu hướng áp dụng thuế hỗn hợp với đồ uống có cồn đã rõ, bởi đây là phương pháp tiên tiến của thế giới.

Hơn nữa, Quyết định 508/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược Cải cách hệ thống thuế đến năm 20230 đã yêu cầu nghiên cứu áp dụng kết hợp giữa thuế suất theo tỷ lệ và mức thuế tuyệt đối đối với một số hàng hóa, dịch vụ chịu thuế TTĐB; và mới đây, Nghị quyết 115/NQ-CP của Chính phủ đã định hướng vấn đề này.

“Tuy nhiên, việc áp dụng thuế hỗn hợp phải có lộ trình cụ thể và công khai để DN có sự chuẩn bị tốt nhất…” - bà Cúc lưu ý.