Sửa đổi Luật Hợp tác xã: Nhiều chính sách ưu đãi vượt trội

Tăng tính linh hoạt cho hợp tác xã

Tại Hội thảo công bố nghiên cứu “Một số vấn đề kinh tế cần cân nhắc trong Dự thảo Luật HTX” do Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chiến lược Việt Nam (VESS) tổ chức mới đây, PGS.TS. Nguyễn Đức Thành, Giám đốc, VESS cho biết, mục tiêu chính của Luật HTX 2012 (có hiệu lực từ 1/7/2013) là khuyến khích loại hình hợp tác giữa người lao động, nâng cao vị thế người lao động và hiệu quả kinh tế - xã hội thông qua sự hợp tác tự nguyện giữa các cá nhân, thoát ly dần khỏi mô hình HTX truyền thống, không còn phù hợp.

Theo Giám đốc VESS, trong gần một thập kỷ tồn tại, việc thực thi Luật HTX đã bộc lộ nhiều hạn chế, cho thấy khu vực này vẫn chưa phát triển đúng tiềm năng đáp ứng nhu cầu chính đáng của người lao động cũng như loại hình kinh doanh - sản xuất phù hợp với phương thức hợp tác bình đẳng này. Thêm vào đó, xuất hiện thực tế là nhiều cá nhân, tổ chức đã lợi dụng chính sách ưu đãi của Nhà nước đối với loại hình HTX, núp bóng HTX để trục lợi.

“Dự thảo Luật HTX 2023 đã tăng tính linh hoạt của khu vực HTX như gia nhập thị trường thuận tiện hơn, được ưu đãi chính sách rõ ràng hơn, đặc biệt chính sách thuế, cơ chế tổ chức và hoạt động chi tiết hơn… Tuy nhiên, có một số vấn đề cần cân nhắc” - Giám đốc VESS lưu ý.

Ưu đãi kịch khung

Vấn đề được nhiều ý kiến quan tâm chính là chính sách ưu đãi về thuế, phí và lệ phí đối với HTX. Cụ thể, so với Luật hiện hành, Điều 22 Dự thảo quy định: “Tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX được hưởng mức ưu đãi thuế, ưu đãi phí và lệ phí cao nhất trong cùng lĩnh vực, ngành, nghề và địa bàn theo pháp luật về thuế, phí và lệ phí”.

Không những thế, tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX được miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) theo quy định pháp luật về thuế TNDN đối với: Thu nhập từ giao dịch nội bộ của HTX, Liên hiệp HTX; Thu nhập của tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX khi hoạt động tham gia liên kết với cá nhân, tổ chức khác hình thành chuỗi giá trị, cụm liên kết ngành, gắn với kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức vì mục tiêu phát triển bền vững.

Ngoài ra, tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX còn được ưu đãi như: Miễn thuế TNDN đối với phần thu nhập hình thành quỹ chung không chia, phần thu nhập hình thành tài sản chung không chia của HTX, liên hiệp HTX theo quy định của pháp luật về thuế TNDN; Miễn, giảm lệ phí trước bạ đối với cá nhân, tổ chức khi chuyển quyền sử dụng đất, chuyển quyền sở hữu tài sản góp vốn vào HTX, liên hiệp HTX theo quy định pháp luật về phí và lệ phí.

“Với những chính sách ưu đãi vượt trội này, vấn đề đặt ra là làm thế nào phòng tránh/ngăn chặn khuynh hướng lợi dụng chính sách ưu đãi cho khu vực kinh tế tập thể (HTX) để trục lợi…” - TS Nguyễn Đức Thành băn khoăn.

Ngoài ra, một vấn đề theo các chuyên gia VESS đề nghị cân nhắc là phân phối thu nhập. Theo Dự thảo Luật HTX 2023, thu nhập từ giao dịch nội bộ còn lại sau khi đã trích lập các quỹ được phân phối cho thành viên chính thức, thành viên liên kết góp vốn theo trình tự: Tối thiểu 51% thu nhập từ giao dịch nội bộ còn lại được phân phối cho thành viên chính thức theo mức độ sử dụng sản phẩm, dịch vụ và mức độ góp sức lao động; Phần còn lại được phân phối theo tỷ lệ phần vốn góp cho thành viên chính thức và thành viên liên kết góp vốn.

Với quy định ấn định đó, khuynh hướng phân phối theo vốn lấn át phân phối theo lao động, làm lu mờ bản chất của HTX. Ngoài ra, VESS cũng cho rằng việc kiểm toán định kỳ, thực hành dân chủ trong các tổ chức thuộc khu vực kinh tế tập thể cần được tôn trọng và phát huy, tránh sự kiểm soát hoặc áp đặt từ Nhà nước (chính quyền địa phương hoặc các tổ chức đại diện).