Cần một số quy định cụ thể hơn để thuận lợi trong quá trình thi hành Luật
Tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 44, sáng 26/4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành (VBQPPL).
Trình bày Tờ trình tóm tắt dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành VBQPPL, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh cho biết, việc xây dựng Luật nhằm thể chế hóa đầy đủ quan điểm chỉ đạo của Đảng, Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, định hướng sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương về tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị (Mặt trận Tổ quốc Việt Nam) và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã). Thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và hoàn thiện hơn nữa các quy định trong xây dựng, ban hành VBQPPL. Một số quy định của Luật Ban hành VBQPPL cần được quy định cụ thể hơn để thuận lợi trong quá trình triển khai thi hành Luật.
Theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp, mục đích ban hành Luật là sửa đổi, bổ sung một số quy định của Luật Ban hành VBQPPL để bảo đảm thống nhất với việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương (thay thế); yêu cầu thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo động lực cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước, tạo thuận lợi hơn nữa trong quá trình xây dựng, ban hành VBQPPL. Việc xây dựng dự án Luật nhằm thể chế hóa đầy đủ quan điểm chỉ đạo của Đảng, Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, định hướng sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp, dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (thay thế) về tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị (Mặt trận Tổ quốc Việt Nam) và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã). Thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ,đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và hoàn thiện hơn nữa các quy định trong xây dựng, ban hành VBQPPL.
Cụ thể, dự thảo Luật bỏ thẩm quyền ban hành VBQPPL của HĐND, UBND cấp huyện thay thế bằng thẩm quyền ban hành VBQPPL của HĐND, UBND cấp xã; sửa đổi quy định HĐND cấp tỉnh ban hành nghị quyết để quy định về chính sách, biện pháp nhằm phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách, quốc phòng, an ninh ở địa phương… Ngoài ra, về việc bổ sung nội dung phân cấp, sẽ nghiên cứu để quy định phù hợp với Luật Tổ chức chính quyền địa phương được sửa đổi trong Kỳ họp thứ 9 sắp tới.
Để tạo thuận lợi cho việc ban hành luật, nghị quyết ngay tại kỳ họp Quốc hội đang diễn ra hoặc kỳ họp gần nhất trong trường hợp cấp bách nhằm giải quyết những vấn đề phát sinh từ thực tiễn mà chưa có trong Chương trình lập pháp hằng năm, dự thảo Luật quy định cơ quan trình được áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn để xây dựng dự án, dự thảo. Cơ quan trình trình dự án, dự thảo để Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét cho ý kiến đồng thời quyết định bổ sung vào dự kiến chương trình kỳ họp Quốc hội, trình Quốc hội xem xét, thông qua. Đồng thời quy định dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thuộc trường hợp phải thực hiện quy trình chính sách thì không phải thực hiện quy trình xây dựng chính sách, nhưng phải đánh giá nêu rõ tác động của chính sách trong bản thuyết minh quy phạm hóa chính sách.
Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh, dự thảo Luật còn bổ sung trường hợp Báo cáo thẩm định nêu rõ hồ sơ chính sách, dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết chỉ đủ điều kiện trình Chính phủ sau khi hoàn thiện hồ sơ theo kết luận của báo cáo thẩm định. Quy định này cho phép các cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục hoàn thiện hồ sơ sau khi thẩm định mà không phải thẩm định lại đối với vấn đề cụ thể, rõ ràng về mặt kỹ thuật, thể thức hoặc những vấn đề nội dung có thể tiếp thu, hoàn thiện, rút ngắn thời gian hoàn thiện cho cơ quan chủ trì soạn thảo.
Đồng thời, sửa đổi quy định về hiệu lực của văn bản quy định chi tiết, quy định biện pháp cụ thể để tổ chức, hướng dẫn thi hành theo hướng tách khoản 2 Điều 57 của Luật thành 2 trường hợp văn bản quy định chi tiết: tiếp tục có hiệu lực do còn phù hợp với VBQPPL thay thế hoặc sửa đổi, bổ sung và VBQPPL thay thế hoặc sửa đổi, bổ sung tiếp tục giao quy định chi tiết; hết hiệu lực toàn bộ hoặc một phần trong trường hợp không còn phù hợp với VBQPPL thay thế hoặc văn bản sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế không giao quy định chi tiết.
Về nội dung bổ sung, theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh, dự thảo Luật bổ sung quy định liên quan đến việc xử lý đối với các văn bản của các cơ quan có thẩm quyền ban hành VBQPPL khi sắp xếp tổ chức, bộ máy. Dự thảo Luật bổ sung khoản 4, 5, 6 và khoản 7 Điều 72 của Luật để xử lý VBQPPL của HĐND, UBND cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã ban hành và hoàn thành việc xử lý trước ngày 1/3/2027.
Theo đó: Đối với cấp tỉnh ban hành văn bản hành chính để quyết định áp dụng VBQPPL của đơn vị hành chính sáp nhập; ban hành VBQPPL mới, đồng thời bãi bỏ VBQPPL của chính quyền địa phương cấp tỉnh trước khi sáp nhập; Đối với cấp huyện thì VBQPPL do cấp huyện ban hành tiếp tục có hiệu lực trong phạm vi đơn vị hành chính cấp huyện cho đến khi chính quyền địa phương cấp tỉnh bãi bỏ; chính quyền địa phương cấp xã khi ban hành VBQPPL phải xác định rõ thời điểm kết thúc việc áp dụng VBQPPL của chính quyền địa phương cấp huyện trong phạm vi đơn vị hành chính của mình; Đối với cấp xã thì HĐND, UBND cấp xã ban hành văn bản hành chính để lựa chọn việc áp dụng VBQPPL của đơn vị hành chính cấp xã trước sắp xếp hoặc bãi bỏ VBQPPL của đơn vị hành chính cấp xã trước sắp xếp.
Dự thảo Luật cũng quy định HĐND cấp xã, UBND cấp xã không được quy định hiệu lực trở về trước. Bổ sung các quy định để đáp ứng yêu cầu về đổi mới, sáng tạo, chuyển đổi số theo Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Cụ thể: Bổ sung nội dung đánh giá tác động kinh tế, xã hội phải đánh giá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; Bổ sung trách nhiệm của Bộ Khoa học và Công nghệ trong việctham gia thẩm định dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết có nội dung liên quan đến khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; Bổ sung nội dung thẩm định, thẩm tra: “việc ứng dụng, thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số”; Bổ sung thành phần hồ sơ “Bản đánh giá thủ tục hành chính, việc ứng dụng, thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; việc phân quyền, phân cấp, bảo đảm bình đẳng giới, chính sách dân tộc, (nếu có)”
Dự thảo Luật bãi bỏ: cụm từ “và các tổ chức chính trị - xã hội”; “cơ quan trung ương của tổ chức thành viên của Mặt trận” để phù hợp định hướng sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 về chức năng, nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận. Bỏ quyđịnh Bộ Tư pháp thành lập hội đồng thẩm định đối với trường hợp Bộ Tư pháp lập đề xuất chính sách, chủ trì soạn thảo để chủ động, linh hoạt trong việc tổ chức thực hiện thẩm định bằng hình thức phù hợp.
Chỉ xử lý đối với VBQPPL của chính quyền cấp huyện kết thúc hoạt động
 |
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo tóm tắt thẩm tra dự án Luật. (Ảnh: Cổng TTĐTQH) |
Trình bày Báo cáo tóm tắt thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành VBQPPL, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp (UBPLTP) của QH Hoàng Thanh Tùng cho biết, UBPLTP và các cơ quan tán thành việc sửa đổi, bổ sung Luật BHVBQPPL với các lý do, cơ sở chính trị, pháp lý, thực tiễn như được nêu trong Tờ trình, đồng thời đánh giá cao sự cố gắng, nỗ lực khẩn trương của Chính phủ và Cơ quan soạn thảo trong việc chuẩn bị hồ sơ dự án Luật; tán thành việc xây dựng Luật này theo trình tự, thủ tục rút gọn; hồ sơ dự án bảo đảm đầy đủ, gửi đúng thời hạn quy định.
Về nội dung, UBPLTP nhận thấy dự thảo Luật đã quán triệt, bám sát yêu cầu của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, đồng thời sửa đổi, bổ sung một số ít quy định khác để tạo thuận lợi hơn trong triển khai thi hành Luật.
Về đề xuất bổ sung thẩm quyền HĐND cấp tỉnh, cấp xã ban hành nghị quyết để quy định “phân cấp”, UBND cấp xã ban hành quyết định để “phân cấp”, UBPLTP nhận thấy, quy định này là chưa thống nhất với quy định của Luật Tổ chức chính quyền địa phương, theo đó việc phân cấp chỉ đặt ra đối với hoạt động của hệ thống cơ quan hành chính nhà nước. Do đó, đề nghị lược bỏ quy định nêu trên để bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật.
Có ý kiến đề nghị không quy định UBND cấp xã có thể “phân cấp” cho cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác trực thuộc, vì chính quyền cấp xã phải gần dân, sát dân nên cần trực tiếp thực hiện và chịu trách nhiệm về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình.
Về quy định chuyển tiếp để quy định việc xử lý văn bản của HĐND, UBND cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã, UBPLTP tán thành với nhận định trong Tờ trình của Chính phủ cho rằng việc sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp sẽ có tác động đến hiệu lực của VBQPPL do HĐND và UBND các địa phương nơi thực hiện sắp xếp đã ban hành. Tuy nhiên, hiệu lực của VBQPPL trong trường hợp nhập, chia, điều chỉnh địa giới của đơn vị hành chính đã được quy định tại Điều 54 của Luật Ban hành VBQPPL và hoàn toàn có thể áp dụng phù hợp đối với các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã chịu tác động trong lần thực hiện sắp xếp này. Do đó, đề nghị rà soát quy định để cần thiết thì đề xuất sửa đổi, bổ sung; chỉ quy định chuyển tiếp để xử lý đối với VBQPPL của chính quyền cấp huyện kết thúc hoạt động.
Đối với nội dung khoản 5 về xử lý văn bản đã ban hành của HĐND, UBND cấp huyện, để bảo đảm không có khoảng trống pháp luật, phù hợp với thẩm quyền của chính quyền cấp tỉnh, cấp xã, đề nghị chỉnh lý theo hướng: VBQPPL của HĐND, UBND cấp huyện tiếp tục có hiệu lực trong phạm vi địa giới của đơn vị hành chính cấp huyện đó trước khi sắp xếp cho đến khi cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản để bãi bỏ hoặc quyết định kết thúc việc áp dụng; HĐND, UBND cấp xã khi ban hành VBQPPL mới thì trong đó phải quy định rõ thời điểm kết thúc việc áp dụng VBQPPL của HĐND, UBND cấp huyện trước khi sắp xếp; HĐND, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm ban hành văn bản bãi bỏ khi tất cả HĐND, UBND cấp xã có liên quan đã kết thúc việc áp dụng VBQPPL của cấp huyện trước khi sắp xếp hoặc ấn định thời hạn mà HĐND, UBND cấp xã phải ban hành văn bản mới thay thế, đồng thời quy định hết thời hạn này toàn bộ văn bản của HĐND, UBND cấp huyện trước khi sắp xếp đương nhiên hết hiệu lực.
