Chất lượng VBQPPL: chuyển biến tích cực
Qua 03 năm triển khai thi hành Luật Ban hành VBQPPL (Luật năm 2015), Bộ Tư pháp đánh giá: các quy định của Luật đã được các bộ, ngành, địa phương thực hiện tương đối nghiêm trong quá trình xây dựng, ban hành các VBQPPL.
Ở Trung ương, bước đầu việc lập đề nghị của Chính phủ về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2018 của các bộ, cơ quan ngang bộ đã cơ bản bảo đảm tuân thủ các quy định của Luật năm 2015. Một số bộ, cơ quan ngang bộ đã quan tâm, tập trung nguồn lực cho hoạt động xây dựng chính sách và đánh giá tác động của chính sách.
Ở địa phương, công tác xây dựng, ban hành VBQPPL trên địa bàn tỉnh, TP trực thuộc T.Ư đang từng bước được thực hiện theo đúng quy định của Luật năm 2015, nhất là các quy định mới của Luật.
Qua thời gian 03 năm triển khai thi hành Luật năm 2015 có thể thấy, việc thực hiện quy định của Luật với quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL được quy định chặt chẽ, khoa học hơn so với trước đây, chất lượng VBQPPL đã có chuyển biến tích cực, nhiều văn bản được đề xuất ban hành để kịp thời đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước và góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Nhận thức của các cấp, các ngành về ý nghĩa, vai trò của công tác xây dựng pháp luật tiếp tục được nâng cao, góp phần đưa công tác này ngày càng đi vào nền nếp.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc thi hành Luật năm 2015 trong thời gian qua đã gặp một số khó khăn, vướng mắc: còn một số hạn chế trong việc bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng trong quá trình xây dựng, ban hành VBQPPL ví dụ như các cơ quan có liên quan thường chỉ tập trung vào sự phù hợp của chính sách trong dự án, dự thảo văn bản với chủ trương, đường lối của Đảng có liên quan mà chưa chú trọng đến việc thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng trong dự thảo VBQPPL; Trong quá trình thực hiện quy định về quy trình lập đề nghị xây dựng VBQPPL (xây dựng, đánh giá tác động, thẩm định, thông qua chính sách này) nhiều bộ, ngành, địa phương cho rằng phạm vi các loại VBQPPL cần phải lập đề nghị theo quy định của Luật năm 2015 là quá rộng; việc soạn thảo VBQPPL theo trình tự, thủ tục rút gọn của Luật năm 2015 là chưa phù hợp với thực tiễn ban hành thông tư, cũng như một số văn bản bản khác…
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành VBQPPL sửa 55 điều. Trong đó, quy định cơ chế bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng trong công tác xây dựng, ban hành VBQPPL; khẳng định rõ sự lãnh đạo của Đảng trong toàn bộ quá trình xây dựng, ban hành pháp luật ở nước ta, Luật Ban hành VBQPPL cần bổ sung nguyên tắc “Bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng” trong xây dựng, ban hành VBQPPL. Đồng thời, cần bổ sung nội dung cụ thể để bảo đảm nguyên tắc này trong một số điều khoản của Luật.
Bảo đảm tính liên tục, thống nhất trong xây dựng văn bản
Đáng chú ý, Dự thảo xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan trình dự án luật, pháp lệnh trong quy trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua dự án luật, pháp lệnh. Trong đó có 2 phương án. Thứ nhất, chuyển việc chủ trì tiếp thu, chỉnh lý dự án luật, pháp lệnh sang cho cơ quan trình dự án luật, pháp lệnh.
Theo Bộ Tư pháp, đây là phương án bảo đảm tính liên tục, thống nhất trong suốt quá trình xây dựng dự án luật, pháp lệnh từ khi đề xuất, soạn thảo, trình đến giai đoạn chỉnh lý dự thảo, từ đó sẽ tạo thuận lợi cho việc quy định chi tiết và tổ chức thi hành luật, pháp lệnh sau khi được thông qua, bảo đảm cho luật, pháp lệnh có tính khả thi, sớm đi vào cuộc sống; Phù hợp với nguyên tắc phân công, phân nhiệm và kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan nhà nước đã được quy định trong Hiến pháp năm 2013; Tăng tính chủ động và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trình dự án luật, pháp lệnh trong quá trình chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh; Đề cao sự phản biện nhằm góp phần bảo đảm tính khách quan và độc lập của hoạt động thẩm tra; cơ quan đã thẩm tra dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết không nên chủ trì việc chỉnh lý, tiếp thu dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết mà mình đã thẩm tra.
Tuy nhiên, nhược điểm của phương án này là tăng công việc cho Chính phủ và các bộ, cơ quan ngang bộ, nhất là Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, được giao chủ trì soạn thảo dự án luật, pháp lệnh; có khả năng một số dự luật sẽ khó được thông qua. Đồng thời, phải thay đổi quy trình hoạt động của các cơ quan của Quốc hội và quy chế làm việc của Chính phủ cho phù hợp với quy định mới về cơ quan chủ trì chỉnh lý dự án luật, pháp lệnh.
Còn phương án 2 là giữ như quy định hiện hành là các cơ quan thẩm tra của Quốc hội vẫn chủ trì việc chỉnh lý dự án luật, pháp lệnh, đồng thời tăng cường trách nhiệm của cơ quan thẩm tra và cơ quan trình trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh. Phương án này cũng có những ưu, nhược điểm riêng.
Việc sửa đổi Luật Ban hành VBQPPL nhằm tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp luật, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xây dựng pháp luật, góp phần xây dựng hệ thống pháp luật thống nhất, đồng bộ, khả thi, minh bạch, dễ tiếp cận, hiệu lực và hiệu quả phục vụ đắc lực cho sự nghiệp phát triển đất nước trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng.
