Sửa đổi Bộ luật Dân sự năm 2005: Bảo vệ tốt hơn các quyền dân sự

Toàn cảnh Phiên họp thứ 2 của Hội đồng Tư vấn thẩm định
Toàn cảnh Phiên họp thứ 2 của Hội đồng Tư vấn thẩm định
(PLO) - Chiều 2/7, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường – Chủ tịch Hội đồng Tư vấn thẩm định các dự án luật, pháp lệnh triển khai thi hành Hiến pháp đã chủ trì Phiên họp thứ 2 của Hội đồng cho ý kiến đối với Dự án Bộ luật Dân sự (BLDS) sửa đổi.
Ý tưởng hay để bảo vệ công lý
Báo cáo tại phiên họp, ông Dương Đăng Huệ - Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế (Bộ Tư pháp), Tổ trưởng Tổ biên tập Dự án BLDS sửa đổi đã nêu bật sự cần thiết sửa đổi BLDS năm 2005, nhất là trong bối cảnh Hiến pháp năm 2013 ghi nhận rất nhiều quyền tài sản và nhân thân của công dân. 
Việc sửa đổi lần này nhằm xây dựng BLDS trở thành luật chung của hệ thống pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội được hình thành theo nguyên tắc tự do, tự nguyện, bình đẳng và tự chịu trách nhiệm giữa các bên tham gia; bảo vệ tốt hơn các quyền của cá nhân, tổ chức trong giao lưu dân sự. Với mục đích trên, Dự thảo BLDS sửa đổi đã có nhiều quy định cụ thể hóa các nội dung của Hiến pháp năm 2013.
Trong đó, một nội dung đáng chú ý là Dự thảo quy định mọi quyền dân sự được ghi nhận trong Hiến pháp, Bộ luật này, các luật khác có liên quan đều được Nhà nước tôn trọng và được pháp luật bảo vệ. Ngoài ra, trên tinh thần của khoản 3 Điều 102 Hiến pháp năm 2013 rằng: “TAND có nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân” và để bảo đảm thực hiện tốt hơn quyền con người, quyền công dân về dân sự, Dự thảo cũng bổ sung quy định: “Thẩm phán không được từ chối giải quyết vụ, việc dân sự với lý do chưa có điều luật để áp dụng”. 
Đa số ý kiến đồng ý với quy định này của Dự thảo Luật vì nó phù hợp với khoản 3 Điều 102 Hiến pháp năm 2013. Nhưng theo ông Huệ, cũng có ý kiến cho rằng, căn cứ quy định “thẩm phán, hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật” tại khoản 2 Điều 103 Hiến pháp thì cần cân nhắc lại quy định này.
Các thành viên Hội đồng rất hoan nghênh dự kiến bổ sung nguyên tắc tôn trọng và bảo vệ quyền dân sự và nhận định đây là ý tưởng hay, đúng, phù hợp Hiến pháp, mở rộng quyền dân sự cho công dân nhiều hơn nữa. Tuy nhiên, theo chuyên gia cao cấp của Văn phòng Quốc hội Trần Ngọc Đường, tư tưởng là tốt nhưng Dự thảo BLDS sửa đổi thể hiện chưa “tới” và hệ thống pháp luật của nước ta hiện còn nhiều vướng mắc, bất cập, chưa đầy đủ để bảo đảm hiệu quả nguyên tắc đó. 
Đồng tình, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Văn Thuận cho biết, tư tưởng “thẩm phán bảo vệ công lý” phổ biến ở nhiều nước trên thế giới song không hợp lý với điều kiện hiện nay của Việt Nam khi trách nhiệm và quyền lợi của thẩm phán thực sự chưa đi liền với nhau. Về vấn đề này, Bộ trưởng Hà Hùng Cường gợi ý: Nên chăng quy định “TAND và các cơ quan có thẩm quyền khác không được từ chối giải quyết vụ, việc dân sự…”.
“Thiếu vắng” sở hữu tư nhân
Cũng theo ông Huệ, Dự thảo sửa đổi sẽ chỉ quy định 3 hình thức sở hữu trong BLDS gồm sở hữu toàn dân, sở hữu riêng và sở hữu chung. Lý giải về “thu gọn” các hình thức sở hữu so với BLDS năm 2005, ông Huệ nhấn mạnh là để phù hợp với chế độ sở hữu, hình thức sở hữu trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN và cũng để phù hợp với nguyên tắc xác định hình thức sở hữu là cần phải căn cứ vào sự khác biệt trong cách thức thực hiện, các quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt của chủ sở hữu đối với tài sản, chứ không căn cứ vào yếu tố ai là chủ thể của quyền sở hữu như quy định hiện hành. 
Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng, việc quy định hình thức “sở hữu toàn dân” như trong Dự thảo BLDS sửa đổi là không hợp lý, không đáp ứng được yêu cầu quan trọng về chủ thể của quan hệ dân sự phải được xác định cụ thể, có năng lực xác lập quyền, thực hiện nghĩa vụ và tự chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Vì thế, ý kiến này đề nghị xác định 3 hình thức sở hữu là sở hữu nhà nước, sở hữu riêng và sở hữu chung.
Vấn đề trên nhận được sự quan tâm của nhiều thành viên Hội đồng. Đại diện Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam băn khoăn: “Hiến pháp năm 2013 quy định rõ là sở hữu toàn dân rồi, sao có thể quy định sở hữu nhà nước”? 
Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Sỹ Dũng thì kiến nghị trong hình thức sở hữu cần xác định rõ đâu là tài sản nhà nước trung ương, đâu là tài sản nhà nước địa phương và khi tham gia vào các quan hệ dân sự, Nhà nước phải chịu trách nhiệm về tài sản của mình.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Văn Phúc lại phân tích, khác với BLDS hiện hành và các luật khác đang quy định hình thức sở hữu nhà nước, Hiến pháp năm 2013 đã khẳng định hình thức sở hữu toàn dân. Từ đó, ông Phúc đề xuất Dự thảo BLDS sửa đổi phải làm rõ được những loại tài sản nào thuộc sở hữu toàn dân, như đất đai thì đã được nêu trong Luật Đất đai, bởi “nếu Bộ luật này không cụ thể được thì không biết luật nào sẽ quy định”. 
Phân tích vị trí, vai trò của BLDS, bà Vũ Thị Minh Hồng (Mặt trận Tổ quốc Việt Nam) nêu quan điểm, BLDS chỉ nên giải quyết hình thức sở hữu chung, sở hữu riêng. “Việc cụ thể hóa sở hữu toàn dân trong BLDS là khó lắm, sẽ là “chiếc áo” quá rộng nên đòi hỏi phải có luật riêng về sở hữu toàn dân” – bà Hồng nói. 
Tán thành với kiến nghị trên của bà Hồng, Bộ trưởng Hà Hùng Cường cũng cho rằng chỉ nên có hai hình thức sở hữu chung và sở hữu riêng. Tuy nhiên, Bộ trưởng đánh giá, Dự thảo BLDS sửa đổi chưa đề cập đến hình thức sở hữu tư nhân vốn là một điểm mới mà Hiến pháp năm 2013 đã ghi nhận.

Đọc thêm

Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi): Quy định rõ cơ chế, giới hạn áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát

 Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa phát biểu tại Hội nghị.
(PLVN) - Sáng 26/3, tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5, nhiệm kỳ khóa XV, cho ý kiến về dự án Luật Thủ đô (sửa đổi), các đại biểu Quốc hội nhấn mạnh, cơ chế thử nghiệm có kiểm soát là mô hình mới, chưa có thực tiễn kiểm nghiệm. Do đó, cần tiếp cận nội dung này theo hướng thận trọng, bảo đảm kiểm soát tốt.

Đảm bảo chất lượng, thời gian đào tạo nghề công chứng

Công chứng viên giải quyết yêu cầu của khách hàng (ảnh MH).
(PLVN) - Để góp phần nâng cao chất lượng đầu vào của đội ngũ Công chứng viên (CCV), dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) quy định người muốn hành nghề công chứng đều phải tham dự khóa đào tạo nghề công chứng. Quy định này cũng phù hợp với pháp luật các nước theo hệ thống công chứng Latinh.

TP.Thủ Đức: Cưỡng chế bàn giao đất cho người được thi hành án

TP.Thủ Đức: Cưỡng chế bàn giao đất cho người được thi hành án
(PLVN) -Ngày 25-3, Chi cục thi hành án dân sự (THADS) TP. Thủ Đức, TP.HCM đã tổ chức thi hành xong Bản án số 1027/2018/DSPT ngày 12-11-2018 của TAND TP.HCM; Quyết định giám đốc thẩm số 167/2019/DS-GDT ngày 4-7-2019 của TAND cấp cao tại TP.HCM; Quyết định thi hành án số 994/QĐ- CCTHADS ngày 3-12-2018 của Chi cục Trưởng Chi cục THADS TP. Thủ Đức.

Tiếp tục tháo gỡ “điểm nghẽn” trong triển khai Đề án 06 trong lĩnh vực hộ tịch

Quang cảnh buổi làm việc.
(PLVN) -Sáng 25/3, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh đã chủ trì cuộc làm việc với các đơn vị về tháo gỡ các vướng mắc triển khai Đề án 06 của Chính phủ về phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia, giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến 2030 trong lĩnh vực hộ tịch.

Tăng cường quản lý nhà nước trong hoạt động công chứng

Người dân thực hiện thủ tục về công chứng (ảnh MH, Báo VP).
(PLVN) - Tính đến nay, nước ta có hơn 3.300 công chứng viên (CCV) với gần 1.300 tổ chức hành nghề công chứng (TCHNCC). Để đảm bảo sự phát triển liên tục, ổn định, bền vững của các tổ chức này, dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) đã quy định nguyên tắc phát triển tổ chức hành nghề công chứng phải căn cứ vào điều kiện kinh tế-xã hội, diện tích, số lượng và mật độ phân bố dân cư, nhu cầu công chứng hợp đồng, giao dịch trên địa bàn cấp huyện dự kiến thành lập.

Tạo điều kiện thuận lợi cho người nhận chăm sóc thay thế, nhận nuôi con nuôi

Quang cảnh cuộc họp
(PLVN) -Chiều 21/3, Bộ Tư pháp tổ chức họp Ban soạn thảo, Tổ biên tập xây dựng dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 19/2011/NĐ-CP ngày 21/3/2011 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Nuôi con nuôi và Nghị định số 24/2019/NĐ-CP ngày 5/3/2019 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 19/2011/NĐ-CP ngày 21/3/2011 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Nuôi con nuôi.