Đặc biệt, từ khi bình thường hóa quan hệ năm 1991 đến nay, quan hệ Việt - Trung đã phát triển nhanh chóng và có tiến triển nhất định trên một số lĩnh vực, đem lại nhiều lợi ích thiết thực cho cả hai bên.
Trong tổng thể đường lối đối ngoại, Việt Nam luôn coi trọng phát triển quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện với Trung Quốc, coi đây là một trong những ưu tiên chiến lược hàng đầu, nhất quán và lâu dài. Việt Nam coi sự phát triển hòa bình của Trung Quốc là cơ hội cho Việt Nam và ngược lại hòa bình, ổn định và phát triển thịnh vượng của Việt Nam cũng nhất định là cơ hội cho Trung Quốc.
Tăng cường tin cậy chính trị
Giao lưu và tiếp xúc cấp cao thường xuyên giữa Việt Nam và Trung Quốc được duy trì và dưới các hình thức linh hoạt, góp phần tăng cường tin cậy chính trị, thúc đẩy hợp tác thiết thực, đưa quan hệ hai nước phát triển lành mạnh và ổn định.
Đặc biệt, trong các chuyến thăm Trung Quốc của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng vào tháng 4/2015 và chuyến thăm Việt Nam của Tổng Bí thư BCH T.Ư Đảng Cộng sản Trung Quốc, Chủ tịch nước CHND Trung Hoa Tập Cận Bình vào tháng 11/2015, lãnh đạo cấp cao hai Đảng, hai nước đã đạt được nhiều nhận thức chung và thỏa thuận để thúc đẩy quan hệ song phương.
Sau Đại hội XII của Đảng Cộng sản Việt Nam, hai bên đã trao đổi các đoàn Đặc phái viên của Tổng Bí thư hai Đảng.
Giao lưu kênh Đảng ngày càng phát triển sâu rộng. Hai bên đã ký Kế hoạch hợp tác hai Đảng giai đoạn 2016-2020 (tháng 4/2015). Trao đổi đoàn cấp cao theo kênh Đảng tiếp tục được duy trì. Hai bên phối hợp luân phiên tổ chức 12 cuộc Hội thảo lý luận thường niên giữa hai Đảng nhằm trao đổi kinh nghiệm lý luận và thực tiễn về xây dựng Đảng, quản lý đất nước.
Hợp tác đào tạo cán bộ được triển khai hiệu quả, hai bên đã hoàn thành mục tiêu tổ chức 1.500 lượt cán bộ Việt Nam sang nghiên cứu, học tập, khảo sát tại Trung Quốc giai đoạn 2011-2015. Hai bên đã ký Kế hoạch hợp tác đào tạo cán bộ giữa hai Đảng giai đoạn 2016-2020 (tháng 11/2015). Theo đó, Trung Quốc tiếp nhận 1.500 lượt cán bộ Việt Nam sang nghiên cứu, học tập và khảo sát. Hợp tác và giao lưu giữa các ban Đảng, giữa các tổ chức Đảng ở địa phương của hai bên được thúc đẩy.
Hợp tác giữa các bộ, ngành, địa phương hai nước tiếp tục được duy trì và mang lại hiệu quả thiết thực.
Tăng cường hợp tác quốc phòng - an ninh
Hai bên đã tổ chức Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt Nam - Trung Quốc, tổ chức Đối thoại chiến lược quốc phòng cấp Thứ trưởng thường niên, thiết lập đường dây nóng giữa hai Bộ Quốc phòng, triển khai thường xuyên hợp tác trên lĩnh vực biên phòng, tàu hải quân thăm lẫn nhau, hợp tác cảnh sát biển, hợp tác trong các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hợp quốc.
Hai bên đang triển khai hợp tác trong lĩnh vực đấu tranh chống tội phạm và giữ gìn trật tự, an toàn xã hội như trao đổi thông tin, kinh nghiệm đấu tranh chống tội phạm, tiến hành Hội nghị cấp Bộ trưởng về hợp tác phòng, chống tội phạm giữa Bộ Công an Việt Nam và Bộ Công an Trung Quốc, phối hợp bảo đảm an ninh, an toàn cho cơ quan, doanh nghiệp và công dân của nước này ở nước kia.
Hợp tác kinh tế hiệu quả
Từ khi bình thường hóa quan hệ đến nay, quan hệ kinh tế thương mại giữa hai nước phát triển với tốc độ cao, hiện Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam. Việt Nam hiện là thị trường xuất khẩu lớn thứ 6 và là thị trường nhập khẩu lớn thứ 11 của Trung Quốc. Kim ngạch thương mại song phương năm 2015 đạt 66,6 tỷ USD và 10 tháng đầu năm 2016 đạt 57,6 tỷ USD. Hai bên đề ra mục tiêu đến năm 2017, kim ngạch thương mại song phương đạt 100 tỷ USD.
Về hợp tác đầu tư, đầu tư của Việt Nam vào Trung Quốc có quy mô bình quân nhỏ. Về đầu tư của Trung Quốc vào Việt Nam, lũy kế đến tháng 10/2016, Trung Quốc có 1.522 dự án đầu tư tại Việt Nam với tổng vốn đăng ký trên 10 tỷ USD, đứng thứ 9/116 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam. Trong 10 tháng đầu năm 2016, Trung Quốc có 235 dự án đầu tư mới tại Việt Nam với tổng vốn đăng ký mới và tăng thêm đạt 1,2 tỷ USD. Đầu tư của Trung Quốc chủ yếu tập trung ở lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo, sản xuất, phân phối điện, khí, nước…
Trung Quốc đang muốn thúc đẩy các dự án hợp tác kết nối “Một vành đai, một con đường” với “hai hành lang, một vành đai”, hợp tác về năng lực sản xuất, Khu hợp tác kinh tế qua biên giới…
Về viện trợ không hoàn lại (ODA) và tín dụng ưu đãi của Trung Quốc dành cho Việt Nam, từ năm 1993 đến nay, Trung Quốc tài trợ cho Việt Nam khoảng trên 30 chương trình, dự án sử dụng ODA và tín dụng ưu đãi Chính phủ với tổng giá trị khoảng trên 5 tỷ NDT tương đương 800 triệu USD, trong đó trên 80 triệu USD là viện trợ không hoàn lại. Từ năm 2007, Trung Quốc bắt đầu cung cấp cho Việt Nam tín dụng xuất khẩu ưu đãi bên mua. Tính đến nay, Trung Quốc đã cam kết cung cấp cho Việt Nam 1,3 tỷ USD theo hình thức tín dụng này.
Về du lịch, Trung Quốc là thị trường nguồn du lịch lớn của Việt Nam, đứng đầu về lượng du khách nước ngoài đến Việt Nam. Năm 2015, có 1,78 triệu lượt khách Trung Quốc đến Việt Nam và 2,1 triệu lượt khách Việt Nam đi Trung Quốc. 10 tháng đầu năm 2016, có hơn 2,2 triệu lượt khách Trung Quốc đến Việt Nam (tăng 55,2% so với cùng kỳ năm 2015). Hai nước đã mở thêm nhiều tuyến bay thẳng.
Về biên giới lãnh thổ
Tình hình biên giới trên bộ và Vịnh Bắc Bộ cơ bản ổn định và có tiến triển nhất định. Hai bên đã tiến hành Phiên họp lần thứ 6 Ủy ban liên hợp Biên giới đất liền Việt - Trung từ ngày 17 – 21/1/2016 và Hội nghị tổng kết 5 năm thực hiện 3 văn kiện về biên giới trên đất liền ngày 24 và 25/5 tại Quảng Tây, trao đổi về công tác quản lý biên giới, giữ gìn trật tự an ninh, thúc đẩy thương mại biên giới phát triển lành mạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển khu vực biên giới hai nước. Tiếp tục tiến hành tuần tra liên hợp nghề cá Vịnh Bắc Bộ lần thứ 12 vào tháng 11/2016).
Tình hình Biển Đông thời gian qua diễn biến phức tạp. Lãnh đạo cấp cao hai Đảng, hai nước đã nhiều lần trao đổi và đạt được nhận thức chung quan trọng về việc giải quyết thỏa đáng bất đồng và tranh chấp trên biển trên cơ sở tôn trọng lợi ích chính đáng của nhau, tuân thủ luật pháp quốc tế.
Hai bên nhất trí thực hiện tốt các thỏa thuận và nhận thức chung cấp cao, thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển Việt Nam - Trung Quốc, sử dụng tốt cơ chế đàm phán cấp Chính phủ về biên giới lãnh thổ Việt - Trung, kiên trì thông qua trao đổi và đàm phán hữu nghị, tìm kiếm giải pháp cơ bản và lâu dài mà hai bên đều có thể chấp nhận được, tích cực bàn bạc các giải pháp mang tính quá độ không ảnh hưởng đến lập trường và chủ trương của mỗi bên, nhất trí cùng nhau kiểm soát tốt bất đồng trên biển, không có hành động làm phức tạp, mở rộng tranh chấp.
Thực hiện đầy đủ và hiệu quả “Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông” (DOC), thúc đẩy sớm đạt được “Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông” (COC), giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hợp quốc về Luật Biển năm 1982.
Hai bên tiếp tục duy trì đàm phán và hợp tác trên biển, hoàn thành khảo sát chung trên thực địa vùng biển khu vực ngoài cửa Vịnh Bắc Bộ vào ngày 15/4/2016, khởi động dự án hợp tác nghiên cứu so sánh trầm tích thời kỳ Holocenne khu vực châu thổ sông Hồng và châu thổ sông Trường Giang, tiến hành đàm phán vòng 9 Nhóm công tác về hợp tác trong các lĩnh vực ít nhạy cảm trên biển vào tháng 11/2016 tại Trung Quốc.
Đẩy mạnh hợp tác giáo dục, văn hóa và thể thao
Hợp tác văn hóa-thể thao giữa Việt Nam và Trung Quốc được thúc đẩy tích cực. Hai bên đang triển khai “Kế hoạch thực hiện Hiệp định văn hóa Việt - Trung giai đoạn 2016-2018”, “Hiệp định về việc xây dựng Trung tâm văn hóa nước này tại nước kia”. Hai bên tổ chức nhiều đoàn biểu diễn nghệ thuật, giao lưu văn hóa.
Giao lưu nhân dân giữa hai nước diễn ra sôi nổi, góp phần vào thúc đẩy hiểu biết lẫn nhau giữa nhân dân hai nước. Đến nay, hai bên đã tổ chức được 16 cuộc Gặp gỡ hữu nghị thanh niên Việt - Trung. Tháng 11/2016, hai bên đã tổ chức thành công Liên hoan thanh niên Việt - Trung lần thứ 3 tại Việt Nam. Hai bên cũng đã tiến hành 8 cuộc Diễn đàn nhân dân Việt - Trung (lần gần đây nhất là từ 5 đến 9/12/2016), Liên hoan nhân dân biên giới Việt -Trung.
Hai bên đã triển khai hiệu quả “Thỏa thuận về hợp tác Thể dục thể thao”. Trung Quốc giúp Việt Nam đào tạo, huấn luyện nhiều vận động viên.
Hợp tác giáo dục tiếp tục được tăng cường. Hai bên đang triển khai Thỏa thuận “Hợp tác giáo dục Việt Nam - Trung Quốc giai đoạn 2016-2020 (ký tháng 9/2016). Hàng năm Trung Quốc cung cấp 150 suất học bổng toàn phần và 100 suất học bổng bán phần (miễn học phí) cho học sinh Việt Nam tại các cơ sở giáo dục của Trung Quốc. Các suất học bổng này sẽ ưu tiên dành cho các lĩnh vực và chuyên ngành mà Việt Nam đang có nhu cầu cao để phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội.
Việt Nam cấp 15 học bổng ngắn hạn (1 năm) cho sinh viên Trung Quốc sang Việt Nam học nâng cao tiếng Việt. Đến tháng 4/2016, số lượng lưu học sinh Việt Nam tại Trung Quốc là 10.031, có xu hướng giảm do các yếu tố khách quan (cùng kỳ năm 2015 là 10.658 du học sinh). Hiện có hơn 4.000 lưu học sinh Trung Quốc đang du học tại Việt Nam.
Chuyến thăm Trung Quốc lần này của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng diễn ra trước thềm kỷ niệm 67 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước và vào thời điểm nhân dân hai nước đang cùng chuẩn bị đón Tết Đinh Dậu. Đây là chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng sau Đại hội XII của Đảng Cộng sản Việt Nam nhằm tiếp tục đưa quan hệ Việt-Trung phát triển lành mạnh, ổn định vì lợi ích của nhân dân hai nước, vì hòa bình, thịnh vượng của khu vực và thế giới.
