Giá trị của một tấm bia cổ khoảng 400 năm tuổi ở động Hoa Nghiêm trên ngọn Thủy Sơn (thuộc Khu Danh thắng Ngũ Hành Sơn) vừa được giải mã, cho thấy sự liên hệ về kinh tế và văn hóa của người Quảng Nam - Đà Nẵng và người Nhật Bản cách đây gần 4 thế kỷ.
Đoàn đạo hữu từ chùa Jomyo (Nhật Bản) đến động Hoa Nghiêm chiêm bái văn bia ghi công đức của tổ tiên họ.
Đi tìm nguồn gốc bia cổ
Theo Ban quản lý Khu Danh thắng Ngũ Hành Sơn (gọi tắt là BQL), từ trước tới nay, giá trị và ý nghĩa thực sự của văn bia toàn chữ Hán Nôm mang tên “Phổ Đà Sơn Linh Trung Phật” khắc trực tiếp lên vách động Hoa Nghiêm vẫn là một ẩn số, cho đến khi Thiền sư Lê Mạnh Thát tìm đến, và Giáo sư Lê Trí Viễn dịch các dòng chữ trên bia ra chữ Việt. Theo bản dịch của Giáo sư Lê Trí Viễn, văn bia do Thiền sư Huệ Đạo Minh lập năm Canh Thìn (1640), ghi lại danh sách của 53 tín hữu đã phụng cúng hàng ngàn quan tiền, hàng chục lạng bạc nén và hàng trăm cân đồng để xây chùa Bình An (*) trên ngọn Thủy Sơn (trước kia có tên là Phổ Đà Sơn). Những người tín cúng, ngoài đông đảo người Việt ở Đà Nẵng, Hội An, Điện Bàn, còn có cả người Trung Hoa, các thương nhân vùng Nagoya sống gần chùa Jomyo (Nhật Bản) và các thương nhân Nhật Bản lập dinh sinh sống tại Hội An.
Văn bia được xem là một trong những bia kí cổ nhất và có giá trị lịch sử, văn hóa trên vùng đất Ngũ Hành Sơn. Vì lẽ đó, UBND quận Ngũ Hành Sơn quyết định sẽ khánh thành một văn bia tiếng Việt dịch từ bản gốc đặt ở động Hoa Nghiêm ngay dịp Lễ hội Quán Thế Âm (nhằm 19-2 âm lịch), để những du khách đến đây đều có thể chiêm bái, kính cẩn trước sự đóng góp của người xưa, và hiểu biết thêm về một dòng chảy lịch sử, trong đó ghi nhận sự liên kết truyền đời của hai dân tộc Việt-Nhật.
Thêm bằng chứng về mối giao lưu Đà Nẵng-Nhật Bản thời xa xưa
Mới đây, ngày 23-2, các thiền sư chùa Jomyo thuộc vùng Nagoya (Nhật Bản) đã trao tặng cho chùa Tam Thai (thuộc Danh thắng Ngũ Hành Sơn) phiên bản bức tranh cổ “Thác kiến Quan Thế Âm”. “Thác kiến Quan Thế Âm” là bức tranh vẽ tượng Phật nổi tiếng, tương truyền đó là món quà của An Nam quốc vương thỉnh từ chùa Tam Thai tặng cho thuyền Châu Ấn của dòng họ thương nhân Chaya (Nhật) khi thuyền đến Hội An cách đây 400 năm.
Cùng với bức tranh trên, tại chùa Jomyo, ngôi chùa cổ nằm ở thành phố Nagoya - Nhật Bản, cũng đang lưu giữ một bức tranh 400 năm tuổi được xem như Quốc bảo của Nhật mang tên “Giao Chỉ quốc mậu dịch độ hải đồ” bằng chất liệu màu nước. Bức tranh rất đồ sộ, có chiều cao 78cm, chiều dài 498 cm. Tuy bức tranh đã mất đi một phần, nhưng phần còn lại vẫn cho thấy bốn cảnh quan: cảnh thuyền Châu Ấn rời Nagasaki đi Giao Chỉ và cập bến Hội An (xứ Đàng Trong của Đại Việt); cảnh thương nhân Nhật dâng lễ vật cho một người mang dáng dấp của chúa Nguyễn; cảnh phố Nhật ở Hội An; cảnh ngôi nhà lớn trong đất liền. Bức tranh có giá trị lớn về lịch sử và mỹ thuật vì nó miêu tả sinh động cảnh quan một đô thị cảng của Đại Việt là Hội An với phố Nhật đầu thế kỷ 17.
Những bằng chứng trên đã xác minh rõ ràng rằng, ngay từ thế kỷ 17, đã có nhiều thương thuyền Nhật Bản cập bến làm ăn buôn bán tại Hội An, tạo nên mối quan hệ giao lưu kinh tế - văn hóa giữa hai nước, đặc biệt là sự giao kết giữa người dân hai vùng Quảng Nam - Đà Nẵng (Việt Nam) và vùng Nagoya (Nhật) từ 4 thế kỷ trước.
HẰNG VANG
(*): Theo BQL Khu Danh thắng Ngũ Hành Sơn, chùa Bình An là một chùa cổ tồn tại cách đây 300 năm ở chân ngọn núi Thủy Sơn, hiện đã không còn một dấu vết gì. Trong đoạn mở đầu của văn bia có viết: “Nghĩ thấy dấu vết của Phật quá sụp nát, mời những người hiểu biết chung bỏ của nhà, hết lòng làm việc thiện [để] sửa chữa và xây dựng mới; trên là [động] núi Phổ Đà mới xây, dưới là chùa Bình An [làm lại]”.
