Ước mơ cháy bỏng
Amedeo Modigliani là con út trong số 4 người con của một cặp vợ chồng người Do Thái sống ở vùng Livorno, Italia. Cha mẹ của Modigliani vốn là những người có vai vế trong cộng đồng, nắm trong tay một doanh nghiệp khai thác mỏ và hàng ngàn ha rừng.
Tuy nhiên, khi suy thoái kinh tế nổ ra, giá kim loại giảm mạnh đã khiến doanh nghiệp của gia đình họ phá sản. Khi còn nhỏ, Modigliani rất hay ốm vặt. Năm 11 tuổi, ông bị viêm phổi nhưng không được chạy chữa dứt điểm, khiến phổi ông rất yếu. Chính trong thời gian này, Modigliani đã lần đầu đề đạt với mẹ ước muốn trở thành một họa sỹ.
Vốn sinh ra trong một gia đình trí thức, mẹ của Modigliani muốn con trai theo đuổi sự nghiệp học hành nhưng vì tôn trọng con nên bà vẫn đồng ý. Tháng 8/1898, ở tuổi 14, Modigliani bắt đầu những bài học vẽ đầu tiên. Trong một năm sau đó, ông ngày càng chểnh mảng việc học văn hóa, thường xuyên bỏ đi học vẽ. Năm 1901, sau khi Modigliani được chẩn đoán mắc bệnh lao, mẹ của ông đã quyết định đưa ông tới miền Nam Italia để ông sớm bình phục.
Trở về từ chuyến đi, Modigliani thuyết phục mẹ cho tới Florence để học vẽ. Tại Florence, Modigliani kết thân với một nghệ sỹ theo trường phái ấn tượng tên Manuel Ortiz de Zarate. Được nghe Zarate kể về Paris - thành phố thánh địa của nghệ thuật, Modigliani nung nấu mong muốn được đặt chân đến đây nhưng lại bị mẹ ngăn cản.
 |
| Bức tranh người đàn bà khỏa thân mang tên Nu couche của danh họa Modigliani có giá 170 triệu đô la - đắt nhất trong lịch sử hội họa. |
Không được tới Pháp, Modigliani bắt đầu tìm kiếm những cơ hội mới ở Venice và thường xuyên lui tới những quán café, quán bar ở địa phương. Mẹ của Modigliani cuối cùng cho phép ông tới Paris vào năm 1906. Có điều, ngay sau khi tới Paris, Modigliani lại nhiễm những thói hư, tật xấu. Ông sống cô lập, ít giao du với bạn bè và lấy rượu, ma túy làm tri kỷ. Nhưng cũng có những ý kiến về sau cho rằng thực ra việc Modigliani tìm đến rượu và ma túy ngày càng nhiều là do ông muốn giấu người quen việc bị bệnh lao.
Bởi, ở thời điểm năm 1900, bệnh lao đang là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Pháp, có nguy cơ lây nhiễm cao nhưng lại không có thuốc điều trị khiến những người bệnh thường bị những người xung quanh xa lánh, tẩy chay hoặc nhẹ nhất cũng trở thành kẻ đáng thương hại. Chính vì thế nên Modigliani đã dùng các chất kích thích để vừa giảm bớt nỗi đau về thể xác, vừa có được năng lượng sáng tác.
Từ năm 1914, lượng ma túy và rượu mà Modigliani sử dụng ngày càng nhiều. Đây cũng là lúc những triệu chứng bệnh lao của ông trở nên trầm trọng hơn, khiến ông lúc nào cũng trong cảnh túng quẫn. Thời kỳ này, mỗi khi hết tiền, ông lại lân la tới các quán bar, quán café để vẽ chân dung các du khách tại đó rồi bán lấy vài đồng bạc mua rượu. Dù bệnh tật, phóng túng nhưng Modigliani lại có sức sáng tác đáng nể. Có nhiều ngày, ông vẽ đến khoảng 100 bức họa rồi bán đi, cho đi hoặc thậm chí tự tay vứt bỏ.
Ngày 3/12/1917, triển lãm đầu tiên, cũng là triển lãm cá nhân duy nhất của Modigliani được mở ra ở Paris. Triển lãm đã trở thành một sự kiện giật gân lúc bấy giờ, cũng là một sự kiện nổi tiếng trong lịch sử nghệ thuật hiện đại vì trong số những bức tranh được đưa ra triển lãm lúc bấy giờ đa phần là những bức ảnh khỏa thân được vẽ một cách táo bạo, vượt khỏi những khuôn khổ lúc bấy giờ. Chúng khiến nhiều người xem phải đỏ mặt vì cho rằng quá đồi trụy, không thể chấp nhận được. Cảnh sát đã phải xuất hiện và đóng cửa triển lãm ngay trong ngày khai trương.
Những bức tranh của Modigliani cũng đã bị buộc phải dỡ bỏ khỏi cửa sổ ở mặt trước của phòng tranh. Song, bên cạnh những ý kiến chỉ trích, nhiều người lúc bấy giờ cũng đã nhận thấy đằng những bức tranh khỏa thân của Modigliani tỏa ra một thứ xúc cảm mạnh mẽ, chân thực chưa từng xuất hiện trước đó ở bất cứ họa sĩ nào. Đặc biệt, đằng sau những bức tranh khỏa thân với những người phụ nữ hoàn toàn tự tại, thoải mái tạo dáng của Modigliani ẩn chứa nhiều thông điệp về nữ quyền, về sự giải phóng phụ nữ khỏi những chuẩn mực thông thường. Dù vậy nhưng Modigliani vẫn chỉ dừng lại ở một họa sỹ ít tên tuổi.
Mối tình đớn đau
Cùng với những tác phẩm gây tranh cãi, Modigliani cũng nổi tiếng vì những mối tình đầy ngang trái. Cuộc tình thực sự đầu tiên của ông là với nhà thơ người Nga Anna Akhmatova. Modigliani gặp Akhmatova vào năm 1910, khi ông 26 tuổi. Dù Akhmatova khi đó đã có chồng nhưng họ vẫn lao vào nhau, công khai yêu đương bất chấp những đàm tiếu của mọi người xung quanh.
Tuy nhiên, chỉ sau 1 năm, Akhmatova quay lại với chồng, mà nguyên nhân được cho là do tính cách nóng nảy, bạo lực của Modigliani. Cuộc chia ly đã khiến tính cách của Modigliani càng trở nên hung bạo và ngang tàng hơn. Sau đó, ông tiếp tục qua lại với nhiều phụ nữ khác nhau, trở nên khét tiếng vì sự lăng nhăng của mình.
Đến mùa xuân năm 1917, Modigliani được giới thiệu cho một nữ sinh nghệ thuật 19 tuổi tên Jeanne Hébuterne. Trúng tiếng sét ái tình với cô gái trẻ, Modigliani đã ngay lập tức chia tay với nhà thơ người Anh Beatrice Hastings để đến với “nàng thơ” mới. Cũng có tình cảm với họa sỹ trẻ nên Hébuterne đã bất chấp sự phản đối của gia đình để đến sống với ông này. Jeanne Hébuterne kể từ đó trở thành nhân vật chính trong các tác phẩm của Modigliani.
 |
Ở giai đoạn Chiến tranh thế giới I gần kết thúc, Modigliani đã cùng Hébuterne rời khỏi Paris để tránh chiến sự. Sau khi chuyển tới thành phố Nice, tháng 11/1918, Hébuterne sinh con gái và cũng đặt tên là Jeanne. Song, lối sống phóng túng của cặp đôi đã khiến họ quyết định gửi đứa trẻ vừa sinh tới sống với một nữ y tá để được tự do. Trở về Paris sau đó ít lâu, Hébuterne lại mang bầu.
Lần này, họ đính hôn nhưng cha mẹ của Hébuterne vẫn phản đối chàng rể vốn nổi tiếng nghiện rượu và ma túy. Vẫn quyết tâm đến với nhau nhưng kế hoạch tổ chức đám cưới của họ đã bị hoãn lại do bệnh lao của Modigliani trở nặng. Những ngày đầu năm 1920, sau vài ngày không thấy tiếng Modigliani, một người hàng xóm đã sang nhà ông để kiểm tra và phát hiện họa sỹ đang nằm ôm Hébuterne trên giường.
Người hàng xóm vội vã gọi bác sỹ nhưng do đã ở giai đoạn cuối của bệnh lao, Modigliani đã qua đời tại bệnh viện vào ngày 24/1/1920. Lúc này, Hébuterne đang mang thai đứa con thứ 2 được 8 tháng. Một ngày sau đám tang của Modigliani, Hébuterne được cha mẹ đưa về nhà. Lợi dụng lúc không có người để ý, cô gái trẻ đã nhảy qua cửa sổ từ căn phòng ở tầng 5 của cô xuống đất, kết liễu cuộc đời của cả bản thân lẫn đứa trẻ chưa được sinh ra.
Modigliani được chôn ở Nghĩa trang Père Lachaise, còn Hébuterne được an táng ở Cimetière de Bagneux. Mãi đến năm 1930, gia đình cô mới cho phép đưa di hài cô tới chôn cất cạnh Modigliani. Sinh thời không nhiều người biết đến nhưng sau khi đã qua đời, Modigliani lại trở nên rất nổi tiếng. Khi Modigliani còn sống, những tác phẩm của ông không có giá nhưng sau khi ông chết, chúng đều trở nên rất nổi tiếng.
Trong đó, năm 2015, bức “Nu Couché” (Khỏa thân nằm tựa) được vẽ năm 1917 của Modigliani đã được bán với giá 170,4 triệu USD, trở thành bức tranh khỏa thân đắt nhất thế giới, và là bức tranh đắt thứ 3 trong lịch sử hội họa. Modigliani cũng đã trở thành một trong những nghệ sỹ nổi tiếng nhất thế kỷ 20, là nhân vật chính trong nhiều tiểu thuyết, phim ảnh.
