Siết chặt quản lý hoạt động kinh doanh đa cấp
Qua hơn 3 năm triển khai, Nghị định 40/2018/NĐ-CP đã giúp Chính phủ quản lý tốt hơn đối với hoạt động bán hàng đa cấp, về cơ bản hoạt động này được quản lý tốt, số lượng vụ việc vi phạm vẫn còn nhưng đã giảm và không còn nhiều trường hợp vi phạm nghiêm trọng xảy ra như những năm trước đây, các doanh nghiệp chân chính cũng được hưởng lợi nhờ việc thanh lọc các doanh nghiệp vi phạm pháp luật hoặc hoạt động yếu kém. Tuy nhiên, thực tiễn thi hành Nghị định 40/2018 vẫn còn nhiều bất cập, cần thiết phải sửa đổi, bổ sung.
Bàn về dự thảo Nghị định được đưa ra lấy ý kiến, Luật sư Nguyễn Văn Tuấn - Giám đốc Hãng Luật TGS (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) cho rằng, dự thảo này có nhiều điểm mới, quy định rõ ràng và cụ thể hơn sẽ giúp các cơ quan chức năng và doanh nghiệp khi thực hiện các thủ tục không còn gặp vướng mắc.
 |
Luật sư Nguyễn Văn Tuấn - Giám đốc Hãng Luật TGS, Hà Nội. |
Cụ thể, theo quy định hiện hành tại Nghị định 40/2018/NĐ-CP thì Nghị định này không quy định rõ như thế nào là “Các nghĩa vụ liên quan đến hoạt động bán hàng đa cấp đối với người tham gia bán hàng đa cấp”. Điều này ảnh hưởng đến việc xác định trường hợp nào được sử dụng tiền ký quỹ.
Còn dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung đãquy định rõ các nghĩa vụ liên quan đến hoạt động bán hàng đa cấp bao gồm nghĩa vụ trả thưởng theo kế hoạch, nghĩa vụ mua lại hàng hóa nếu người tham gia trả lại hàng theo đúng quy định.
Các nghĩa vụ phát sinh không trên cơ sở hợp đồng, kế hoạch trả thưởng, ví dụ như trả lại hàng hóa mà người tham gia đã nhận rồi gửi tạm ở công ty, không được coi là nghĩa vụ liên quan đến hoạt động bán hàng đa cấp.
“Giải pháp này có tác động tích cực trong giải quyết đề nghị sử dụng tiền ký quỹ, giúp xác định rõ nghĩa vụ nào của doanh nghiệp sẽ được giải quyết bằng tiền ký quỹ, giải quyết được tình trạng lúng túng như thực tiễn hiện nay” – Luật sư Tuấn nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, dự thảo cũng đề xuất sửa đổi quy định liên quan đến đảm bảo hiệu quả quản lý hoạt động của doanh nghiệp bán hàng đa cấp tại địa phương giúp tạo điều kiện nhằm nâng cao chất lượng của người đại diện doanh nghiệp tại địa phương, thúc đẩy các vấn đề liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp trên địa bàn được thực hiện một cách tốt hơn.
Ngoài các đề xuất sửa đổi, bổ sung nêu trên, dự thảo Nghị định cũng đã xây dựng những quy định mới như bổ sung, làm rõ các quy định về điều kiện đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp; điều chỉnh giảm thời lượng và nội dung đào tạo cơ bản bắt buộc; điều chỉnh cơ chế bảo trợ quốc tế… qua đó, nhằm siết chặt quản lý hoạt động kinh doanh đa cấp.
Dự thảo đã góp phần giúp nâng cao tính minh bạch trong hoạt động bán hàng đa cấp, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước ở địa phương, đảm bảo tính thống nhất và dễ hiểu, dễ áp dụng của từng quy định pháp luật.
Nhận diện bán hàng đa cấp biến tướng
Thực tế cho thấy, thời gian qua, bên cạnh các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh đa cấp chính thống, còn có rất nhiều doanh nghiệp lợi dụng hình thức kinh doanh này để thu hút đầu tư, hoạt động bất hợp pháp gây bức xúc trong dư luận. Từ góc độ pháp lý, Luật sư Nguyễn Văn Tuấn chỉ ra một số dấu hiệu cơ bản để nhận diện một doanh nghiệp bán hàng đa cấp biến tướng gồm:
Thứ nhất, kinh doanh đa cấp khi chưa có giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp. Căn cứ theo Điều 6, Điều 7 Nghị định số 40/2018/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp quy định hoạt động bán hàng đa cấp là hoạt động kinh doanh có điều kiện và phải được đăng ký tại Bộ Công Thương.
Do đó, chỉ khi các doanh nghiệp đáp ứng đủ điều kiện theo quy định của pháp luật thì mới được Bộ Công Thương cấp Giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp. Với những doanh nghiệp kinh doanh đa cấp mà không có giấy chứng nhận này có thể coi là kinh doanh bất hợp pháp, dễ mang bản chất của hoạt động bán hàng đa cấp biến tướng.
Người có ý định tham gia bán hàng đa cấp và người tiêu dùng có thể kiểm tra xem doanh nghiệp đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp hay chưa bằng cách truy cập vào trang thông tin điện tử của Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng. Ở đây, danh sách các doanh nghiệp đã được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp được cơ quan có thẩm quyền cập nhật thường xuyên và đăng tải công khai.
Thứ hai, doanh nghiệp yêu cầu đặt cọc, nộp một khoản tiền hoặc mua một số lượng hàng hóa nhất định là điều kiện bắt buộc để tham gia vào hệ thống, mạng lưới kinh doanh đa cấp. Đây là một trong những “chiêu trò” phổ biến của các doanh nghiệp bán hàng đa cấp biến tướng. Họ thường dụ dỗ người tham gia bỏ ra một khoản chi phí để tham gia vào mạng lưới bán hàng đa cấp của doanh nghiệp.
Chi phí này có thể tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau như mua một lượng hàng nhất định, mua thẻ thành viên, mua tài liệu kinh doanh do doanh nghiệp tự biên soạn… với giá cao hơn giá vốn của nó. Sau khi mất tiền để tham gia, người tham gia tiếp tục mời gọi những người khác nộp tiền vào mà không mua bán sản phẩm gì hoặc có sản phẩm nhưng sản phẩm không có giá trị.
Thứ ba, cho người tham gia nhận hoa hồng từ việc tuyển dụng hoặc giới thiệu người khác tham gia vào mạng lưới bán hàng đa cấp. Với những doanh nghiệp đa cấp bất chính, hình thức cho người tham gia nhận hoa hồng từ việc tuyển dụng hoặc giới thiệu người mới là một cách làm phổ biến.
Ở những doanh nghiệp này, việc bán hàng không được chú trọng mà chỉ tập trung vào tuyển dụng, có thể không có hàng hóa hoặc nếu có thì hàng hóa này chỉ là hàng hóa giá rẻ, thô sơ để làm bình phong cho hoạt động thu tiền tuyển dụng. Nguồn gốc của khoản tiền thưởng mà người tham gia nhận được không xuất phát từ hiệu suất bán hàng mà chính từ khoản tiền ban đầu (điều kiện gia nhập mạng lưới) mà người được tuyển dụng mới nộp cho doanh nghiệp.
Các doanh nghiệp này sẽ tự sụp đổ khi không còn tuyển được người mới, không còn tiền để chi trả cho tuyến trên nữa. Khi đó, người chịu bất lợi chính là những người tham gia vào mạng lưới đa cấp bất chính. Đó là chưa kể đến các doanh nghiệp đa cấp bất chính còn kêu gọi đầu tư bằng việc khuyến khích người tham gia đầu tư nhiều tiền.
Luật sư Tuấn khuyến cáo, đối với những người tham gia bán hàng đa cấp muốn tham gia kinh doanh cũng như người tiêu dùng muốn sử dụng sản phẩm từ các doanh nghiệp đa cấp trước hết phải có sự tìm hiểu về doanh nghiệp đó; dựa vào các đặc điểm nhận dạng của hình thức kinh doanh đa cấp biến tướng, lừa đảo mà xác định được doanh nghiệp mà mình muốn tham gia, tin dùng có thực sự đảm bảo về uy tín, chất lượng hay không.
Người dân cũng nên thường xuyên cập nhật thông tin về hình thức kinh doanh này thông qua phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội. Khi phát hiện trường hợp dụ dỗ, lôi kéo, yêu cầu các khoản thu bất chính từ doanh nghiệp đa cấp phải báo ngay cho các cơ quan chức năng nắm rõ để có biện pháp xử lý kịp thời.
Có như vậy, sẽ góp phần bảo vệ mình cũng như những người xung quanh khỏi những “mánh khóe” lừa đảo tinh vi của các đối tượng lợi dụng hình thức kinh doanh đa cấp để trục lợi bất chính.
