Sân khấu Hà Nội gập ghềnh đến với xã hội hóa

Các nghệ sĩ Nhà hát Tuổi Trẻ đang cố gắng thực hiện xã hội hóa sân khấu.
Các nghệ sĩ Nhà hát Tuổi Trẻ đang cố gắng thực hiện xã hội hóa sân khấu.
(PLO) - Chặng đường xã hội hóa của sân khấu Thủ đô chỉ còn 4 năm, vậy mà các đơn vị nghệ thuật sân khấu công lập ở Hà Nội vẫn “lơ ngơ” về cách làm xã hội hóa. Các nhà hát toát mồ hôi  giải “bài toán” xã hội hóa, bởi “bài toán” này đi vào thực tế không hề đơn giản, nhất là các loại hình nghệ thuật truyền thống như: cải lương, chèo, kịch…

Mơ hồ về… xã hội hóa

Theo lộ trình XHH của sân khấu Hà Nội, đến năm 2020 tất cả các nhà hát công lập đều phải tự chủ hoạt động 100%. Có nghĩa là tính từ thời điểm này thì chặng đường XHH của sân khấu Thủ đô chỉ còn 4 năm trước mắt. XHH sân khấu là một phương thức tổ chức các hoạt động sân khấu có sự tham gia của mọi người, mọi thành phần, mọi tổ chức trong xã hội chứ không phụ thuộc hoàn toàn vào Nhà nước.

Cuộc hội thảo “Sân khấu Hà Nội với xã hội hóa” do Hội Sân khấu Hà Nội tổ chức vào cuối tháng 7 vừa qua đã cho thấy sự hoang mang, lúng túng của một số nhà hát khi phải bắt tay vào công cuộc… xã hội hóa (XHH).  Theo lộ trình XHH của sân khấu Hà Nội, đến năm 2020 tất cả các nhà hát công lập đều phải tự chủ hoạt động 100%. Có nghĩa là tính từ thời điểm này thì chặng đường XHH của sân khấu Thủ đô chỉ còn 4 năm trước mắt. XHH sân khấu là một phương thức tổ chức các hoạt động sân khấu có sự tham gia của mọi người, mọi thành phần, mọi tổ chức trong xã hội chứ không phụ thuộc hoàn toàn vào Nhà nước.

Thời gian còn lại khá ngắn ngủi nhưng theo TS Trần Trí Trắc - nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Thành, NSND Thanh Trầm, tác giả Nguyễn Hiếu đều có chung nhận định các đơn vị nghệ thuật sân khấu công lập ở Hà Nội vẫn “lơ ngơ” về cách làm XHH.

Hiện trong số 5 nhà hát công lập tại Thủ đô gồm Nhà hát Chèo Hà Nội, Nhà hát Kịch Hà Nội, Nhà hát Múa rối Thăng Long, Nhà hát Cải lương Hà Nội và Nhà hát Nghệ thuật xiếc và tạp kỹ Hà Nội, chỉ có duy nhất Nhà hát Múa rối Thăng Long tự chủ toàn bộ kinh phí hoạt động. Với ưu thế của bộ môn được khán giả nước ngoài yêu thích nên, Nhà hát Múa rối Thăng Long đã thực hiện thành công XHH “nhẹ như lông hồng” từ năm 2000 đến nay, doanh thu năm 2015 là 35 tỉ đồng.

Nhà hát Tuổi Trẻ vài năm trở lại đây cũng “lên dây cót” cho việc XHH của mình. Nhà hát Tuổi Trẻ mỗi năm được đặt hàng 5 tác phẩm, nhưng đơn vị vẫn dựng 15-20 tác phẩm, như vậy 10 đến 15 tác phẩm được dựng bằng nguồn XHH. Năm 2015, dự án hợp tác giữa Nhà hát Tuổi Trẻ với Ngân hàng SHB trị giá 4 tỷ đồng.

Với số tiền này, các nghệ sĩ đã diễn nhiều đêm miễn phí dự án “Chắp cánh niềm tin”, cộng đồng được hưởng thụ mà diễn viên cũng có nguồn thu. Trên thực tế, đơn vị này chỉ được đặt hàng 10 buổi diễn miễn phí phục vụ đồng bào vùng sâu, vùng xa, nhưng khi thực hiện XHH, số buổi diễn miễn phí còn tăng gấp đôi so với quy định của Nhà nước.

Dẫu vậy, TS Trần Trí Trắc nhận định: “Một số nhà hát tiếp cận tới các doanh nghiệp, các Cty, các tổ chức xã hội để “xin” một ít tiền tài trợ nhằm tạo nên kịch mục hoặc chi phí cho những chuyến lưu diễn ở nước ngoài và các chương trình phục vụ học sinh, sinh viên miễn phí. Cách làm này còn mang tính cá nhân, gặp chăng hay chớ, khi có khi không, lúc nhiều lúc ít và mang hình thức “xin cho kiểu mới”, khiến các nghệ sĩ vô cùng cực nhọc, vất vả, gian truân”.

Các nhà hát còn lại vẫn đang toát mồ hôi giải bài toán XHH, bởi “bài toán” này đi vào thực tế không hề đơn giản nhất là các loại hình nghệ thuật truyền thống như: cải lương, chèo, kịch…

NSND Trịnh Thuý Mùi, Giám đốc Nhà hát Chèo Hà Nội băn khoăn: “Sân khấu Hà Nội ì ạch khi thực hiện XHH một phần là vì chúng tôi đang chật vật khi vận hành trong cơ chế thị trường bởi sự chi phối ảnh hưởng bởi những chính sách, định hướng, tư duy làm nghệ thuật không thay đổi. Chúng tôi mới chỉ chủ động về tài chính, còn nhân sự thì còn quá cồng kềnh, gánh nặng này cũng là một nguyên nhân khiến sân khấu Thủ đô chưa thể nào XHH được. Theo tôi, cần có lộ trình để chuẩn bị từng bước XHH. Bên cạnh đó, thành phố cũng cần có các chính sách đặc thù hỗ trợ cho sân khấu truyền thống như bảo tồn vốn cổ, chế độ thu hút nghệ sĩ cao tuổi truyền nghề cho lớp trẻ…”.

Đau đầu với “bài toán” nghệ thuật và giải trí

Ngoài gánh nặng nhân sự, vấn đề cân, đong, đo, đếm thế nào để có tác phẩm nghệ thuật vừa đảm bảo tính nghệ thuật song hành với giải trí (kéo khán giả) là điều không hề dễ dàng. Chẳng nói đâu xa, về XHH sân khấu, lâu nay giới nghệ thuật vẫn dẫn ra các ví dụ điển hình khá thành công ở TP HCM như: Sân khấu 5B Võ Văn Tần, sân khấu Idecaf, sân khấu Kịch Phú Nhuận, sân khấu Kịch Hồng Vân...

Tuy nhiên, theo PGS.TS Trần Trí Trắc: Kịch nghệ đậm chất giải trí theo đề tài xã hội, kinh dị, trinh thám, gây cười tẻ nhạt, của các đơn vị này sau một thời gian hút khách, gần đây đang dần “thoái trào”, không ít lần phải trả lại tiền, xin lỗi khán giả. Phần nhiều vì tác phẩm ít dần sự đầu tư cho chất lượng, thiếu tính giáo dục... Phải chăng XHH một cách thiếu định hướng như thế đã đến lúc phải thoái trào? 

Dân TP HCM thích bỏ tiền túi thưởng thức nghệ thuật là vậy mà nhà hát còn vắng khách, huống chi dân Thủ đô vốn chỉ thích xem nghệ thuật bằng vé mời, thận trọng khi bỏ tiền túi ra mua vé thì “bài toán” XHH của các nhà hát càng thêm…hóc búa. 

Các nghệ sĩ hầu hết cho rằng, Nhà nước đưa dần sang cơ chế đặt hàng, tự chủ về kinh phí, nhưng văn hóa là loại hình đặc biệt nhằm mục đích phi lợi nhuận, những cái không thể đo được bằng tiền, chứ không phải mục đích chính của hoạt động nghệ thuật là tiền bạc.

Thế nên, Nhà nước vẫn phải có chế độ đầu tư, hỗ trợ hoặc về cơ sở vật chất, hoặc chế độ đãi ngộ gì đó cho những hoạt động nghệ thuật đích thực nhằm cung cấp giá trị tinh thần cho công chúng, chứ không phải đặt nặng việc phải kiếm được bao nhiêu tiền trong một năm?  Nếu quá chạy theo lợi nhuận, các nghệ sĩ, Nhà hát sẽ đưa tác phẩm nghệ thuật sa vào “nhàm, nhảm” điều này sẽ bất lợi cho nghệ thuật Việt. 

NSND Trần Quốc Chiêm - Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao Hà Nội trấn an: “Đối với các đơn vị sân khấu Thủ đô, nhất là sân khấu truyền thống thì việc XHH không có nghĩa là bị bỏ rơi, phải “tự bơi”. Nhà nước vẫn quản lý, vẫn đặt hàng tác phẩm và có đấu thầu”.  Dù  vậy, các nhà hát Thủ đô chưa thôi hết lo âu vì phía trước con đường XHH khá gập ghềnh…

Tin cùng chuyên mục

Điện ảnh Việt và nỗi lo tăng thuế

Điện ảnh Việt và nỗi lo tăng thuế

(PLVN) - Những năm qua, điện ảnh Việt Nam đã có những bước tiến, tăng trưởng hàng năm và có những tác phẩm “ăn khách”.Tuy nhiên, bên cạnh những thành tích đáng ghi nhận, ngành điện ảnh vẫn đang đối mặt với những khó khăn, rào cản về chi phí, đặc biệt vấn đề dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng - GTGT (sửa đổi) sắp tới.

Đọc thêm

'Ông vua chân dung' của nhiếp ảnh Việt Nam

Bức ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp ngồi bên nhạc sĩ Văn Cao vào ngày mùng 6 Tết Nhâm Thân 1992. (Ảnh: Nguyễn Đình Toán)
(PLVN) - Sở hữu tư liệu đồ sộ với hàng vạn bức ảnh quý giá chụp chân dung các văn nghệ sĩ, nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Đình Toán được người trong nghề gọi với cái tên thân thương là “ông vua chân dung”. Đây không chỉ là một nghệ danh, mà còn là sự ghi nhận cho những đóng góp không ngừng nghỉ của ông trong việc lưu giữ và tôn vinh vẻ đẹp nghệ thuật qua từng khuôn mặt, từng nhân vật mà ông đã có cơ hội ghi lại trong suốt mấy chục năm qua.

'Multiverse - Đa vũ trụ' - Khám phá một vũ trụ bên trong mỗi con người

"Multiverse - Đa vũ trụ” ẩn chứa những câu hỏi về bản chất con người (Ảnh: BTC)
(PLVN) - Album “Multiverse - Đa vũ trụ” của Tùng Dương có các ca khúc ẩn chứa những câu hỏi về bản chất con người, về sinh tồn và ý nghĩa cuộc sống, về khả năng vượt thoát khỏi không gian sống chật hẹp để vươn tới những vũ trụ xa xăm hoặc để trở về khám phá một vũ trụ bên trong mỗi con người…

Khát khao làm phim điện ảnh “bom tấn”

Bộ phim "Khóc hay cười" thu hút nhiều khán giả.
(PLVN) - “Chúng tôi cố gắng một năm sẽ làm 3 - 4 phim chiếu rạp. Chúng tôi mong muốn làm phim điện ảnh bom tấn, kiểu Hollywood ”. Đó là lời chia sẻ của Đạo diễn Phạm Đức Dũng tại họp báo ra mắt Hãng phim Bạch Mã ngày 13/11/2024 tại Hà Nội.

Huỳnh Thị Thanh Thủy- Tự hào nhan sắc Việt

Huỳnh Thị Thanh Thủy- Tự hào nhan sắc Việt
(PLVN) -  Xuất sắc vượt qua nhiều đại diện đến từ các quốc gia trên thế giới, Huỳnh Thị Thanh Thủy đã đăng quang ngôi vị cao nhất, mang về chiếc vương miện danh giá Hoa hậu Quốc tế đầu tiên cho Việt Nam, đây là sự kiện quan trọng, đánh dấu tên tuổi Việt Nam trên bản đồ nhan sắc thế giới.

'Giọng hát hay Hà Nội năm 2024' - khơi dậy tình yêu Hà Nội

Cuộc thi “Giọng hát hay Hà Nội năm 2024” chính thức trở lại, tiếp tục hành trình tìm kiếm và vinh danh những giọng ca trẻ đầy tài năng của Thủ đô. (ảnh Thùy Dương)
(PLVN) - Cuộc thi “Giọng hát hay Hà Nội năm 2024” không chỉ là sân chơi nghệ thuật, mà còn là dịp để các thí sinh cũng như người dân Hà Nội ôn lại những trang sử hào hùng và khơi dậy tình yêu, niềm tự hào về quê hương trong trái tim mỗi người.

Văn hóa kinh doanh là giải pháp quan trọng để phát triển đất nước

Các đại biểu thảo luận tọa đàm: "Doanh nghiệp thời 4.0: Chuyển đổi văn hóa số tạo nên sự khác biệt."(Ảnh: BTC).
(PLVN) -  “Trong giai đoạn hiện nay, trước các cơ hội và thách thức đặt ra, chúng ta đã xác định văn hóa là nguồn lực nội sinh quan trọng. Bảo vệ bản sắc văn hóa, phát huy tiềm năng sức mạnh văn hóa dân tộc trong xây dựng văn hóa doanh nghiệp, văn hóa kinh doanh là giải pháp quan trọng để phát triển đất nước”.

200 tác phẩm "Hiện Linh" khám phá thế giới của đất mẹ

200 tác phẩm "Hiện Linh" khám phá thế giới của đất mẹ (ảnh P.V)
(PLVN) - Triển lãm gốm "Hiện Linh" mang tới công chúng, những người yêu nghệ thuật gần 200 tác phẩm lần đầu được ra mắt của Giáo sư, họa sĩ Ngô Xuân Bính. Trong không gian đương đại tại Bảo tàng Hà Nội, các tác phẩm gốm ‘Hiện Linh’ sẽ dẫn dắt người xem bước vào thế giới vừa quen thuộc, vừa mới lạ của đất Mẹ.