Với mục tiêu xử lý rác thải sinh hoạt, rác thải công nghiệp, rác thải y tế và các loại rác thải khác để đáp ứng quy chuẩn và giảm thiểu ô nhiễm môi trường của địa bàn huyện Đông Anh và các địa phương lân cận, năm 2011, UBND TP Hà Nội đã chấp thuận cho Công ty Cổ phần Đầu tư Thành Quang (Nhà đầu tư) xây dựng Khu xử lý rác thải huyện Đông Anh.
Dự án có tổng mức đầu tư hơn 768 tỷ đồng tại xã Việt Hùng. Trong đó, vốn góp tự có của Thành Quang là 158,985 tỷ đồng (chiếm 20,69%), vốn vay thương mại là 690,453 tỷ đồng (chiếm 79,31%). Thời hạn thuê đất là 49 năm, kể từ ngày 11/11/2011.
DA được dự kiến đưa vào hoạt động tháng 4/2017. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện, Thành Quang đã để xảy ra một số hạn chế, thiếu sót, vi phạm dẫn đến chậm tiến độ.
Cụ thể, tại kết luận thanh tra, Sở KH&ĐT Hà Nội xác định, nhà đầu tư còn hạn chế, lúng túng về lựa chọn công nghệ, cân đối nguồn vốn, hoàn thiện các thủ tục đầu tư, xây dựng, đất đai và môi trường. Nhà đầu tư còn để xảy ra một số thiếu sót, vi phạm quy định Luật Đầu tư, Luật Đất đai, Luật Xây dựng và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Mặc dù đã chậm tiến độ hơn 2 năm, song tại thời điểm thanh tra, DA còn một số hạng mục chưa thực hiện là nhà sản xuất gạch block, nhà điều hành khối sản xuất, nhà trưng bày và bán sản phẩm, nhà làm việc trụ sở công ty, kho gạch block và kho nguyên liệu, nhà điều hành hệ thống kho vật liệu.
Dự án bị chậm tiến độ 2 năm, giãn tiến độ thực hiện, giãn tiến độ đầu tư, nhưng nhà đầu tư không đề xuất bằng văn bản với cơ quan đăng ký đầu tư, không thực hiện báo cáo về hoạt động đầu tư, báo cáo giám sát, đánh giá DA đầu tư theo quy định.
Bên cạnh đó, nhà đầu tư đã triển khai thi công một số hạng mục, công trình thuộc DA chưa đúng sau theo giấy phép xây dựng, văn bản và bản vẽ chấp thuận quy hoạch tổng mặt bằng DA đã được cấp có thẩm quyền cấp và phê duyệt.
Điển hình, tại phần diện tích đất thuộc các hạng mục kho gạch block và kho nguyên liệu, nhà đầu tư đã xây dựng khu nhà xưởng cấp 4 (khung mái tôn) không theo giấy phép xây dựng và quy hoạch tổng mặt bằng được cấp. Nhà đầu tư giải trình đó là khu nhà xưởng xây dựng tạm và đang được sử dụng để tập kết nguyên vật liệu, phân loại rác thải.
Tuy nhiên, theo UBND huyện Đông Anh, trong các năm 2016 đến năm 2019, địa phương đã 3 lần xử phạt vi phạm hành chính đối với nhà đầu tư về hành vi vi phạm này với số tiền nộp phạt 40 triệu đồng/lần và yêu cầu tháo dỡ phần công trình trái phép. Thế nhưng, đến nay công trình vi phạm vẫn chưa được tháo dỡ, dù nhà đầu tư đã chấp nhận nộp phạt.
Ngoài ra, nhà đầu chưa điều chỉnh giấy phép xây dựng với các hạng mục, công trình thuộc DA sau khi đã được Sở Quy hoạch - Kiến trúc chấp thuận điều chỉnh quy hoạch tổng mặt bằng. Bên cạnh đó, nhà đầu tư chưa thực hiện đăng ký thay đổi đất đai theo quy định.
Đặc biệt, tại thời điểm thanh tra, nhà đầu tư cung cấp báo cáo tài chính năm 2017 và 2018, trong đó vốn chủ sở hữu lần lượt là 122,757 tỷ đồng và 113,978 tỷ đồng, không đạt mức yêu cầu so với cam kết của khi lập DA (không thấp hơn 20% tổng mức đầu tư của DA được phê duyệt). Đồng thời, lợi nhuận sau thuế của nhà đầu tư lần lượt âm 87,243 tỷ đồng và 107,521 tỷ đồng.
Theo Sở KH&ĐT, việc để xảy ra những thiếu sót, vi phạm nêu trên là do nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan khác nhau, nhưng chủ yếu từ phía nhà đầu tư.
Sở KH&ĐT khẳng định: Nhà đầu tư chưa lường hết được những khó khăn, vướng mắc thực tế trong việc triển khai DA, lựa chọn công nghệ, dây chuyền máy móc, thiết bị, vốn… cũng như chưa cập nhật kịp thời các quy định pháp luật về đầu tư xây dựng, quy định về giám sát, đánh giá dự án đầu tư.
Ngoài những nguyên nhân nêu trên, Sở KH&ĐT cũng cho rằng, các sở, ngành liên quan và chính quyền địa phương chưa phối hợp tốt trong việc kiểm tra, giám sát dự án đầu tư và tháo gỡ khó khăn cho nhà đầu tư.
Từ những vi phạm nêu trên, Sở KH&ĐT khẳng định: Nhà đầu tư là Công ty Cổ phần Đầu tư Thành Quang chịu trách nhiệm chính trong việc để xảy ra các hạn chế, thiếu sót, vi phạm trong quá trình thực hiện dự án này.
Theo UBND huyện Đông Anh, trong các năm 2016 đến năm 2019, địa phương đã 3 lần xử phạt vi phạm hành chính đối với nhà đầu tư về hành vi vi phạm này với số tiền nộp phạt 40 triệu đồng/lần và yêu cầu tháo dỡ phần công trình trái phép. Thế nhưng, đến nay công trình vi phạm vẫn chưa được tháo dỡ.
