Hồi ức gian khó
Đứng trên đỉnh đèo Pha Đin, phóng tầm mắt hướng về phía Điện Biên là con đường giao thông huyết mạch trải nhựa láng mịn bám sườn núi. Ngược dòng lịch sử, năm 1954, nơi đây đóng vai trò hết sức trọng yếu là tuyến đường huyết mạch, độc đạo, vận chuyển lương thực, bảo đảm giao thông trên tuyến đường từ Hòa Bình, Yên Bái qua Sơn La lên Điện Biên.
Đặc biệt, đèo Pha Đin nằm giữa 2 tỉnh Sơn La và Điện Biên, nơi cửa ngõ của chiến dịch Điện Biên phủ nên quân Pháp luôn tìm cách để cắt đứt việc tiếp lương, tải đạn của quân và dân ta ra mặt trận. Chúng điên cuồng thả hàng trăm quả bom phá, nổ chậm, bom bi... xuống đèo, nơi này được ví như túi bom bởi có ngày, địch ném xuống đây hơn 100 quả bom các loại... Ấy thế nhưng, giờ đây con đường dẫn qua đèo Pha Đin đã được xây mới đi lại thuận lợi và cuộc sống mới bên đèo cũng đang ngày một ấm no.
 |
Cuộc sống mới trên đỉnh đèo Pha Đin. |
Mỗi dịp tháng 5, hình ảnh của những ngày bom đạn chiến tranh lại ùa về trong ký ức của ông Lầu Sái Hừ, bản Hua Sa B (xã Tỏa Tình, huyện Tuần Giáo, Điện Biên). Một mình “lọ mọ” lên đỉnh đèo Pha Đin, như là cách để ông Hừ “khỏa lấp” nỗi nhớ về những ngày xưa cũ.
Hướng mắt về thung lũng phía xa, Ông Hừ như cố gắng sắp xếp lại những dữ liệu “lộn xộn” trong ký ức còn sót của tuổi 92. Ông bảo: “Tôi già rồi, một số thứ chẳng còn nhớ nguyên vẹn, nhưng có những điều thì đến chết cũng không quên”. Đèo Pha Đin ngày ấy gần như không một bóng cây vì sức tàn phá của bom đạn. Thực dân Pháp ngày đêm bắn phá, nhất là ở các đoạn cua nhằm cắt đứt và cản trở ô tô của quân đội ta. Rồi cứ mỗi tối, dân quân, bộ đội ta lại cùng nhau sửa đường cho thông suốt.
“Cuộc sống người dân bởi vậy nên khó khăn trăm bề. Nhà nào cũng nghèo, cũng đói. Nhưng hễ làm ra hạt gạo, chăm được con gà, luống rau là lại dành ra một ít gánh lên cho bộ đội. Khổ cực thế mà chẳng ai rời bỏ quê hương”, ông Hừ tâm sự.
Những ngày Pha Đin bị đánh phá ác liệt nhất, ông Vàng Giống Khứ, bản Lồng (xã Tỏa Tình, Tuần Giáo) vẫn còn thanh niên. Với sức khỏe của tuổi “bẻ gãy sừng trâu”, ông Khứ cũng nhiều lần trực tiếp tham gia đào đất, sửa đường cho bộ đội. Ngày ấy trai tráng trong bản có sức khỏe ai cũng hăng hái tham gia giúp bộ đội. Chẳng cần ai bảo đâu, cứ nhìn nhau mà đi thôi. Một người có khi 2 vai vác 2 tảng đá. Đói, khổ nhưng không hiểu sao lại khỏe thế.
Giờ đây, khi đã bước sang những năm cuối của tuổi 80, ông Khứ vẫn ngày ngày lên nương để giữ cho mình sức khỏe ổn định. Ông sống quây quần bên con cháu và “bám trụ” nơi đỉnh đèo. Hễ có dịp, nhất là những ngày tháng 5 lịch sử, ông lại đưa bọn nhỏ lên tấm bia di tích nằm giữa ranh giới 2 ngã rẽ, như là cách để nhắn nhủ thế hệ sau không được quên lịch sử.
“Tấm bia khắc dòng chữ: Đây là nơi hứng chịu nhiều nhất những trận oanh tạc bằng máy bay của thực dân Pháp nhằm ngăn chặn đường tiếp vận vũ khí, đạn dược, lương thực, thực phẩm của ta phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ. Tôi cho bọn trẻ học thuộc lòng, để chúng nhắc lại cho bạn bè, thậm chí con cháu về sau”, ông Khứ bộc bạch.
 |
Người dân sinh sống bên đèo Pha Đin thi đua lao động sản xuất, xây dựng cuộc sống ấm no. |
Pha Đin hôm nay
68 năm đi qua, con đèo huyền thoại được mệnh danh là “tứ đại đỉnh đèo của Việt Nam” đã xóa đi những tàn tích cũ của chiến tranh, cũng không còn hiểm trở như trước. Đặc biệt là vài năm trở lại đây, con đèo như được khoác lên mình tấm áo mới.
Tuyến đường 6 cũ đi qua xã Tỏa Tình dẫu vẫn còn một số khúc cua gấp, song đều trải thảm nhựa, phục vụ đi lại thuận tiện cho người dân giao thương, phát triển kinh tế. Con đường mới được hạ COS xuống thấp hơn, mở rộng, đảm bảo cho các loại xe siêu trường, siêu trọng có thể đi lại an toàn.
Theo ông Lầu A Dùa, Chủ tịch UBND xã Tỏa Tình chia sẻ, thì nhờ phát huy được những lợi thế của tuyến giao thông trọng điểm này mà diện mạo nông thôn mới, đời sống kinh tế của địa phương đã có nhiều đổi thay, khởi sắc hơn. Giao thông thuận lợi, sản phẩm nông sản từ hàng trăm héc ta cà phê, táo mèo, dưa mèo của người dân đã không còn phải lo về đầu ra. Hiện nay các phương tiện vận chuyển lớn có thể tập kết để thu gom hàng của người dân, vận chuyển đi các tỉnh miền xuôi tiêu thụ.
Cũng theo ông Dùa, những năm qua người dân Tỏa Tình rất tích cực chuyển đổi cây trồng vật nuôi có giá trị để xóa đói giảm nghèo. Đặc biệt là bà con đồng tình phát triển kinh tế xã hội đi đôi với bảo vệ các di tích lịch sử. Vài năm trở lại đây, số hộ nghèo trong xã duy trì giảm bình quân từ 1 – 2%/năm. Thu nhập bình quân đầu người hiện nay đạt khoảng 10 triệu đồng/năm.
Còn theo ông Khứ, có nhiều thay đổi về chất lượng cuộc sống chưa được thống kê cụ thể, song từng người dân đều cảm nhận rõ. Đó các điều kiện hạ tầng phục vụ đời sống, như: Điện, đường, trường, trạm, hệ thống thông tin, dịch vụ… đã vươn tới các bản. Dưới những mái nhà kiên cố lợp ngói đỏ, pro xi măng là thóc, gạo tích trữ và nhiều tiện ích, như: Xe máy, ti vi, điện thoại… “Mừng nhất là bọn trẻ không chỉ đủ ăn, đủ mặc mà còn được đến trường đúng độ tuổi. Trong bản bây giờ còn có cử nhân đại học, cao đẳng các ngành, nghề - điều mà chỉ vài năm trước thôi không ai nghĩ tới”, ông Dùa nói.
 |
Màu xanh cây trái bên đèo Pha Đin. |
Với khí hậu thời tiết ôn hòa và việc dễ dàng trong tiếp cận thông tin, nên hiện nay nhiều người dân sống bám đèo đã khai thác, phát triển các mô hình du lịch “hút khách”. Cấp ủy chính quyền địa phương cũng khuyến khích bằng việc tạo điều kiện để bà con đầu tư, phát triển.
Ông Mùa Va Hồ, Phó Chủ tịch UBND huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên cho biết: “Đối với Tuần Giáo, tuyến đường đèo Pha Đin có ý nghĩa rất quan trọng, vừa là di tích lịch sử, vừa là con đường giao thương rất phù hợp để phát triển du lịch sinh thái, phát triển rừng. Đảng bộ huyện cũng đã có Nghị quyết về phát triển kinh tế cũng như du lịch ở khu vực đèo Pha Đin. Hiện nay huyện đang chú trọng thu hút các nhà đầu tư đến nghiên cứu, khảo sát với quy mô khoảng 21ha làm du lịch trên khu vực đỉnh đèo”.
Phát huy truyền thống cách mạng, hôm nay nhân dân các dân tộc sinh sống bên đèo đang chung sức, đoàn kết, đồng lòng, thi đua phát triển kinh tế xây dựng bản mường giàu đẹp, ấm no.
