Rắc rối CPI

Theo các nhà thầu, chỉ số này chưa hợp lý, chưa phản ánh hết tốc độ trượt giá vật tư, nguyên liệu mà nhà thầu đang phải gánh chịu. Liên danh Công ty cổ phần phát triển kỹ thuật xây dựng và Tổng Công ty Đầu tư xây dựng cấp thoát nước và môi trường Việt Nam thi công mương An Kim Hải phản ánh: thời điểm giá sắt thép tăng cao nhất, nhà thầu mua  với mức giá 17.000- 20.000 đồng/ kg trong khi giá đấu thầu 8000 đồng/ kg. Như vậy, chỉ tính riêng số sắt thép cho công trình, nhà thầu lỗ tới 15 tỷ đồng, gấp 2,5 lần, trong khi hợp đồng điều chỉnh giá tính theo chỉ số CPI chỉ được 15- 20%. Nà thầu thực hiện  gói thầu 3.14 xây dựng 2 lô nhà chung cư 5 tầng và gói thầu 3.15 xây dựng 1 lô nhà chung cư 5 tầng và cơ sở hạ tầng kỹ thuật trong khuôn viên lô CH1 chỉ được điều chỉnh tăng khoảng gần 7% tổng giá trị hợp đồng. Các nhà thầu cho rằng mức điều chỉnh này chưa hợp lý, chỉ đáp ứng một phần rất nhỏ thiệt hại mà họ phải gánh chịu. Mặc dù vậy,  nhà thầu 3.14 chấp nhận điều chỉnh này và cam kết hoàn thành công trình. Nhà thầu 3.15 tiếp tục đề nghị xem xét lại vấn đề trên bởi thiệt hại do lạm phát gây ra đối với họ là hơn 20% giá trị hợp đồng. Nếu mức điều chỉnh giá không được xem xét thì nhà thầu xin được dừng hợp đồng để tránh tổn thất thêm. WB thì khuyến cáo nếu nhà thầu không tiếp tục thi công thì nên dừng hợp đồng để đấu thầu lại, nhằm bảo đảm tiến độ thực hiện dự án và chất lượng công trình.

Những khó khăn của nhà thầu, cơ quan quản lý biết và cả ngân hàng tài trợ là WB cũng biết, nhưng không có cách nào xử lý, bởi ở Việt Nam hiện nay không có chỉ số nào khác được quốc tế công nhận ngoài CPI của Tổng cục Thống kê. Vì sốt ruột, các nhà thầu muốn thuê Viện Kinh tế xác định chỉ số trượt giá của nhóm ngành vật liệu xây dựng nhưng không được WB chấp nhận, vì họ yêu cầu chỉ áp dụng chỉ số giá được công bố công khai. Trong khi đó, Bộ Xây dựng cũng công bố chỉ số giá vật liệu xây dựng nhưng thất thường, không thể áp dụng được. Thế là, nhà thầu đành chịu thiệt mà không biết kêu ai.

Từ trước tới nay, không ít cơ quan, doanh nghiệp và người dân chỉ coi chỉ số CPI là để tham khảo, để biết một cách tương đối tốc độ trượt giá, ít ai nghĩ rằng, CPI chính là “cơm, áo, gạo, tiền” nếu như áp dụng vào các trường hợp của các nhà thầu xây dựng nói trên. Trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng như hiện nay, chỉ số CPI ngày càng phải tiến tới trình độ chuyên nghiệp hơn, phản ánh đúng tốc độ tăng, giảm giá của các nhóm mặt hàng chủ chốt để thực sự có giá trị khi được đem ra “cân, đo” để bảo đảm quyền lợi cho doanh nghiệp trước các nhà tài trợ quốc tế. Về lâu dài, các bộ, ngành liên quan như Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Xây dựng… cũng cần đề xuất phương án tính các chỉ số giá cả chuyên ngành hợp lý, theo tiêu chuẩn quốc tế để áp dụng trong các trường hợp cần thiết.

Trọng Nhân