Xác minh điều kiện thi hành án là một thủ tục không thể thiếu trong quá trình tổ chức thi hành án, là cơ sở pháp lý để chấp hành viên đề ra biện pháp thi hành án phù hợp đối với từng vụ việc. Có xác minh khách quan, chính xác, đầy đủ, đúng theo quy định của pháp luật về điều kiện thi hành án của người phải thi hành án thì mới có kế hoạch, phương án tổ chức thi hành án đạt hiệu quả. Do vậy, xác minh điều kiện thi hành án là điều kiện không thể thiếu và không được xem nhẹ trong quá trình thi hành các bản án, quyết định của Tòa án.
Công tác xác minh lại có ý nghĩa quyết định đến công tác phân loại hồ sơ thi hành án. Phân loại hồ sơ thi hành án đã trở thành một trong các nội dung thuộc bộ tiêu chí được giao hàng năm khi đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ, đồng thời cũng là một trong các tiêu chí thi đua của cá nhân và các cơ quan THADS. Công tác phân loại hồ sơ nhằm giảm áp lực công việc và làm tăng hiệu quả công tác thi hành án nói chung và thực hiện chỉ tiêu nhiệm vụ nói riêng.
Bên cạnh những kết quả đáng ghi nhận thì trong quá trình tổ chức thi hành án của chấp hành viên, công tác xác minh điều kiện thi hành án còn có nhiều tồn tại, thiếu sót. Cụ thể là vi phạm về thời hạn xác minh; vi phạm trong việc thiết lập nội dung biên bản xác minh, cách thức tiến hành xác minh; vi phạm trong việc tẩy xóa, sửa chữa ngày tháng năm, nội dung biên bản xác minh. Đồng thời với đó là những khó khăn, vướng mắc như khó xác minh, kiểm tra hiện trạng tài sản do người phải thi hành án không hợp tác, không cho vào nhà để xác minh, đo vẽ hiện trạng nhà đất; khó xác minh các giao dịch mua bán, chuyển nhượng đối với các tài sản là động sản không phải đăng ký quyền sở hữu…
Còn trong công tác phân loại án, vướng mắc thường gặp chính là việc phân loại án chưa có điều kiện thi hành. Nguyên nhân của vướng mắc này có thể là do tình huống xảy ra trên thực tế nhưng pháp luật chưa quy định và xung đột ngay trong chính các quy định của pháp luật hiện hành. Đáng chú ý là quy định tại Điều 44a Luật THADS được sửa đổi, bổ sung năm 2014 dẫn đến số tiền có điều kiện thi hành trên báo cáo thống kê không đúng với thực tế, gây áp lực cho chấp hành viên và các cơ quan THADS trong việc tổ chức thi hành án theo chỉ tiêu được giao.
Để kịp thời tháo gỡ vướng mắc, khắc phục hạn chế từ thực tiễn, Tổng cục THADS mới đây đã thành lập một số đoàn kiểm tra chuyên đề xác minh điều kiện thi hành án, phân loại án năm 2018 và 05 tháng năm 2019. Theo đó, các đoàn kiểm tra của Tổng cục đã tiến hành kiểm tra đối với Chi cục THADS quận 8 và Chi cục THADS huyện Củ Chi, TP HCM; đối với Cục THADS tỉnh Bình Phước, Chi cục THADS TP Đồng Xoài và Chi cục THADS huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước; đối với Chi cục THADS TP Vinh và Chi cục THADS thị xã Thái Hòa, tỉnh Nghệ An.
Tại các buổi làm việc, các đoàn kiểm tra tập trung kiểm tra công tác xác minh, phân loại án, việc ban hành quyết định về việc chưa có điều kiện thi hành án và công bố thông tin việc chưa có điều kiện thi hành án theo quy định; việc ra quyết định tiếp tục thi hành án khi phát hiện tài sản của người phải thi hành án... Ngoài ra, đoàn kiểm tra còn kiểm tra việc chấp hành chỉ đạo của Bộ Tư pháp, Tổng cục THADS; công tác quản lý chỉ đạo điều hành và hướng dẫn nghiệp vụ của các Cục THADS đối với các Chi cục, chấp hành viên, công chức thi hành án trong xác minh, phân loại án; việc xử lý vi phạm khi chấp hành viên vi phạm thủ tục, trình tự tổ chức thi hành án và mối quan hệ với Viện kiểm sát trong công tác kiểm sát hoạt động thi hành án và việc thực hiện kiến nghị, kháng nghị của Viện kiểm sát…
Đây đều là những địa phương mang nhiều đặc thù, điển hình địa bàn TP HCM là địa phương có số lượng án phải thi hành về việc và tiền lớn hay Nghệ An cũng là một trong số những tỉnh có số lượng án phải thi hành về việc và tiền lớn. Bởi thế, thông qua việc kiểm tra, đoàn kiểm tra sẽ nắm bắt được những thuận lợi và khó khăn trong công tác xác minh, phân loại việc, tiền THADS, nguyên nhân và lắng nghe các giải pháp khắc phục để thời gian tới có thể thực hiện có hiệu quả hơn công tác xác minh điều kiện thi hành án, phân loại án.
