Theo số liệu thống kê sơ bộ của Tổng cục Hải quan, một số thị trường nhập gạo tăng rất cao, như XK sang Malaysia tăng 149%, sang Trung Quốc tăng 595%... Theo Bộ Công Thương, đây là nguyên nhân chính khiến giá thóc, gạo trong nước cũng biến động mạnh, tăng khoảng 20-25% tùy theo chủng loại.
Vì sao vênh số liệu gạo tồn kho?
Trả lời báo chí, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh cho biết, vì đang có sự “vênh” số liệu gạo tồn kho giữa Bộ Công Thương và DN cùng người dân nên Bộ Công Thương mới đề nghị Thủ tướng cho phép Bộ Công Thương rà soát lại một lần nữa số liệu tồn kho chính xác. Ông Khánh cũng cho biết, trước đây lượng gạo sản xuất, lượng gạo ký hợp đồng, gạo tồn kho Bộ nắm rất chắc (thông qua Hiệp hội Lương thực Việt Nam). Tuy nhiên, sau khi có Nghị định 107/2018/NĐ-CP thì không còn số liệu này nữa, tự do hóa hoàn toàn. DN không phải đăng ký hợp đồng, thông báo về số lượng đã ký hợp đồng, đã XK, số liệu tồn kho… nên xuất hiện độ “vênh” số liệu.
“Trong điều kiện xâm nhập mặn vẫn đang diễn ra hết sức gay gắt, ảnh hưởng tới hàng chục nghìn ha trồng lúa tại ĐBSCL, nếu XK vẫn tiếp tục tăng với tốc độ như 2 tháng vừa qua, Việt Nam sẽ đứng trước rủi ro thiếu gạo cho tiêu dùng trong nước”, trích thông báo của Bộ Công Thương.
Trên cơ sở đó, vừa để bảo đảm các mục tiêu, nguyên tắc điều hành XK gạo, trong đó quan trọng nhất là bảo đảm an ninh lương thực (ANLT), Bộ Công Thương đã đề xuất Thường trực Chính phủ xem xét một số phương án điều hành XK gạo tại cuộc họp về bảo đảm ANLT ngày 23/3. Trong đó có 2 phương án gồm tạm giãn tiến độ XK gạo hoặc cũng có thể xem xét cấp giấy phép XK gạo.
Căn cứ vào ý kiến của các bộ, ngành, Thủ tướng Chính phủ đã có ý kiến kết luận về một số biện pháp để bảo đảm ANLT, trong đó có việc tạm dừng XK gạo từ nay đến hết tháng 5/2020. Tuy nhiên, sau khi Thông báo ý kiến kết luận của Thủ tướng Chính phủ được phát đi, Bộ Công Thương nhận được ý kiến của các địa phương vùng ĐBSCL và một số thương nhân kinh doanh XK gạo về việc cần có sự đánh giá lại về sản lượng thóc, gạo vụ Đông Xuân năm nay cũng như lượng tồn kho thực tế trong dân và các DN. Vì thế, Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép kiểm tra lại lần nữa và sẽ báo cáo lại Thủ tướng Chính phủ quyết định.
Khi được sự đồng ý của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công Thương sẽ cùng các Bộ NN&PTNT, Tài chính và cơ quan liên quan làm việc với các tỉnh, thành sản xuất, XK gạo trọng điểm và các DN XK gạo hàng đầu tại TP HCM, dự kiến vào hôm nay - 26/3.
Trước đó, ngày 24/3, Tổng cục Hải quan có văn bản yêu cầu tạm dừng xuất khẩu gạo, tuy nhiên ngay sau đó Bộ Công Thương lại có văn bản đề nghị Thủ tướng cho hoãn quyết định này mặc dù Bộ Công Thương là cơ quan tham mưu Chính phủ việc dừng XK gạo khiến nhiều người dân, doanh nghiệp thắc mắc.
Tạm dừng ký hợp đồng xuất khẩu gạo mới
Ngày 25/3, Văn phòng Chính phủ có Công văn hỏa tốc 2280/VPCP-NN gửi các bộ, ngành liên quan thông báo ý kiến của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc về vấn đề ngưng hay tiếp tục cho XK gạo mà Bộ Tài chính và Bộ Công Thương đề xuất trong hai ngày 23 và 24/3.
Thủ tướng giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các Bộ: NN&PTNT, Tài chính và các cơ quan liên quan thành lập đoàn kiểm tra liên ngành để làm việc với các địa phương và các DN XK gạo. Đoàn sẽ rà soát, kiểm tra, đánh giá về nguồn cung cấp thóc gạo, tình hình XK gạo và dự trữ lưu thông, tình hình thực hiện hợp đồng XK gạo. Trên cơ sở đó báo cáo Thủ tướng xem xét, quyết định việc điều chỉnh hoạt động XK gạo theo đúng quy định trước ngày 28/3.
Trong khi chờ báo cáo, Thủ tướng yêu cầu tạm dừng ký hợp đồng XK gạo mới. Đối với các hợp đồng đã ký theo đúng quy định của pháp luật sẽ được xử lý cụ thể sau khi đoàn kiểm tra liên ngành của Bộ Công Thương báo cáo.
Cũng trong thông báo này, Thủ tướng yêu cầu Bộ Công Thương và các bộ, ngành cần nghiêm túc rút kinh nghiệm trong công tác tham mưu vừa qua. Bộ Công Thương, Bộ NN&PTNT, Bộ Tài chính chịu trách nhiệm đảm bảo cung ứng gạo cho nhân dân trong nước trong bối cảnh biến đổi khí hậu và dịch bệnh hiện nay.
