Quyền của người chuyển giới cần thể chế hóa bằng luật

Ngày 29/11 vừa qua, tại Hà Nội, Dự án Quỹ toàn cầu phòng, chống HIV/AIDS, Liên hiệp các Hội Khoa học kỹ thuật Việt Nam tổ chức hội thảo “Tham vấn ý kiến cộng đồng về quyền của người chuyển giới”.

Để có những cái nhìn đa chiều về những khó khăn mà người chuyển giới gặp phải trong đời sống, tháng 6/2018 trường Đại học Y tế cộng đồng Hà Nội đã tổ chức nghiên cứu, thu thập khảo sát tại Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng và Nghệ An.

Chia sẻ về kết quả thu thập ý kiến cộng đồng về quyền học tập, việc làm, khám chữa bệnh, kỳ thị phân biệt đối xử với người chuyển giới PGS.TS Hồ Thị Hiền cho biết, các dịch vụ y tế, giáo dục và xã hội… cho người chuyển giới hầu như không có.

Người chuyển giới gặp nhiều khó khăn trong giáo dục, tại nơi làm việc, dịch vụ y tế. Họ gặp nguy cơ với sức khỏe, do ngại tiếp cận dịch vụ y tế vì sợ phân biệt đối xử, kỳ thị, sợ bị lộ diện, thẻ BHYT không phù hợp. Có những trường hợp sử dụng dịch vụ y tế (can thiệp chuyển giới) không chính thống.

Những người chuyển giới tự điều trị nội tiết tố (hormone) mua ở “chợ đen”. Một số rất ít có điều kiện ra nước ngoài hoặc tìm đến cơ sở không hợp pháp ở Việt Nam để thực hiện chuyển đổi giới tính. Đáng chú ý, nhiều người sau khi đã phẫu thuật chuyển đổi giới tính cũng gặp khó khăn khi đi khám bệnh bằng BHYT.

Theo thống kê, tại Việt Nam ước tính có khoảng 300.000 - 500.000 người chuyển đổi giới tính. Tuy nhiên, các rào cản về mặt xã hội, văn hóa và pháp lý đang đặt họ trở thành nhóm dễ bị tổn thương.

Tại hội thảo, ông Đoàn Hữu Bẩy, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa giáo-Văn xã, Văn phòng Chính phủ cho rằng, quyền của người chuyển giới và cam kết không để ai bị bỏ ai lại phía sau cần thiết phải được thể chế hóa bằng các quy định của pháp luật, trong đó có luật chuyển đổi giới tính. Việc xây dựng luật phải được thực hiện theo quy luật hiện hành.

Ông Đoàn Hữu Bẩy kiến nghị, để tạo sự đồng thuận cao nhất, nên thu thập thêm ý kiến của các tổ chức quốc tế, tổ chức xã hội vì cộng đồng, những người chuyển giới và người làm luật; thảo luận thêm về tính khả thi của luật, giải pháp bảo đảm về y tế, giáo dục, việc làm và các dịch vụ công, đặc biệt là các chế tài…

Ông Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho biết, nếu không có Luật chuyển đổi giới tính, những người chuyển đổi giới tính sẽ không được thừa nhận về mặt pháp luật, như vậy những khó khăn về giáo dục, việc làm, tiếp cận dịch vụ y tế đối với người chuyển giới sẽ không được giải quyết.

Việc không có luật cũng khiến người chuyển giới sẽ dễ bị đẩy ra khỏi lề xã hội, dẫn đến bế tắc, trầm cảm, tự tử hay những tệ nạn xã hội khác. Ông Huy đề nghị tăng cường công tác truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng, trên mạng xã hội về những thực trạng xã hội nếu không có luật chuyển giới; nâng cao nhận để xóa bỏ tình trạng phân biệt đối xử với người chuyển giới.

Xuất phát từ thực tế trên nhiều đại biểu cũng cho rằng, Bộ Y tế cần trình Chính phủ phê duyệt đề án Luật chuyển đổi giới tính để trình Quốc hội xem xét đưa vào kế hoạch xây dựng luật năm 2019.