Đây là một trong những giải pháp đột phá thực hiện chủ trương hướng mạnh công tác PBGDPL về cơ sở được Sở Tư pháp trình UBND tỉnh phê duyệt cho triển khai thực hiện từ năm 2017 đến nay.
Từ khó khăn về kinh phí
Theo đánh giá của Sở Tư pháp Quảng Nam, qua việc triển khai thực hiện các Chương trình, Đề án về PBGDPL giai đoạn 2008 – 2012 và giai đoạn 2013 – 2016 trên địa bàn tỉnh, hầu hết các địa phương cấp xã đều có khó khăn về bố trí kinh phí cho công tác PBGDPL; đối với các xã đồng bằng phổ biến từ 5 đến 7 triệu đồng/năm, đối với các xã miền núi thì phổ biến từ 3 đến 5 triệu đồng/ năm, cá biệt có xã chỉ 2 triệu đồng/năm. Nhiều đơn vị cấp xã chỉ chi thù lao cho tuyên truyền viên pháp luật còn mang tính "gọi là", từ 50 đến 100 ngàn đồng/buổi, còn tuyên truyền viên thì coi đó là sự "động viên trách nhiệm" để hoàn thành nhiệm vụ. Với cơ chế như vậy thì rất khó đòi hỏi chất lượng công tác PBGDPL ở cơ sở sẽ được nâng cao.
Trong khi đó, việc tổ chức thực hiện các đề án PBGDPL thời gian qua theo mô hình tỉnh giao kinh phí cho một số đơn vị sở, ngành của tỉnh để triển khai thực hiện tại các địa phương, bên cạnh những kết quả tích cực thu được và trở thành bài học kinh nghiệm hiện nay, cũng đã bộc lộ một số bất cập: như các đơn vị sở, ngành của tỉnh triển khai thực hiện đề án trực tiếp tại các địa phương đã qua nhiều năm, nhưng về cơ bản vẫn mang tính chất "làm điểm”, còn việc nhân rộng để đáp ứng yêu cầu phủ kín địa bàn cơ sở ở một tỉnh có địa hình khá rộng và không đồng đều như Quảng Nam là điều không thể. Hơn nữa ở các sở, ngành của tỉnh hiện nay chưa hình thành được tổ chức pháp chế cấp phòng, do đó nguồn lực về nhân sự chưa thể đáp ứng được yêu cầu trực tiếp cung cấp thông tin pháp luật chuyên ngành về cơ sở cho người dân một cách thường xuyên, chuyên nghiệp. Trong quá trình tổ chức thực hiện các đề án PBGDPL của các sở, ngành, hiện tượng trùng lắp về nội dung tuyên truyền và địa bàn thực hiện thường xảy ra làm cho một số địa phương gặp khó khăn trong việc phối hợp trong khi một số địa phương khác bị "bỏ trống".
Đến sáng tạo trong cách làm
Nhận thấy đối tượng quan trọng hàng đầu của công tác PBGDPL chính là cán bộ và nhân dân ở các địa bàn cơ sở, nhưng nguồn lực về ngân sách và con người ở đây chưa thể tự đáp ứng được, trong khi cấp chính quyền càng xa cơ sở thì nguồn lực càng lớn. Để khắc phục những bất cập trên, đầu năm 2017, Sở Tư pháp Quảng Nam đã mạnh dạn đề xuất UBND tỉnh chuyển đổi mô hình PBGDPL theo hướng thay vì giao kinh phí theo chiều ngang cho một số sở, ngành chức năng của tỉnh tổ chức tuyên truyền pháp luật xuống các địa phương bằng việc chuyển dọc nguồn kinh phí này xuống các địa phương theo mô hình "tỉnh bố trí kinh phí, huyện tổ chức thực hiện, xã tiếp nhận kết quả".
Theo đó, mỗi năm UBND tỉnh bố trí bình quân khoảng 1.500 triệu đồng hỗ trợ cho cấp xã; các xã đồng bằng được hỗ trợ 8 triệu đồng/năm; các xã trung du 9 triệu đồng/năm và các xã miền núi 10 triệu đồng/năm, góp phần không nhỏ tạo điều kiện cho các hoạt động PBGDPL ở cơ sở được tổ chức hết sức sôi nổi.
Tỉnh giao cơ quan thường trực Hội đồng phối hợp tỉnh (Sở Tư pháp) quản lý nguồn vốn và tiến hành "đặt hàng" thông qua hợp đồng ủy quyền với 18 Phòng Tư pháp của 18 huyện, thị xã, thành phố. Trong quá trình thực hiện hợp đồng, các Phòng Tư pháp với tư cách là cơ quan thường trực Hội đồng phối hợp của cấp huyện sẽ tổ chức phối hợp với các cơ quan thành viên (phòng, ban huyện) để triển khai đưa pháp luật về các xã, theo nhu cầu cụ thể với đặc điểm khác nhau của từng địa bàn đồng bằng, trung du, miền núi. Riêng đối với các xã thuộc địa bàn biên giới, hải đảo (22 xã), UBND tỉnh giao Bộ đội biên phòng trực tiếp thực hiện và các xã thuộc địa bàn trọng điểm về vi phạm pháp luật (22 xã) giao Công an tỉnh thực hiện (năm 2017) và Sở Tư pháp thực hiện (từ năm 2018 cho đến năm 2020).
Từ những kết quả ban đầu triển khai thực hiện mô hình này, UBND tỉnh đã tán thành mô hình PBGDPL mới này và cho triển khai thực hiện Chương trình PBGDPL giai đoạn 2017 – 2021 trên địa bàn tỉnh để tiếp tục áp dụng trong các năm tiếp theo, từ 2018 đến 2021.
Theo đó, năm 2018, UBND tỉnh đã tiếp tục phân bổ cho 177 xã/18 huyện, thị xã, thành phố với mức kinh phí 1.575 triệu đồng. Năm 2019, 200 đơn vị cấp xã/18 huyện, thị xã, thành phố với mức kinh phí 1.759 triệu đồng. 44 xã còn thuộc địa bàn biên giới, hải đảo (22 xã) tỉnh tiếp tục giao Bộ đội biên phòng trực tiếp thực hiện và các xã thuộc địa bàn trọng điểm về vi phạm pháp luật (22 xã) tiếp tục giao Sở Tư pháp thực hiện. Năm 2020, UBND tỉnh đã tiếp tục phân bổ cho 200 xã, phường, thị trấn/18 huyện, thị xã, thành phố với mức kinh phí 1.759 triệu đồng.
Có thể nói việc mạnh dạn đưa mô hình mới vào thực tiễn như trên là một bước đi có tính đột phá đối với công tác PBGDPL ở tỉnh Quảng Nam. Mô hình này trước hết giải quyết được một phần khó khăn trước mắt cho ngân sách cấp xã đối với công tác PBGDPL, đồng thời nó còn khắc phục được sự chồng chéo, trùng lắp về nội dung cũng như bỏ trống địa bàn khi ngân sách của tỉnh được giao cho các sở, ngành thực hiện. Quan trọng hơn đáp ứng nhu cầu tìm hiểu pháp luật của người dân ở cơ sở, phù hợp cả về nội dung lẫn hình thức, có tính linh hoạt cao mà không rập khuôn máy móc.
